«Ο κόσμος φκιάνουν εκκλησιές, φκιάνουν και μοναστήρια,
φκιάνουν και πετρογέφυρα, για να περνάει ο κόσμος»
- του Γιώργιου Τσάμη
Αφορμή γιά την ανάρτηση στάθηκε η εξαιρετική εργασία του κ. Αργύρη Πετρονώτη με θέμα, «Τα γεφύρια της ευρύτερης περιοχής Ναυπακτίας» Μια έρευνα που την ξεκίνησε το 2001 με επισκέψεις στη νότια Ναυπακτία και στη συνέχεια στη βόρεια Ναυπακτία (στα Κράβαρα), στο παλιό Απόκουρο, και απο την Αρτοτίνα και το Στενό του Λιδωρικιού μέχρι το Μαυρολιθάρι της ορεινής Φωκίδας. Στο βιβλίο του γίνεται καταγραφή όλων των πετρογεφυριών ακόμη και αυτών που είναι εγκατελειμένα.
Τα γεφύρια αυτά που καθρεφτίζονται στα νερά του Μόρνου, του Εύηνου και των παραποτάμων τους αποτελούν μοναδική κληρονομιά που γεφυρώνει το χθες με το σήμερα. Αρκετά blogs ιστότοποι έχουν ασχοληθεί με τα γεφύρια μας Τα περισσότερα γεφύρια είναι μονότοξα και κτισμένα σε επιλεγμένα σημεία όπου η κοίτη των ποταμών είναι στενή. Είναι κτισμένα από έμπειρους τεχνίτες και στέκονται υπερήφανα εδώ και πολλά χρόνια σχεδόν παρατημένα στη βαθιά σκιά των νέων οδικών αξόνων. Η θέα τους γεμίζει με δέος τον επισκέπτη . Ας δούμε τα πέτρινα γεφύρια της Ναυπακτίας και όσες φωτογραφίες συλλέξαμε από το διαδίκτυο και κυρίως από πηγές που μνημονεύουμε στο τέλος και ευχαριστούμε για τη βοήθεια τους.
Πέρα απο τις φωτογραφίες με τα κυριότερα πέτρινα γεφύρια της Ναυπακτίας , πλούσιο υλικό προς αναζήτηση παρατίθεται στο τέλος με κατάλογο των γεφυριών της ευρύτερης Ναυπακτίας, απο τον ερευνητή Αργ. Πετρονώτη. Εγινε αναζήτηση για φωτογραφίες στα περισσότερα, αλλά διαπιστώθηκε οτι πολλές είτε αφορούσαν άλλα γεφύρια ή υπήρχε σύγχυση απόψεων.
Το γεφύρι της Αρτοτίβας
Είναι το μεγαλύτερο και ομορφότερο μονότοξο γεφύρι της Δυτικής Ελλάδας με 25 άνοιγμα και ύψος 12,5 m, χτισμένο – ίσως σε αρχαιότερα θεμέλια – γύρω στα 1450 επί ενετοκρατίας της Ναυπάκτου.Ειναι χτισμένο με ασβεστοκονίαμα .Συνέδεε τη Δυτική Αιτωλία με την ορεινή Ναυπακτία μέχρι το 1950 που κατασκευάσθηκε ο δρόμος Θέρμου- Αχλαδόκαστρου-Πλατάνου. Βρίσκεται στον Εύηνο κάτω απο το Αχλαδόκαστρο και μετά τη γέφυρα στο Βαλτσόρεμα
Το κεφαλογιόφυρο
Ένα εξαίρετο μνημείο γεφυροποιίας στις κλεισούρες του Μόρνου κάτω από τον οικισμό Καταφύγιο (Αμόρανη) που διατηρείται πολύ καλά από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Από το γεφύρι αυτό επικοινωνούσε η Δωρίδα με τη Ναυπακτία, ιδιαίτερα όταν ο Μόρνος κατέβαζε και ήταν αδιάβατος. Από αυτό πέρασαν και βρήκαν καταφύγιο στο κοντινό Μοναστήρι της Βαρνάκοβας οι διασωθέντες της ηρωικής Εξόδου του Μεσολογγίου (10 Απριλίου 1826).
Το γεφύρι της Αμπελακιώτισας στον Κάκαβο
Το γεφύρι κτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στη θέση υπάρχοντος ξύλινου γεφυριού και ενώνει την Άνω Χώρα με την Αμπελακιώτισσα Tο γεφύρι του Κάκαβου ενώνει στο στενότερο σημείο του, τις απόκρημνες πλαγιές του φαραγγιού. Το χτίσιμο του ανάγεται στα τέλη του 19ου αιώνα. Το μήκος του είναι 15 μέτρα, το πλάτος του περίπου 2 ενώ το ύψος του από την κοίτη του ποταμού ξεπερνάει τα 10 μέτρα.Ολόκληρο το γεφύρι είναι χτισμένο με έξοχη κοκκινωπή πέτρα από τη γύρω περιοχή. Οι Ηπειρώτες μάστορές του χρησιμοποίησαν συνδετικό υλικό την «μουρτζουλάνα» μείγμα άμμου και μιας ύλης αντίστοιχης με το σημερινό τσιμέντο.
Γέφυρα Στενών Κλεπάς
Στα στενά της Κλεπάς υπάρχει ξεχασμένο ένα σπουδαίο πέτρινο γεφύρι. Το γεφύρι της Κλεπάς έφερνε σε επικοινωνία τους κατοίκους της Κλεπάς και της περιοχής της με τα απέναντι χώρια: τα Κρυονέρια, την Ελατόβρυση, κ.ά. Θεωρείται το στενό αυτό του Ευήνου πύλη από την Ευρυτανία στην Αιτωλία .Πρόκειται για γέφυρα με χαμηλωμένο τόξο. Το έργο χρονολογείται σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες στα 1885, καθώς τότε το αναφέρει ο Ανδρέας Καρκαβίτσας. Η καλολαξευμένη αυτή γέφυρα σώζεται μέχρι σήμερα σε άριστη κατάσταση.
Το γεφύρι της Δορβιτσάς (Πογωνιάς) στον Κότσαλο
Το γεφύρι της Δορβιτσάς κατασκευάσθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας για να συνδέσει τη Δορβιτσά με τον Πλάτανο. Είναι το μονότοξο γεφύρι της Πογωνιάς στον παραπόταμο του Ευήνου Κότσαλο. Από πάνω του περνούσε το κεντρικό μονοπάτι που οδηγούσε στον Πλάτανο. Η θέση του είναι πλησιέστερα στο χωριό Δορβιτσά.
Το γεφύρι της Αμόρανης
(Καταφύγιο) στο αμορανίτικο ρέμα
Βρίσκεται στον παραπόταμο Φονιόρεμα του Μόρνου, έχει άνοιγμα 10 μέτρα και εξυπηρετούσε την επικοινωνία μεταξύ των χωριών Καταφύγιο-Αναβρυτή με τα χωριά Ασπριά- Κοκκινοχώρι .Στον παραπόταμο του Μόρνου Φονιόρεμα. Δ.Δ. Αποδοτιάς, στη θέση Ταράτσες. Το άνοιγμα τον γεφυριού είναι δώδεκα μέτρα, το ύψος του από τη στάθμη του νερού είναι επτά μέτρα, το δε πλάτος του είναι τρία μέτρα. Το γεφύρι χτίστηκε περίπου το 1800 .
Το γεφύρι του Πόριαρη
Βρίσκεται στο συνοικισμό Πλατανιά της Φαμίλας , στον Κάμπο Σίμου. Χτίστηκε το 1830, είναι μονότοξο και καλοσυντηρημένο.
Το γεφύρι στο Πλατανόρεμα
Βρίσκεται στο Μολύκρειο, στο ρέμα του Πλατανίτη, μεταξύ Αντιρρίου και Ναυπάκτου .Μονότοξο γεφύρι χτισμένο στα μέσα του 19ου αιώνα
Τα γεφύρια στο ρέμα Βοιδοφάενα
Πάνω στον επαρχιακό δρόμο που ενώνει τη Ναύπακτο με το Θέρμο, ο οποίος βρίσκεται στην ίδια χάραξη με το αρχαίο μονοπάτι, συναντούμε το ρέμα Βοϊδοφάενα. Στο διάστημα από τον αυχένα στα Πιτσιναίϊκα έως τον οικισμό Χάνι Μπανιά, διερχόμαστε από εννέα συνολικά μικρά πέτρινα γεφύρια, πραγματικά έργα τέχνης και μνημεία της νεότερης ιστορίας. Κατασκευάστηκαν όλα στα τέλη του 19ου αιώνα, στα πλαίσια συγκοινωνιακού έργου την εποχή του Χαρίλαου Τρικούπη.
Τα καρέλια του Εύηνου
Θα αναφερθούμε και στις κρεμαστές συρματογέφυρες (τα καρέλια) που υπήρχαν στον ποταμό Εύηνο Χρησιμοποιούνταν σε ποτάμια με πλατιά κοίτη που δεν ήταν εύκολο να κατασκευαστούν γέφυρες. Τέτοιο γεφύρι υπήρχε στη θέση Κόνισκα-Πέρκος και υπάρχει και στη Δοσούλα Κάτω Χρυσοβίτσας.
Η κρεμαστή συρματογέφυρα στην αφετηρία του μονοπατιού για το γεφύρι της Αρτοτίβας. Η «ένωση» Θέρμου και Ναυπακτίας
Αντικατέστησε το 1965 το “Καρέλι”. Η Στράνωμα, λόγω της γειτνίασής της με το Θέρμο και την έλλειψη συγκοινωνίας με τη Ναύπακτο, ήταν περισσότερο προσανατολισμένη προς αυτό. Όμως το μεγάλο εμπόδιο ήταν ο Εύηνος, γνωστός και ως Φίδαρης, που εκτός από τους θερινούς μήνες, ήταν αδιάβατος. Στην αρχή υπήρχαν περαματάρηδες που για πολλά χρόνια χρησιμοποιούσαν βάρκα. Όταν όμως αναποδογυρίστηκε κάποτε η βάρκα, φτιάχτηκε αρχικά μια σχοινογέφυρα που αποδείχθηκε πολύ επικίνδυνη. Έτσι, μεταπολεμικά, με μπροστάρη τον τότε δάσκαλο Δημήτρη Χαραλαμπόπουλο έγινε έρανος και φτιάχτηκε το “Καρέλι”. Είναι ένα ξύλινο κουτί που στηρίζεται με 4 καρούλια σε 2 χοντρά σύρματα, στερεωμένα σε μεγάλα πλατάνια των οχθών του ποταμού. Αντικαταστάθηκε στα 1965 από συρματογέφυρα που έχει 4 σύρματα, 2 παράλληλα σε κάθε πλευρά. Στα κάτω σύρματα στηρίζονται σανίδες ενώ στα πάνω κρατιέται ο διαβάτης.
