Ο Παναγόπουλος στη θέση του Τρικούπη

«Το προηγούμενο Δημοτικό Συμβούλιο, […]
έδωσε το όνομα του Παναγόπουλου στον κεντρικότερο
και σημαντικότερο δρόμο της πόλης
και πήραν το όνομα του Χαριλάου Τρικούπη  απ’ αυτόν
και το έβαλαν σε μια μικρή πάροδο της Πάνω Πλατείας […]»

Κείμενο - Επεξεργασία χάρτη:
Λευτέρης Τηλιγάδας

Στις 18 Απριλίου του 1934 δήμαρχος στην πόλη ήταν ο Δημήτρης Βότσης, ο οποίος στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν περίπου δύο μήνες πριν (11 Φεβρουαρίου 1934), είχε καταφέρει να ξεπεράσει σε ψήφους (πήρε 1.421 ψηφοδέλτια, σε 3.838 έγκυρα),  τον Αντρέα Παναγόπουλο (980 ψηφοδέλτια), καθώς και τους λιγότερο σημαντικούς  πολιτικούς αντιπάλους του, Νίκο Ευθυμίου (546 ψηφοδέλτια), Κώστα Καλαϊτζόπουλο (417 ψηφοδέλτια, σε ό.π.), Χριστόφορο Καπέλα  (197 ψηφοδέλτια), Μιχάλη Καρακίτσο (161 ψηφοδέλτια), και Δημήτρη Καπατενάκη (39 ψηφοδέλτια).

Εκείνη την Τετάρτη του Απρίλη, στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου, οι Δημοτικοί Σύμβουλοι Π. Σκαλίγκος, Β. Παπαϊωάννου, Γ. Σίσκος, Γ. Σταθόπουλος, Κ. Μέξης, Α. Ρήκας, Χρ. Καρράς, Ν. Καρμανίδης, Α. Παπαλέξης, Η. Σαγιώργης και τέσσερις ακόμα, που οι υπογραφές τους είναι δυσδιάκριτες στο πρακτικό που έχουμε στα χέρια μας, κληθήκαν να συζητήσουν μια μικρή σχετικά ημερήσια διάταξη με τέσσερα σημαντικά όμως ζητήματα για την πόλη και τη διοίκηση της. Τα θέματα αυτά ήταν: 1ον) Η οργάνωση της υπηρεσίας της αγροφυλακής, 2ον) Η μεταρρύθμιση του οργανισμού της εσωτερικής υπηρεσίας των τακτικών και των εκτάκτων υπαλλήλων του Δήμου, 3ον) Η λήψη απόφασης για την δημοπρασία της ενοικίασης του φόρου των εγχώριων προϊόντων και 4ον) Η λήψη απόφασης για την οργάνωση της Φιλαρμονικής.

Σήμερα θα σταθούμε σε ένα θέμα που μπήκε εκείνη τη μέρα εκτός ημερησίας συζήτησης και αφορούσε τον Ανδρέα Παναγόπουλο, τον «ηττημένο» υποψήφιο Δήμαρχο εκείνων των εκλογών, για τον οποίο ο Μιλτιάδης Τζάνης, εκδότης της εβδομαδιαίας εφημερίδας «ΦΩΣ του Αγρινίου», εκλεγμένος Δημοτικός Σύμβουλος με το ψηφοδέλτιο του Βότση και Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου που είχε προκύψει, επιφύλαξε μια καθόλου ευχάριστη «περιποίηση». Λίγο μετά την έναρξη της συνεδρίασης και αφού πρώτα ο Πάνος Σκαλίγκος ρώτησε τον Βότση, για τις πρωτοβουλίες που ανέπτυξε ως Δήμαρχος στο πλαίσιο της διεκδίκησης της τοπικής κοινωνίας για τη δημιουργία Πρωτοδικείου στην πόλη του Αγρινίου, πήρε το λόγο και είπε:

«Όλοι θα μάθατε ίσως τις κριτικές του Πανελληνίου, για την τελευταία μετονομασία του πιο κεντρικού δρόμου της πόλης, που είχε το όνομα του αειμνήστου και μεγάλου τέκνου της Ελλάδας: του Χαρίλαου Τρικούπη.Το προηγούμενο Δημοτικό Συμβούλιο, θεωρώντας ότι το έργο του απερχόμενου Δημάρχου κ. Παναγόπουλου υπήρξε μεγάλο και δημιουργικό αποφάσισε αυτή την αλλαγή και έδωσε το όνομα του Παναγόπουλου στον κεντρικότερο και σημαντικότερο δρόμο της πόλης και πήραν το όνομα του Χαριλάου Τρικούπη  απ’ αυτόν και το έβαλαν σε μια μικρή πάροδο της Πάνω Πλατείας, μικρότερης σημασίας, η οποία έφερνε μέχρι χθες το όνομα “11ης Ιουνίου”[1] και η οποία υπενθυμίζει την απελευθέρωση του Αγρινίου από τον Τουρκικό ζυγό. Έτσι αυτή η ονομασία διαγράφτηκε από την ονοματολογία των δρόμων της πόλης.

Η πράξη εκείνη του Δημοτικού Συμβουλίου να δοθεί το όνομα του κ. Παναγόπουλου πάρθηκε χωρίς καμιά αντίρρηση με καλή πίστη και ήταν δικαιολογημένη για το Σώμα, ακόμα κι αν για μας θα έπρεπε να αναθεωρηθούν μετά την ετυμηγορία του Λαού, ο οποίος στις τελευταίες δημοτικές εκλογές δεν θεώρησε το έργο του κ. Παναγόπουλου τεράστιο, με αποτέλεσμα να μην του εμπιστευθεί και πάλι τη διοίκηση του Δήμου.

Συνεπώς, οι απόψεις εκείνες, οι οποίες οδήγησαν στη λήψη της προαναφερόμενης απόφασης, ταυτιζόταν μόνο με την απόφαση της μειοψηφίας των κατοίκων της πόλης και ως τέτοιες κατά την άποψη μας επιδέχονται αναθεώρηση.

Εμείς κύριοι συνάδελφοι πιστεύουμε ότι πρώτα πρέπει να γίνεται η κατάταξη των δρόμων σε κεντρικούς, πολυσύχναστους και απόκεντρους και ανάλογα με την αξία των προσώπων με το όνομα των οποίων θα τιμηθούν οι δρόμοι, να γίνεται η ονοματολογία. Όταν έχουμε κύριοι, άντρες όπως ο Χαρίλαος Τρικούπης, το όνομα του οποίου δόθηκε σε μια στενή οδό της αγοράς, όπως ο ήρωας του Σκρα, Βασίλης Παπαγιάννης, το όνομα του οποίου δόθηκε σε μια ερημική συνοικιακή οδό πίσω από το ηλεκτρικό εργοστάσιο, όπως ο άλλος ήρωας του καθήκοντος ο αείμνηστος αξιωματικός Γιώργος Καζαντζής, το όνομα του οποίου δόθηκε σε ένα σοκάκι στη Ντούτσαγα, δεν συγχωρείται να δοθεί το όνομα του κ. Παναγόπουλου στη κεντρική λεωφόρο της πόλης, γιατί, αν έστω και για μια στιγμή παραδεχθούμε ότι ήταν δημιουργικό το έργο του “απελθόντος” Δημάρχου, ήταν αναντίρρητα  μικρότερης σημασίας από το έργο των προαναφερθέντων πολιτικών και ηρώων. Για το λόγο αυτό έπρεπε να δοθεί το όνομα του σε έναν δρόμο μικρότερης σημασίας».[2]

Η πρώτη συστηματική ονοματοδοσία και ονοματοθεσία στο Δήμο του Αγρινίου, ως γνωστόν, έγινε στις 10 Μαρτίου του 1928, επί Δημαρχίας Ανδρέα Παναγόπουλου με την 56η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, εκείνης της χρονιάς. Μια μερική αποτύπωση αυτής της ονοματοδοσίας και ονοματοθεσίας βλέπετε στο ΧΑΡΤΗ Α της ανάρτησης.[3]

Ως εκ τούτου, όπως παρατηρείτε, από το Μάρτη του 1928 έως και το 1932, η σημερινή οδός Παπαστράτου και η συνέχεια της (η σημερινή Ελευθερίου Βενιζέλου), μέχρι τη συμβολή της με την οδό Αγίου Κωνσταντίνου (γέφυρα Μπανιά), είχε πάρει το όνομα του Μεσολογγίτη πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη.

Το 1933 μετά τα εγκαίνια των εκπαιδευτηρίων που οικοδόμησαν οι Αδελφοί Παπαστράτου στην πόλη, το Δημοτικό Συμβούλιο πήρε το όνομα του Τρικούπη από το δρόμο που βλέπεται στο χάρτη και το τοποθέτησε στη θέση της οδού Μεσολογγίου.

Στις 12 Φεβρουαρίου του ΄34, την επόμενη των εκλογών, ο ηττημένος Παναγόπουλος υπέβαλλε την παραίτηση του και έπαψε να ασκεί τα καθήκοντα του Δημάρχου. Για το λόγο αυτό, το Συμβούλιο που συγκλήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου, έπρεπε να εκλέξει τον αντικαταστάτη του, για τις λίγες μέρες που απόμεναν μέχρι την ανάληψη των καθηκόντων από τη νέα Δημοτική Αρχή . Πριν την εκλογή, με εισήγηση του Προέδρου του Σώματος Κώστα Μέξη αποφασίστηκε να τιμηθεί η προσφορά του Παναγόπουλου στην πόλη ως εξής: Να δημιουργεί η προσωπογραφία του Παναγόπουλου από τον Ζωγράφο Γεωργιάδη (Για το λόγο αυτό ψηφίστηκε πίστωση 5.000 δρχ.), να του απευθύνει το Συμβούλιο εγκάρδιο χαιρετισμό και να μετονομασθεί η Χαριλάου Τρικούπη σε Ανδρέα Παναγόπουλου. Η απόφαση αυτή πήρε τον αυξ. αρ. 7/14-2-1934 και ακολούθως το Σώμα εξέλεξε τον Κ. Μέξη ως Δημαρχούντα μέχρι της ανάληψης της Δημαρχίας από τον Βότση[4].

Στις 17 Φεβρουαρίου ο Παναγόπουλος στέλνει προς τον Μέξη την παρακάτω επιστολή, την οποία ο αντικαταστάτης του την κοινοποιεί στο Σώμα κατά την συνεδρίαση της 26ης Φεβρουαρίου της ίδιας χρονιάς:

«Αξιότιμε κ. Δημαρχών. Κατέχω το από 15 τρέχοντος μηνός υπ. αριθμ. 925 έγγραφο υμών μετ’ αποσπάσματος πρακτικών συνεδριάσεως του Δημοτικού Συμβουλίου, αμφότερα τα οποία σας παρακαλώ να βεβαιωθείτε ότι με συνεκίνησαν βαθύτατα. Η εξαιρετική τιμή ήτις δια του ψηφίσματος μοι εγένετο κ. Δημαρχών  και η εξ αυτής πλήρης αναγνώρισης του συντελεσθέντος έργου της αναδημιουργίας της πόλης, μου προκαλεί ιδιαίτέραν ευχαρίστησιν και την θεωρώ ως την μεγαλυτέραν ηθικήν αμοιβήν και τον μεγαλύτερον τίτλον τιμής.Βεβαιωθείτε κ. Δημαρχών ότι θα διατηρήσωμεν καθ’ όλον τον βίον μου την ανάμνησιν της πολυτίμου όλων υμών συνεργασίαν, χάρις εις την οποία εδυνήθημεν αν εργασθώμεν υπέρ της αγαπητής μας πόλεως και σας παρακαλώ όπως δεχθήτε Σεις και διαβιβάσετε και προς τους εκλεκτούς μου συνεργάτας το Δημοτικό Συμβούλιο, τας πλέον θερμάς μου ευχαριστίας δια το ψήφισμα της 14ης του τρέχοντος μηνός.Με την διαβεβαίωσιν της εξαιρέτου προς υμάς υπόληψης, διατελώ μετά πολλής τιμής, Ανδρέας Παναγόπουλος»[5].

Η απόφαση αυτής της αλλαγής του ονόματος των δρόμων, που προαναφέραμε, «ανέβασε» την πολιτική θερμοκρασία στην πόλη, αλλά και στο «Πανελλήνιο» όπως είπε ο Τζάνης. Τα δημοσιεύματα όλων όσων αρθρογράφησαν για το συγκεκριμένο ζήτημα, εξέφραζαν την αγανάκτηση τους προς το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης, επειδή, όπως υποστήριζαν, διέγραψε από την ονοματοθεσία  των δρόμων της πόλης τον Χαρίλαο Τρικούπη για τη «χάρη» του Ανδρέα Παναγόπουλου.

Στις 5 Μαρτίου της ίδιας χρονιάς, ο Μέξης, μετά από την πληθώρα των αντιδράσεων που προκάλεσε εκείνη η απόφαση, είπε στη συνεδρίαση εκείνης της μέρας, ότι το Δημοτικό Συμβούλιο προχώρησε στη μετονομασία του δρόμου που έφερε το όνομα του Τρικούπη, επειδή στην αρχή εκείνης της οδού βρισκόταν το σπίτι τουΠαναγόπουλου (σήμερα Τράπεζα Πίστεως) και το Δημαρχείο της πόλης «μεθ’ ου ούτως συνεδέθει».

Υπογράμμισε μάλιστα ότι «ουδέποτε το Δημοτικόν Συμβούλιον Αγρινίου διενοήθη να απαλήψη το όνομα του Χαριλάου Τρικούπη από μίαν των κεντρικών οδών της πόλεως. Ούτε ήτο δυνατόν το Δημοτικόν Συμβούλιον», συνέχισε, «να παραλληλίση καν τον κ. Παναγόπουλον, όσον και αν υπήρξεν υπόδειγμα Δημοτικού Άρχοντος, με την μεγάλην εθνικήν φυσιογνωμίαν του Χαρ. Τρικούπη. Εάν συνέβη να μην ονομασθή κατά την ιδίαν συνεδρίασιν μία άλλη οδός με το όνομα του Χαριλάου Τρικούπη, τούτο συνέβη δια να μην γίνει κάτι το πρόχειρον και αμελέτητον, αλλά να γίνει η μετατόπισης κατά την πρώτην προσεχήν συνεδρίασιν, κατόπιν σκέψεως, επί μίας οδού, ήτις θα ήθελε κριθή εκ των καλιττέρων οδών της πόλεως»[6] και πρότεινε στο σώμα να μετονομασθεί σε Χαρ. Τρικούπη η οδός που μέχρι εκείνη τη στιγμή έφερε το όνομα της «11ης Ιουνίου». (δες ΧΑΡΤΗΣ Α).

Ο Θανάσης Ρήκας αντιπρότεινε η απόφαση να μην ληφθεί από το απερχόμενο Δημοτικό Συμβούλιο εκείνη τη μέρα, αλλά το ζήτημα να μείνει ανοιχτό και να αποφασίσει γι’ αυτό το νέο όργανο, που θα συγκροτούνταν σε λίγες μέρες.

Σε ψηφοφορία τέθηκε μόνο η πρόταση του Μέξη, με το σκεπτικό πως η τυχόν υπερψήφιση της από το σώμα θα καθιστούσε ανύπαρκτη τη δεύτερη. Έτσι και έγινε.

Την πρόταση υπερψήφισαν οι: Επ. Ρήκας, Λ. Τσιτσιμελής, Κ. Αλεξάς, Η. Σαγιώργης, Ν. Καραμητσόπουλος,  Α. Παπαλέξης, Α. Τζάνης και ο Κ. Μέξης (Σύνολο ψήφων υπέρ: 8). Αυτοί που την καταψήφισαν ήταν οι:  Κ. Καλαμάρας (Πρόεδρος), Γ. Δανέλλης, Α. Ρήκας, Ζ. Ζαχαρόπουλος, Κ. Κιρκιλέσης, και Π. Σκαλίγκος (Σύνολο ψήφων κατά: 6) Μετά την ψηφοφορία συντάχθηκε η υπ. αριθμ. 18 της 5ης Μαρτίου 1934 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου που αφορούσε την μετονομασία της οδού 11ης Ιουνίου σε Χαριλάου Τρικούπη και η συζήτηση έκλεισε με την φράση του Θανάση Ρήκα, ο οποίος είπε πως «η νέα Δημοτική Αρχή θα εισηγηθή την επαναφοράν των πραγμάτων», για να πάρει την απάντηση όλων όσων την υπερψήφισαν, «εν χορώ»: «Δικαίωμά της».

Έτσι φτάσαμε στις 18 Απριλίου, που ο Πρόεδρος του νέου Δημοτικού Συμβουλίου, Μιλτιάδης Τζάνης, επανέφερε το θέμα, με την εισήγηση που παρουσιάσαμε στην αρχή της ανάρτησης. Το νέο Δημοτικό Συμβούλιο με νέα απόφαση στις 21 Απριλίου της ίδιας χρονιάς, αποκατέστησε τα πράγματα «κατά το δοκούν» της νέας του σύνθεσης.

1. Από την τοποθέτηση του Κ. Μέξη στην συνεδρίαση της 21ης Απριλίου του 1934 προέκυψε ότι σε «11ης Ιουνίου» μετονομάσθηκε (άγνωστο ακόμα πότε) η οδός Αιόλου του παραπάνω χάρτη (σημερινή Τσικνιά). Να σημειώσουμε στο σημείο αυτό, ότι για την «11ης Ιουνίου» η απόφαση 56/10-3-1928 όριζε κατά λέξη τας εξής: «Η οδός από Δημαρχείου μέχρι Καμπίση και συναντήσεως της οδού Αιόλου – Οδός 11ης Ιουνίου». (Δες ΧΑΡΤΗ Α) | 2. Πρακτικά Δημοτικού Συμβουλίου Αγρινίου, Συνεδρίαση 11η της 18ης Απριλίου σελ. 84 – 105. | 3. Ο ΧΑΡΤΗΣ Α της ανάρτησης αποτελεί περιγραφικό σχεδιαστικό αντίγραφο των τετραγώνων και των οδών του σχεδίου πόλης του Αγρινίου, όπως αυτό εγκρίθηκε ως παράρτημα, του από 16 Απριλίου 1929 Διατάγματος και δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α΄ 150/ 19-4-1929. | 4. Πρακτικά Δημοτικού Συμβουλίου Αγρινίου, Συνεδρίαση 5η, της 14ης Φεβρουαρίου 1934 σελ. 41 – 46. | 5. Πρακτικά Δημοτικού Συμβουλίου Αγρινίου, Συνεδρίαση 7η, της 26ης Φεβρουαρίου 1934. | 6. Πρακτικά Δημοτικού Συμβουλίου Αγρινίου, Συνεδρίαση 8η, της 5ης Μαρτίου 1934.