18 Οκτωβρίου 2022
Είναι η 286η ημέρα του έτους κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο.
Υπολείπονται 79 ημέρες για τη λήξη του
🌅 Ανατολή ήλιου: 07:36 – Δύση ήλιου: 18:44 – Διάρκεια ημέρας: 11 ώρες 8 λεπτά
🌒 Σελήνη 3.5 ημερών
Χρόνια πολλά στους: Λουκά, Λουκία και Μαρίνο
Γεγονότα
1851 – Εκδίδεται για πρώτη φορά το μυθιστόρημα του Χέρμαν Μέλβιλ «Μόμπι Ντικ», με τίτλο «Η Φάλαινα». Μόμπι Ντικ ή Η Φάλαινα (αγγλικά: Moby-Dick; or, The Whale) είναι μυθιστόρημα του 1851 γραμμένο από τον Αμερικανό συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ. Στο βιβλίο ο ναύτης Ισμαήλ αφηγείται την περιπέτεια του Αχαάβ, καπετάνιου του φαλαινοθηρικού πλοίου Πίκοουντ, με στόχο να εκδικηθεί τον Μόμπι Ντικ, μια γιγάντια λευκή φάλαινα φυσητήρα, επειδή στο προηγούμενο ταξίδι του Πίκοουντ ο Μόμπι Ντικ δάγκωσε το πόδι του Αχαάβ στο γόνατο.
Το βιβλίο ανήκει στη λεγόμενη Αμερικανική Αναγέννηση και έχει ταξινομηθεί από τον όψιμο ρομαντισμό μέχρι τον πρώιμο συμβολισμό. Όταν δημοσιεύθηκε έλαβε ανάμεικτες κριτικές και ήταν εμπορική αποτυχία. Όταν πέθανε ο συγγραφές του το 1891 δεν τυπωνόταν. Η φήμη του ως σπουδαίο αμερικανικό μυθιστόρημα άρχισε να εξαπλώνεται στις αρχές του 20ού αιώνα, με την εκατονταετηρίδα της γέννησης του Χέρμαν Μέλβιλ. Ο Ουίλιαμ Φώκνερ είπε ότι ευχόταν να το είχε γράψει ο ίδιος και ο Ντ. Χ. Λώρενς το αποκάλεσε «ένα από τα πιο περίεργα και υπέροχα βιβλία στον κόσμο» και «το σπουδαιότερο βιβλίο που έχει γραφτεί για τη θάλασσα». Η εναρκτήρια πρόταση «Λέγε με Ισμαήλ» είναι ανάμεσα στις πιο διάσημες και sus της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Η βάση του έργου του Μέλβιλ ήταν ένα φαλαινοθηρικό ταξίδι που πραγματοποίησε το 1841 με το πλοίο Ακούσνετ. Το μυθιστόρημα αντλεί έμπνευση επίσης από τη φαλαινοθηρική λογοτεχνία καθώς και από τον Σαίξπηρ και τη Βίβλο. Η έμπνευση για τη φάλαινα ήταν μια δύσκολο να πιαστεί αλμπίνα φάλαινα, γνωστή ως Μόμπι Ντικ και το τέλος του βιβλίου βασίζεται στη βύθιση του φαλαινοθηρικού Έσσεξ το 1820. Οι λεπτομερείς και ρεαλιστικές περιγραφές της φαλαινοθηρίας και της εξαγωγής του λαδιού, καθώς και της ζωής στο πλοίο με ένα πολυπολιτισμικό πλήρωμα αναμιγνύονται με την εξερεύνηση της κοινωνικής θέσης, του καλού και κακού και την παρουσία Θεού. Πέραν της αφηγηματικής πρόζας, ο Μέλβιλ χρησιμοποιεί επίσης από τραγούδια, ποίηση και καταλόγους μέχρι μονολόγους και σαιξπηρικούς διαλόγους.
Η συγγραφή του βιβλίου διήρκεσε 18 μήνες. Τον Οκτώβριο του 1851 το κεφάλαιο «Η ιστορία του Τάουν-Χο» δημοσιεύθηκε στο Harper’s New Monthly Magazine. Τον ίδιο μήνα δημοσιεύθηκε ολόκληρο το βιβλίο (σε τρίτομο) με τον τίτλο Η Φάλαινα στο Λονδίνο και τον Νοέμβριο με τον οριστικό του τίτλο ως ένας τόμος στη Νέα Υόρκη. Υπάρχουν εκατοντάδες διαφορές ανάμεσα στις δύο εκδόσεις, καθώς ο εκδότης στο Λονδίνο Ρίτσαρντ Μπέντλεϊ λογόκρινε και άλλαξε πολλά σημεία, ενώ ο Μέλβιλ προχώρησε και εκείνος σε αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής τίτλου. Το όνομα της φάλαινας και στις δύο εκδόσεις είναι Μόμπι Ντικ, χωρίς την παύλα.
1860 – Λήγει ο Β’ Πόλεμος του Οπίου, με την υπογραφή της Συνθήκης του Τιεντσίν εις βάρος της Κίνας. Οι Κινέζοι υποχρεώνονται να ανοίξουν τα λιμάνια τους, να νομιμοποιήσουν το εμπόριο του οπίου και να επιτρέπουν τη δράση των χριστιανών ιεραποστόλων.
Στις 8 Οκτωβρίου 1856, κινέζοι αυτοκρατορικοί αξιωματούχοι συνέλαβαν το πλήρωμα του πλοίου Βέλος για πειρατεία και λαθρεμπόριο. Το πλοίο ήταν κινέζικης ιδιοκτησίας, αλλά έφερε τη βρετανική σημαία. Οι Άγγλοι παραπονέθηκαν ότι οι τελωνειακοί έσχισαν τη βρετανική σημαία και κήρυξαν τον πόλεμο στον αυτοκράτορα. Μαζί τους συντάχθηκαν και οι Γάλλοι, με το πρόσχημα της δολοφονίας ενός συμπατριώτη τους ιεραποστόλου στις αρχές του χρόνου. Τη συμπαράστασή τους στους Αγγλογάλλους εξέφρασαν ΗΠΑ και Ρωσία.
Οι δύο σύμμαχου γρήγορα κυριάρχησαν στο πεδίο των μαχών και κατέλαβαν την Καντώνα, αναγκάζοντας τους Κινέζους να συνθηκολογήσουν και να υπογράψουν τον Ιούνιο του 1858 τη Συνθήκη του Τιεντσίν, η οποία προέβλεπε:
Εγκατάσταση διπλωματικών αποστολών από Βρετανία, Γαλλία, ΗΠΑ και Ρωσία στο Πεκίνο, που εκείνη την εποχή ήταν Απαγορευμένη Πόλη.
Άνοιγμα δέκα νέων λιμανιών για εμπορική δραστηριότητα.
Ελευθερία κινήσεων για τους ξένους στο εσωτερικό της χώρας.
Ελευθερία κινήσεων για τους χριστιανούς ιεραποστόλους.
Νομιμοποίηση των εισαγωγών οπίου.
Καταβολή μεγάλης αποζημίωσης από την Κίνα σε Βρετανία και Γαλλία.
Ο Αυτοκράτορας Φενγκ Ξιάν αρνήθηκε να επικυρώσει τη συμφωνία και οι Αγγλογάλλοι επανέλαβαν τις εχθροπραξίες το 1859. Με επικεφαλής τον Τζέιμς Μπρους, 8ο Κόμη του Έλγιν (γιο του γνωστού μας Λόρδου Έλγιν) οι Αγγλογάλλοι προήλασαν και εισήλθαν χωρίς να συναντήσουν μεγάλη αντίσταση στο Πεκίνο. Έβαλαν φωτιά στα θερινά Ανάκτορα, προέβησαν σε λεηλασίες και ανάγκασαν τον αυτοκράτορα να υπογράψει στις 18 Οκτωβρίου 1860 τη Σύμβαση του Πεκίνου, με την οποία επικυρωνόταν η Συνθήκη του Τιεντσίν. Στη συνέχεια, οι Αγγλογάλλοι βοήθησαν τον αυτοκράτορα Τζι Τονγκ να καταστείλει την Εξέγερση του Ταϊπίγκ και να αποκαταστήσει την ενότητα της Κίνας το 1864.
Οι ταπεινωτικές ήττες των Κινέζων στους δύο Πολέμους του Οπίου, προκάλεσαν την εθνική τους αφύπνιση και συνέβαλαν μακροπρόθεσμα στην πτώση της δυναστεία των Τσινγκ το 1911 και την κατάργηση της βασιλείας. Από την εποχή εκείνη μεγάλωσε η καχυποψία των Κινέζων για τη Δύση. Αυτή η ψυχολογική κατάσταση διατηρείται άσβεστη και σήμερα στην Άπω Ανατολή.
1912 – Ο υποπλοίαρχος Νικόλαος Βότσης τορπιλίζει το τουρκικό θωρηκτό «Φετίχ Μπουλέντ» στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Με την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, ο υποπλοίαρχος Νικόλαος Βότσης διατάχθηκε να επιτηρεί την παραλιακή ζώνη της Κατερίνης με το τορπιλλοβόλλο «Τ- 11», προκειμένου να μην επιχειρηθεί εκφόρτωση πολεμικών εφοδίων από τουρκικά πλοία στα μαχόμενα Οθωμανικά στρατεύματά τους στη Μακεδονία. Όμως, ο 35χρονος υδραίος αξιωματικός, γόνος ναυμάχων του ’21, διψούσε για πολεμική δράση και έβαλε ως στόχο ένα παλαιό θωρηκτό του οθωμανικού στόλου, το «Φετίχ Μπουλέντ», που ναυλοχούσε στο λιμάνι της τουρκοκρατούμενης τότε Θεσσαλονίκης. Έμαθε ότι από το πλοίο είχαν αφαιρεθεί τα μεγάλα κανόνια του, τα οποία είχαν τοποθετηθεί στην ξηρά για την καλύτερη υπεράσπιση της περιοχής. Ζήτησε από το επιτελείο να δράσει και έλαβε θετική απάντηση.
Η επιχείρηση ορίστηκε για το βράδυ της 18ης Οκτωβρίου. Με τη βοήθεια δύο ελλήνων ψαράδων από την Κατερίνη, που γνώριζαν πολύ καλά τα κατατόπια του Θερμαϊκού, το ελληνικό τορπιλλοβόλο εισέδυσε με πάσα μυστικότητα και περισσή ικανότητα στο ναρκοθετημένο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και χωρίς να γίνει αντιληπτό έβαλε από απόσταση 150 μέτρων με δύο τορπίλες κατά του τουρκικού θωρηκτού στις 23:35, σύμφωνα με την αναφορά του κυβερνήτη. Οι βολές ήταν επιτυχημένες και το «Φετίχ Μπουλέντ» έγειρε προς τα δεξιά και άρχισε να βυθίζεται, παρασύροντας στον υγρό τάφο του τον ιμάμη του πλοίου και έξι ναύτες. Μία τρίτη τορπίλη, που εκτοξεύτηκε από το «Τ-11», προσέκρουσε στον κυματοθραύστη. Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης, ο Βότσης ήταν ιδιαίτερα προσεκτικός, καθώς στο λιμάνι ήταν αραγμένα δύο ακόμη πλοία, ένα αγγλικό και ένα ρωσικό, και θα μπορούσε να προκληθεί διπλωματικό επεισόδιο αν τους συνέβαινε το παραμικρό.
Αμέσως σήμανε συναγερμός στο τουρκικό στρατόπεδο. Ο εκκωφαντικός κρότος, που δόνησε την πόλη, αρχικά νομίστηκε ότι προερχόταν από έκρηξη σε πυριτιδοποθήκη, αλλά το αρχικό ξάφνιασμα διαδέχθηκε η κατάπληξη, όταν οι Οθωμανοί αξιωματικοί πληροφορήθηκαν την ανατίναξη του πλοίου. Αμέσως, ο τεράστιος προβολέας από το Καραμπουρνάκι άρχισε να χτενίζει το λιμάνι για την επισήμανση του εισβολέα, αλλά το ελληνικό τορπιλλοβόλο διέφυγε, όπως ήλθε, απαρατήρητο, και στις 4 το πρωί της 19ης Οκτωβρίου 1912 επέστρεψε στη βάση του, στα παράλια της Κατερίνης. Την ίδια μέρα, ο Νικόλαος Βότσης απέστειλε την αναφορά του προς το επιτελείο και δέχθηκε τα συγχαρητήρια του υπουργού Ναυτικών, Νικολάου Στράτου.
Το γεγονός του τορπιλλισμού και της βύθισης του «Φετίχ Μπουλέντ» προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό στο λαό και το μαχόμενο στρατό. Ήταν η πρώτη μεγάλη ναυτική επιτυχία των Βαλκανικών Πολέμων και γιορτάστηκε με πανηγυρισμούς σε όλη την Ελλάδα. Αναφορά στο κατόρθωμα του Βότση περιλαμβάνεται στον ύμνο του Πολεμικού Ναυτικού «Ο Ναύτης του Αιγαίου», που συνέθεσε το 1912 ο Κωνσταντίνος Λυκόρτας.
1979 – Η Σουηδική Ακαδημία βραβεύει με το Νόμπελ Λογοτεχνίας τον ποιητή Οδυσσέα Ελύτη. Ένας από τους τελευταίους εκπροσώπους της λογοτεχνικής γενιάς του ’30 χαρακτήρισε την ποίηση κατά την τελετή απονομής του βραβείου ως «μόνη εναπομένουσα πολέμιος της ισχύος που κατήντησε να έχει στους καιρούς μας η ποσοτική αποτίμηση των αξιών».
Γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Το φθινόπωρο του 1924 εγγράφηκε στο Γ΄ Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών και συνεργάστηκε με το περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων, χρησιμοποιώντας διάφορα ψευδώνυμα. Εκτός από την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, ασχολήθηκε ενεργά με ορειβατικές εκδρομές στα βουνά της Αττικής και, αντιδρώντας στη διάθεσή του για διάβασμα, στράφηκε στον αθλητισμό. Ακόμη και τα βιβλία που αγόραζε έπρεπε να έχουν σχέση με την ελληνική φύση: Δημήτριος Καμπούρογλου, Κώστας Πασαγιάννης, Στέφανος Γρανίτσας κι ένας τρίτομος Οδηγός της Ελλάδος. Την άνοιξη του 1927 μία υπερκόπωση και μία αδενοπάθεια τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει τις φίλαθλες τάσεις του καθηλώνοντάς τον στο κρεβάτι για περίπου τρεις μήνες. Ακολούθησαν ελαφρά συμπτώματα νευρασθένειας και περίπου την ίδια περίοδο στράφηκε οριστικά προς τη λογοτεχνία, γεγονός που συνέπεσε με την εμφάνιση αρκετών νέων λογοτεχνικών περιοδικών, όπως η Νέα Εστία και τα Ελληνικά Γράμματα.
Το καλοκαίρι του 1928 πήρε το απολυτήριο του γυμνασίου με βαθμό 73/11. Μετά από πιέσεις των γονέων του, αποφάσισε να σπουδάσει χημικός, ξεκινώντας ειδικά φροντιστήρια για τις εισαγωγικές εξετάσεις του επόμενου έτους. Την ίδια περίοδο ήρθε σε επαφή με το έργο του Κωνσταντίνου Καβάφη και του Ανδρέα Κάλβου ανανεώνοντας τη γνωριμία του με τη θελκτική αρχαία λυρική ποίηση. Παράλληλα ανακάλυψε το έργο του Πωλ Ελυάρ και των Γάλλων υπερρεαλιστών, που επέδρασαν σημαντικά στις ιδέες του για τη λογοτεχνία.
Το 1935 στάθηκε μια ιδιαίτερη χρονιά στην πνευματική πορεία του. Τον Ιανουάριο κυκλοφόρησε το περιοδικό Νέα Γράμματα. Τον Φεβρουάριο γνώρισε τον Ανδρέα Εμπειρίκο, που χαρακτηριστικά τον περιέγραψε: «O μεγάλης αντοχής αθλητής της φαντασίας, με γήπεδο την οικουμένη ολόκληρη και διασκελισμό τον Έρωτα. Το έργο του, κάθε του καινούργιο έργο, ζωσμένο από ένα μικρό ουράνιο τόξο, είναι μια υπόσχεση προς την ανθρωπότητα, μια δωρεά που αν δεν την κρατούν ακόμα όλοι στα χέρια τους είναι αποκλειστικά και μόνον από δική τους αναξιότητα».
Κατά τη διάρκεια μιας συγκέντρωσης του κύκλου των Νέων Γραμμάτων στο σπίτι του ποιητή Γεώργιου Κ. Κατσίμπαλη, οι παριστάμενοι κράτησαν ορισμένα χειρόγραφα του Ελύτη, με το πρόσχημα να τα μελετήσουν καλύτερα, και τα στοιχειοθέτησαν κρυφά με το ψευδώνυμο «Οδυσσέας Βρανάς», με στόχο τη δημοσίευσή τους, παρουσιάζοντάς τα αργότερα στον ίδιο τον Ελύτη. Αυτός αρχικά ζήτησε την απόσυρσή τους απευθύνοντας ειδική επιστολή στον Κατσίμπαλη, ωστόσο τελικά πείστηκε να δημοσιευτούν αποδεχόμενος το επίσης ψευδώνυμο «Οδυσσέας Ελύτης».
Η δημοσίευση των πρώτων ποιημάτων του στα Νέα Γράμματα έγινε τον Νοέμβριο του 1935, στο 11ο τεύχος του περιοδικού. Ο Ελύτης δημοσίευσε επίσης μεταφράσεις ποιημάτων του Ελυάρ και στο προλογικό του άρθρο παρουσιάζει τον δημιουργό τους ως τον ποιητή που «ό,τι γράφει φτάνει αμέσως στην καρδιά μας, μας χτυπάει κατάστηθα σαν κύμα ζωής άλλης βγαλμένης από το άθροισμα των πιο μαγικών ονείρων μας».
Το 1936, στην «Α΄ Διεθνή Υπερρεαλιστική Έκθεση των Αθηνών», ο Ελύτης παρουσίασε ζωγραφικούς πίνακες με την τεχνική του κολάζ. Εκείνη τη χρονιά, η ομάδα των νέων λογοτεχνών ήταν πιο στέρεη και μεγαλύτερη. Ο Ελύτης γνωρίστηκε επίσης με τον ποιητή Νίκο Γκάτσο, που μερικά χρόνια αργότερα τύπωσε την υπερρεαλιστική Αμοργό. Το 1937 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών στην Κέρκυρα, αλληλογραφώντας παράλληλα με τον Νίκο Γκάτσο και τον Γιώργο Σεφέρη, που βρίσκονταν στην Κορυτσά. Λίγο μετά την απόλυσή του, τον επόμενο χρόνο, ο Μήτσος Παπανικολάου δημοσίευσε το άρθρο «Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης» στα Νέα Γράμματα, το οποίο συνέβαλε στην καθιέρωσή του.
Το 1939 εγκατέλειψε οριστικά τις νομικές σπουδές και, μετά από αρκετές δημοσιεύσεις ποιημάτων του σε περιοδικά, τυπώθηκε η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Προσανατολισμοί. Τον επόμενο χρόνο, μεταφράστηκαν για πρώτη φορά ποιήματά του σε ξένη γλώσσα, όταν ο Samuel Baud Bovy δημοσίευσε ένα άρθρο για την ελληνική ποίηση στο ελβετικό περιοδικό Formes et Couleurs.
Με την έναρξη του πολέμου του 1940, ο Ελύτης κατατάχθηκε ως ανθυπολοχαγός στη Διοίκηση του Στρατηγείου Α΄ Σώματος Στρατού. Στη διάρκεια της Κατοχής υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του «Κύκλου Παλαμά», που ιδρύθηκε στις 30 Μαΐου του 1943. Εκεί, την άνοιξη του 1942 παρουσίασε το δοκίμιό του «Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Α. Κάλβου». Τον Νοέμβριο του 1943 εκδόθηκε η συλλογή Ο Ήλιος ο Πρώτος μαζί με τις Παραλλαγές πάνω σε μια αχτίδα, σε 6.000 αριθμημένα αντίτυπα, ένας ύμνος του Ελύτη στη χαρά της ζωής και στην ομορφιά της φύσης. Στα Νέα Γράμματα που άρχισαν να επανεκδίδονται το 1944, δημοσίευσε το δοκίμιό του «Τα κορίτσια», ενώ από το 1945 ξεκίνησε η συνεργασία του με το περιοδικό Τετράδιο μεταφράζοντας ποιήματα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και παρουσιάζοντας σε πρώτη δημοσίευση το ποιητικό του έργο Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας.
Το 1948 ταξίδεψε στην Ελβετία, για να εγκατασταθεί στη συνέχεια στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας στη Σορβόννη. Στο Παρίσι υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης (Association Internationale des Critiques d’Art), ενώ είχε επίσης την ευκαιρία να γνωριστεί με τους Αντρέ Μπρετόν, Πωλ Ελυάρ, Αλμπέρ Καμύ, Τριστάν Τζαρά, Πιερ Ζαν Ζουβ, Ζουάν Μιρό και άλλους. Το καλοκαίρι του 1950 ταξίδεψε στην Ισπανία ενώ κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Λονδίνο, από τα τέλη του 1950 μέχρι τον Μάιο 1951, συνεργάστηκε με το BBC πραγματοποιώντας τέσσερις ραδιοφωνικές ομιλίες. Λίγο νωρίτερα είχε ξεκινήσει τη σύνθεση του Άξιον Εστί.
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1952 έγινε μέλος της «Ομάδας των Δώδεκα», που κάθε χρόνο απένειμε βραβεία λογοτεχνίας, από την οποία παραιτήθηκε τον Μάρτιο του 1953, αλλά επανήλθε δύο χρόνια αργότερα. Το 1953 ανέλαβε και πάλι για έναν χρόνο τη Διεύθυνση Προγράμματος του ΕΙΡ, διορισμένος από την κυβέρνηση Παπάγου, θέση από την οποία παραιτήθηκε τον επόμενο χρόνο. Στο τέλος του έτους έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Πολιτισμού στη Βενετία και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν.
Το 1958, μετά από μία δεκαπενταετή περίπου περίοδο ποιητικής σιωπής, δημοσιεύτηκαν αποσπάσματα από το Άξιον Εστί στην Επιθεώρηση Τέχνης. Το έργο εκδόθηκε τον Μάρτιο του 1960 από τις εκδόσεις Ίκαρος, αν και φέρεται τυπωμένο τον Δεκέμβριο του 1959. Λίγους μήνες αργότερα απέσπασε για το Άξιον Εστί το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης.
Το 1964 ξεκίνησε η ηχογράφηση του μελοποιημένου Άξιον Εστί από τον Μίκη Θεοδωράκη, ενώ η συνεργασία του Ελύτη με τον συνθέτη είχε ξεκινήσει ήδη από το 1961. Το ορατόριο του Θεοδωράκη εντάχθηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών και επρόκειτο αρχικά να παρουσιαστεί στο Ηρώδειο. Ωστόσο το Υπουργείο Προεδρίας Κυβερνήσεως αρνήθηκε να το παραχωρήσει, με αποτέλεσμα ο Ελύτης και ο Θεοδωράκης να αποσύρουν το έργο, το οποίο παρουσιάστηκε τελικά στις 19 Οκτωβρίου στο Rex.
To 1965 του απονεμήθηκε από τον Βασιλέα Κωνσταντίνο το παράσημο του Ταξιάρχου του Φοίνικος και το επόμενο διάστημα ολοκλήρωσε τη συλλογή δοκιμίων που θα συγκροτούσαν τα Ανοιχτά Χαρτιά. Παράλληλα πραγματοποίησε ταξίδια στη Σόφια, καλεσμένος της Ένωσης Βουλγάρων Συγγραφέων και στην Αίγυπτο. Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, απείχε από τη δημοσιότητα ασχολούμενος κυρίως με τη ζωγραφική και την τεχνική του κολάζ, ενώ αρνήθηκε πρόταση να απαγγείλει ποιήματά του στο Παρίσι εξαιτίας της δικτατορίας που επικρατούσε. Στις 3 Μαΐου του 1969 εγκατέλειψε την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου ξεκίνησε τη συγγραφή της συλλογής Φωτόδεντρο.
Λίγους μήνες αργότερα επισκέφτηκε για ένα διάστημα την Κύπρο, ενώ το 1971 επέστρεψε στην Ελλάδα και τον επόμενο χρόνο αρνήθηκε να παραλάβει το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας που είχε θεσπίσει η δικτατορία. Μετά την πτώση της δικτατορίας, διορίστηκε πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΙΡΤ και μέλος για δεύτερη φορά του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου (1974–1977). Κατά τα χρόνια που ακολούθησαν συνέχισε το πολύπλευρο πνευματικό του έργο. Το 1978 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Το 1979 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η αναγγελία της απονομής του βραβείου από τη Σουηδική Ακαδημία έγινε στις 18 Οκτωβρίου «για την ποίησή του, η οποία, με φόντο την ελληνική παράδοση, ζωντανεύει με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική καθαρότητα βλέμματος τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργικότητα», σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης. Ο Ελύτης παρέστη στην καθιερωμένη τελετή απονομής του βραβείου στις 10 Δεκεμβρίου του 1979, παραλαμβάνοντάς το από τον βασιλιά Κάρολο Γουστάβο και γνωρίζοντας παγκόσμια δημοσιότητα. Τον επόμενο χρόνο κατέθεσε το χρυσό μετάλλιο και τα διπλώματα του βραβείου στο Μουσείο Μπενάκη.
Την απονομή του Νόμπελ ακολούθησαν τιμητικές διακρίσεις εντός και εκτός Ελλάδας, μεταξύ αυτών και η απονομή φόρου τιμής σε ειδική συνεδρίαση της Βουλής των Ελλήνων, η αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, η ίδρυση έδρας νεοελληνικών σπουδών με τίτλο «Έδρα Ελύτη» στο Πανεπιστήμιο Ρούτγκερς του Νιου Τζέρσεϊ, καθώς και η απονομή του αργυρού μεταλλίου Benson από τη Βασιλική Φιλολογική Εταιρεία του Λονδίνου. Πέθανε στις 18 Μαρτίου του 1996 από ανακοπή καρδιάς στην Αθήνα.
1981 – «Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, ο Λαός στην εξουσία». Ο Ανδρέας Παπανδρέου και το κόμμα του κερδίζουν τις βουλευτικές εκλογές με ποσοστό 48,06%, έναντι 35,86% της Νέας Δημοκρατίας και 10,93% του ΚΚΕ. Τον Οκτώβριο του 1981 το ΠΑΣΟΚ, έπειτα από μία φορτισμένη προεκλογική περίοδο, με το σύνθημα «Αλλαγή» και «Η Ελλάδα στους Έλληνες», κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές με ποσοστό 48% και την κοινοβουλευτική πλειοψηφία με 173 βουλευτές, σχηματίζοντας την πρώτη αυτοδύναμη σοσιαλιστική κυβέρνηση στην ιστορία της χώρας με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου. Το ΠΑΣΟΚ κέρδισε και τις ευρωεκλογές που διεξήχθησαν την ίδια ημέρα, με 40,12% και δέκα ευρωβουλευτές.
Το 1982 διαγράφεται από το ΠΑΣΟΚ ο γραμματέας Οργανωτικού του κόμματος, Νίκος Καργόπουλος. Μαζί με άλλα στελέχη του Γραφείου Οργανωτικού ίδρυσαν το Αγωνιστικό Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας.Τον ίδιο χρόνο διαγράφτηκε και ο βουλευτής του κόμματος Στάθης Παναγούλης, ο οποίος ίδρυσε την Ενιαία Σοσιαλιστική Παράταξη Ελλάδας.
Τον Μάιο του 1984 διεξήχθη το 1ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, παρουσία του Γιασέρ Αραφάτ και της χήρας του Αλιέντε. Ο Ανδρέας Παπανδρέου μίλησε για τρεις ώρες και στο τέλος επανεξελέγη δια βοής ομόφωνα πρόεδρος του κόμματος. Εξελέγη επίσης και η πρώτη Κεντρική Επιτροπή. Στις ευρωεκλογές του ίδιου έτους το ΠΑΣΟΚ βγήκε πρώτο, με ποσοστό 41,58% και δέκα ευρωβουλευτές. Με την άνοδο στην εξουσία και την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας το ΠΑΣΟΚ:
– Άσκησε ανεξάρτητη και πατριωτική εξωτερική πολιτική με ισχυροποίηση της διεθνούς θέσης της χώρας.
– Πέτυχε την εθνική συμφιλίωση και προώθησε την λαϊκή κυριαρχία
– Έβαλε τέλος στις πολιτικές διώξεις και στο διαχωρισμό σε εθνικόφρονες και μιασμάτα.
– Θεσμοθέτησε τον ΑΣΕΠ και τις άλλες ανεξάρτητες αρχές .
– Δημιούργησε τα Κ.ΑΠ.Η σε όλη την χώρα
– Δημιούργησε το κοινωνικό κράτος, ίδρυσε το ΕΣΥ και διασφάλισε την πρόσβαση όλων στις υπηρεσίες υγείας.
– Έβγαλε από το περιθώριο τα Άτομα με Αναπηρία και δημιούργησε την κοινωνική πρόνοια (Βοήθεια στο Σπίτι, ΚΗΦΗ, ΚΔΑΠ, ΚΔΑΠ-ΜΕΑ κλπ), χωρίς να χρειάζονται πολιτικό μέσο οι ασθενείς.
– Επεξέτεινε την κοινωνική ασφάλιση σε όλους και θέσπισε το ΕΚΑΣ για τους μικροσυνταξιούχους.
– Ενσωμάτωσε στον κοινωνικό-οικονομικό ιστό τα αποκλεισμένα ως τότε, στο περιθώριο, λαϊκά στρώματα και ιδιαίτερα τους πολίτες του δημοκρατικού χώρου,
– Δημιουργείται το ΑΣΕΠ (νόμος Πεπονή)
– Οδήγησε στη μεγάλη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και την πρόσβαση όλων των μαθητών στα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας.
Γεννήσεις
1918 – Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (Χαλέπα Χανίων, 18 Οκτωβρίου 1918 – Αθήνα, 29 Μαΐου 2017) ήταν Έλληνας πολιτικός. Διετέλεσε πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας (1 Σεπτεμβρίου 1984 – 3 Νοεμβρίου 1993) καθώς και πρωθυπουργός της Ελληνικής Δημοκρατίας (11 Απριλίου 1990 – 13 Οκτωβρίου 1993). Καταγόμενος από οικογένεια με πολιτική παράδοση ασχολήθηκε από νωρίς με την πολιτική εκλεγόμενος βουλευτής Χανίων ήδη από τις εκλογές του 1946. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ενώσεως Κέντρου λαμβάνοντας μέρος στον επονομαζόμενο Ανένδοτο Αγώνα των ετών 1961-63, κατά της Κυβέρνησης του 1961 του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που οδήγησε την κεντρώα παράταξη στην εξουσία έπειτα από μακρά περίοδο παραμονής της στην αντιπολίτευση, καθώς και στην κρίση που ακολούθησε τον Ιούλιο του 1965, οπότε ερχόμενος σε αντίθεση με τον Πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου αποχώρησε από την κυβέρνηση μαζί με άλλα στελέχη, χαρακτηριζόμενοι επί τούτου «αποστάτες» και «προδότες» της Ένωσης Κέντρου, σχηματίζοντας τις λεγόμενες «Κυβερνήσεις των Αποστατών» (αυτές των Αθανασιάδη-Νόβα, Τσιριμώκου και του Στεφανόπουλου). Με το ξέσπασμα του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου συνελήφθη και εν συνεχεία μετέβη στο εξωτερικό, όπου ανέπτυξε αντιδικτατορική δράση.
Μεταπολιτευτικά δημιούργησε το Κόμμα Νεοφιλελευθέρων που εξέλεξε στις εκλογές του 1977 δυο βουλευτές, τον ίδιο και τον Παύλο Βαρδινογιάννη. Το επόμενο έτος εντάχθηκε στη Νέα Δημοκρατία και την 1η Σεπτεμβρίου του 1984 εξελέγη αρχηγός της. Ηγήθηκε του κόμματος στις εκλογές του 1985, στις οποίες και ηττήθηκε. Μετά την ήττα παραιτήθηκε και έθεσε εκ νέου θέμα ηγεσίας. Στις εσωκομματικές εκλογές που ακολούθησαν επανεξελέγη πρόεδρος. Στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 1989 (Ιουνίου και Νοεμβρίου) δεν κατάφερε να κερδίσει την αυτοδυναμία, το πέτυχε όμως σε αυτές της 8ης Απριλίου του 1990, οπότε και σχημάτισε Κυβέρνηση υπό την προεδρία του. Στις επόμενες εκλογές ηττήθηκε και παραιτήθηκε από την ηγεσία της ΝΔ, του απονεμήθηκε δε ο τίτλος του επιτίμου προέδρου του κόμματος.
Εκλεγόταν βουλευτής μέχρι το 2004. Παρά την παύση της κοινοβουλευτικής του δράσης εξακολουθούσε να προβαίνει σε πολιτικές παρεμβάσεις διαμέσου των μέσων ενημέρωσης ή της επαφής του με πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες. Παιδιά του είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η Ντόρα Μπακογιάννη.
1920 – Μελίνα Μερκούρη. Η οικογένεια Μερκούρη προερχόταν από την Αργολίδα και μέλη της είχαν πολεμήσει στην επανάσταση του 1821. Ο παππούς της Μελίνας, Σπυρίδων Μερκούρης, είχε διατελέσει για πολλά χρόνια δήμαρχος Αθηναίων. Ο πατέρας της, Σταμάτης Μερκούρης, ήταν αξιωματικός του Ιππικού και χρημάτισε βουλευτής και υπουργός (Λαϊκό Κόμμα, Εθνικό Ριζοσπαστικό Κόμμα, ΕΔΑ) ενώ για πολλά χρόνια συμμετείχε στη διοίκηση της ομάδας του Παναθηναϊκού. Στην κατοχή, ο Σταμάτης Μερκούρης ίδρυσε την αντιστασιακή οργάνωση με την ονομασία «Ριζοσπαστική Οργάνωσις» τον Ιανουάριο του 1942. Ο θείος της, Γεώργιος Μερκούρης, είχε ακροδεξιές πολιτικές απόψεις και ήταν ιδρυτής του Ελληνικού Εθνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, καθώς και διοικητής της Εθνικής Τράπεζας την περίοδο της Κατοχής, γεγονός που προκάλεσε την οργή της οικογένειας Μερκούρη, ενώ αρνήθηκαν να παραστούν στην κηδεία του, το 1943. Η μητέρα της, Ειρήνη Λάππα, ήταν αδελφή του ναυάρχου Πύρρου Λάππα, ο οποίος διατέλεσε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, γενικός γραμματέας της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων και αρχηγός του Στρατιωτικού Οίκου του βασιλιά Παύλου.
1926 – Τσακ Μπέρι. Γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1926 στο Σεντ Λούις του Μιζούρι και ήταν το 4ο παιδί της οικογένειάς του, από τα 6 συνολικά. Ο πατέρας του ήταν ιερέας σε εκκλησία Βαπτιστών, ενώ η μητέρα του ήταν διευθύντρια σχολείου. Το 1944, ο Μπέρι συνελήφθη για ληστεία που διέπραξε στο Κάνσας Σίτι. Όταν αποφυλακίστηκε το 1947, στα 21α γενέθλιά του, παντρεύτηκε τη Θαμέτα Σαγκς και απέκτησε μια κόρη μαζί της. Ο Τσακ Μπέρι ξεκίνησε την καριέρα του τραγουδώντας τραγούδια των Νατ Κινγκ Κόουλ και Μάντι Γουώτερς. Τον Μάιο 1955, ο Μπέρι υπέγραψε συμβόλαιο με την Τσες Ρέκορντς. Τον Ιούνιο 1956, ο Μπέρι βγάζει την πρώτη μεγάλη του επιτυχία, το Roll Over Beethoven, που φτάνει στο #29 των ΗΠΑ. Αργότερα, βγάζει της μεγαλύτερες επιτυχίες του School Days, Rock and Roll Music, Sweet Little Sixteen και Johnny B. Goode. Αργότερα, ο Τσακ Μπέρι μπήκε για 2η φορά στην φυλακή. Κατά τη δεκαετία του 1960, ο Μπέρι βγάζει πολλές επιτυχίες, που δεν σημειώνουν, ωστόσο, τόσο μεγάλη επιτυχία όσο τα προηγούμενα τραγούδια του. Τέλος, το 1986, ο Τσακ Μπέρι εισήχθη στο Rock and Roll Hall of Fame. Ο τρόπος παιξίματός του ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες, όπως τον Άνγκους Γιανγκ των AC/DC.
Ο Berry ανακοίνωσε την ημέρα των 90ων γενεθλίων του πως το πρώτο καινούργιο studio album μετά το “Rock It” του 1979 θα κυκλοφορήσει μέσα στο 2017 υπό τον τίτλο “Chuck”. Ο πρώτος δίσκος του μετά από 38 χρόνια θα περιλαμβάνει επίσης τα παιδιά του Charles Berry Jr. και Ingrid, (“the Blueberry Band”), στην κιθάρα και τη φυσαρμόνικα, ενώ τα τραγούδια “θα καλύπτουν το φάσμα από σκληρό rock μέχρι πιο soul χρονοκάψουλες του έργου του” και θα είναι αφιερωμένος στην επί 68 χρόνια σύζυγο του, Themetta Berry.
Η Αστυνομία της Κομητείας Σαιντ Τσαρλς του Μιζούρι κλήθηκε στο σπίτι του Berry την 18η Μαρτίου 2017, όπου ήταν αναίσθητος. Ο θάνατος του ανακοινώθηκε την ίδια ημέρα. Ήταν 90 ετών.
Θάνατοι
1871 – Τσαρλς Μπάμπατζ. (26 Δεκεμβρίου 1791 – 18 Οκτωβρίου 1871) ήταν Βρετανός μαθηματικός, φιλόσοφος, εφευρέτης και μηχανικός ο οποίος επινόησε τον προγραμματίσιμο υπολογιστή. Θεωρείται ο «πατέρας του υπολογιστή».Του αποδίδεται η εφεύρεση του πρώτου μηχανικού υπολογιστή, ο οποίος σταδιακά οδήγησε σε πιο προχωρημένο σχεδιασμό. Τμήματα των μη ολοκληρωμένων μηχανών του εκτίθενται στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου. To 1991 κατασκευάστηκε μια πλήρως λειτουργική διαφορική μηχανή από τα αρχικά σχέδια του Μπάμπατζ, με μεθόδους κατασκευής που αντιστοιχούσαν στον 19ο αιώνα. Η επιτυχής κατασκευή της μηχανής έδειξε ότι η μηχανή θα μπορούσε να λειτουργήσει. Εννέα χρόνια αργότερα το Μουσείο Επιστημών ολοκλήρωσε τον εκτυπωτή που ο Μπάμπατζ είχε σχεδιάσει για την διαφορική μηχανή, μια εξαιρετικά πολύπλοκη συσκευή για τον 19ο αιώνα.
1931 – Τόμας Έντισον. Γεννήθηκε στο Μέιλαν της πολιτείας Οχάιο από πατέρα που εμπορευόταν δημητριακά. Ήδη στα 12 χρόνια του έπρεπε να εργαστεί για να στηρίξει οικονομικά την οικογένειά του. Στα 15 του προσπάθησε να εκδώσει μια εφημερίδα και στη συνέχεια άρχισε να εργάζεται ως τηλεγραφητής στα τρένα. Από αυτή τη θέση απολύθηκε, γιατί συνελήφθη να στέλνει το αναμενόμενο σήμα ελέγχου στον επόμενο σταθμό, αντί χειροκίνητα και με οπτική επαφή με το διερχόμενο τρένο, αυτόματα με μια συσκευή δικής του επινοήσεως. Το 1868 υπέβαλε αίτηση για την πρώτη ευρεσιτεχνία του με ένα τηλέγραφο χαρακτήρων. Ακολούθησε μεγάλος αριθμός άλλων ευρεσιτεχνιών.
Δημιούργησε το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που τροφοδότησε με ηλεκτρισμό τη Νέα Υόρκη και εξελίχθηκε στη γνωστή γιγαντιαία εταιρία General Electric. Η ανακάλυψή του για την εκπομπή ηλεκτρονίων από πυρακτωμένα μέταλλα, «φαινόμενο Edison», απετέλεσε προϋπόθεση για την κατασκευή της ηλεκτρονικής λυχνίας και την απαρχή της ηλεκτρονικής τεχνολογίας. Όταν πέθανε ο Έντισον σε ηλικία 84 ετών, είχε αποκτήσει περισσότερα από 1000 διπλώματα ευρεσιτεχνίας, ανάμεσά τους για μία μέθοδο διαχωρισμού μεταλλευμάτων, ένα για την επεξεργασία και χύτευση του μπετόν, το οποίο απετέλεσε τη βάση για την κατασκευή προκατασκευασμένων οικιών.
Το 1896 έγινε παραγωγός στην ταινία The Kiss όπου παρουσιάστηκε το πρώτο κινηματογραφικό φιλί. Η ταινία θεωρήθηκε άσεμνη και ο ίδιος ο Έντισον κατηγορήθηκε για πορνογραφία.
1955 – Χοσέ Ορτέγα ι Γκάσετ (ισπανική γλώσσα: Jose Ortega y Gasset, προφορά ΔΦΑ: [xo’se oɾ’teɣa i ɣa’set], Μαδρίτη, 9 Μαΐου 1883 – 18 Οκτωβρίου 1955) ήταν Ισπανός φιλόσοφος και δοκιμιογράφος, που άσκησε σημαντική επιρροή στην πνευματική και πολιτιστική αναγέννηση της Ισπανίας στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα.
Ο Ορτέγα ι Γκασέτ γεννήθηκε στη Μαδρίτη στις 9 Μαΐου του 1883. Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια και ο πατέρας του ήταν έγκριτος δημοσιογράφος. Στα νεανικά του χρόνια φοίτησε σε σχολείο ιησουϊτών στη Μάλαγα, ενώ συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Μπιλμπάο (1897 – 98) και αργότερα στο Πανεπιστήμιο Φιλοσοφίας και Γραμμάτων της Μαδρίτης (1898 – 1904).
Από το 1905 μέχρι το 1907 συμπλήρωσε τις σπουδές του σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Γερμανίας – Λειψία, Κολωνία, Βερολίνο και Μάρμπουργκ. Υπήρξε μαθητής του νεοκαντιανού φιλοσόφου Χέρμαν Κοέν (Hermann Kohen, 1842 – 1918).
Μετά την επιστροφή του στην Ισπανία το 1908, διορίστηκε καθηγητής Ψυχολογίας, Λογικής και Ηθικής στην Escuela Superior del Magisterio de Madrid και το 1910 κατέλαβε την έδρα της Μεταφυσικής στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης. Με την κριτική αρθρογραφία του και το φιλελεύθερο πνεύμα του, αγωνίστηκε για τον εκσυγχρονισμό της πνευματικής ζωής της χώρας του και την ανάγκη συγχρονισμού της με τη σκέψη και τους φιλελεύθερους προσανατολισμούς της υπόλοιπης Ευρώπης.
Ο Ορτέγα ι Γκασέτ, με ένα πύρινο λόγο που εξεφώνησε το 1914, τόνισε την επείγουσα ανάγκη της πνευματικής ανανέωσης της Ισπανίας και διατύπωσε μια πολιτική φιλοσοφία, που βασιζόταν σ’ ένα φιλελεύθερο πολιτικό προσανατολισμό. Για την πραγματοποίηση του προγράμματος αυτού, ίδρυσε το 1923 την «Επιθεώρηση της Δύσης» (Revista de Occidente), που σημείωσε μεγάλη κυκλοφορία σε όλες τις ισπανόφωνες χώρες και έφερε κοντά στα κοινωνικά στρώματα της χώρας του την ευρωπαϊκή σκέψη του 20ου αιώνα.
Ο Ορτέγκα ι Γκασέτ, επικεφαλής δημοκρατικών διανοούμενων, ηγήθηκε μιας αντιπολιτευτικής κίνησης κατά της δικτατορίας του Πρίμο δε Ριβέρα (Primo de Rivera, 1923 – 1930) και αργότερα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανατροπή του βασιλιά της Ισπανίας Αλφόνσου ΙΓ΄, που κατέληξε στην πτώση της μοναρχίας.
Με την έκρηξη του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου το 1936, ο Ορτέγα ι Γκασέτ, αν και δεν ήταν αριστερών πεποιθήσεων, διαφώνησε με τις δημοκρατικές επιδιώξεις των αντικυβερνητικών ομάδων, εγκατέλειψε την Ισπανία και αποστασιοποιήθηκε ενσυνείδητα από τις πολιτικές διαμάχες. Αυτοεξορίστηκε στο Μπουένος Άϊρες της Αργεντινής, μέχρις ότου επέστρεψε ξανά στην Ευρώπη το 1942.
Αρχικά, εγκαταστάθηκε στην Πορτογαλία μέχρι και τα μέσα του 1945, επισκεπτόμενος για σύντομα χρονικά διαστήματα την Ισπανία. Το 1948 επέστρεψε στη Μαδρίτη, όπου ίδρυσε το Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Σπουδών, στο οποίο και δίδασκε. Ο Ορτέγα ι Γκασέτ πέθανε στη Μαδρίτη στις 18 Οκτωβρίου 1955 σε ηλικία 72 ετών.
