Η Λαϊκή Αυτοδιοίκηση του Αγρινίου (Β)

Μία, όχι και τόσο γνωστή πτυχή της τοπικής μας ιστορίας:
Η λαϊκή αυτοδιοίκηση στο Αγρίνιο

• γράφει ο Κώστας Σαλατούρας

Η Δημοτική Αρχή πραγματοποίησε εράνους για τους πολεμοπαθείς, ενίσχυσε, επίσης, με ερανική εισφορά τους δασκάλους και τους εκπαιδευτικούς για να συνεχίσουν να διδάσκουν, μερίμνησε για την εγκατάσταση των μελών του Ακυρωτικού Δικαστηρίου στο Αγρίνιο, περιέθαλψε τα μέλη του Εθνικού Θεάτρου που βρέθηκαν στην πόλη ύστερα από την κάθοδό τους από τα βουνά, επέστρεψε τα επί κατοχής κατασχεμένα ραδιόφωνα στους κατόχους τους –όσα γλίτωσαν από το πλιάτσικο των Ταγματασφαλιτών- κι αποδέχτηκε το αίτημα του προέδρου της Ένωσης Φιλοτελιστών Νίκου Μέντη να επισημανθούν δύο σειρές γραμματοσήμων για τις ανάγκες της Εθνικής Αλληλεγγύης. Τα γραμματόσημα είχαν δεσμευθεί στο Δημόσιο Ταμείο Τριχωνίδας και σφραγίστηκαν με τα ονόματα του ΕΛΑΣ και της πόλης, καθώς και με την ημερομηνία απελευθέρωσής της.[1]

Οι επιτροπές, είτε εκείνες που καταπιάνονταν με τις ανάγκες των πολιτών, όπως στέγασης και κατοικίας, συσσιτίων, κοινωνικής πρόνοιας και υγείας, ψυχαγωγίας, είτε αφορούσαν στα κοινωφελή έργα, φωτισμός και ύδρευση, εκτέλεση μικρών έργων, εκμετάλλευση της δημοτικής αγοράς κ.ά., από τη σύστασή τους τις πρώτες μέρες της απελευθέρωσης, δεν σταμάτησαν να προσπαθούν για την ομαλή λειτουργία της πόλης.

Για παράδειγμα, η Επιτροπή Κατοικίας και Στέγασης, με προϊστάμενο το Λευτέρη Πολύζο, ασχολήθηκε για την επιστροφή των κατοίκων και των οργανώσεων που είχαν καταφύγει στα χωριά εξαιτίας της τρομοκρατίας, καθώς και με την επανεγκατάσταση, τόσο των ιδιοκτητών στα σπίτια τους, όσο και των υπηρεσιών του Δήμου που είχαν διωχθεί από τους κατακτητές και το Τάγμα Ασφαλείας.[2] Για τους πυροπαθείς των ορεινών περιοχών, η Επιτροπή Πυροπαθών συγκρότησε συνεργεία για την παραγωγή ξυλείας και τη δημιουργία παραπηγμάτων για την πρόχειρη στέγασή τους και ενήργησε για την μετακίνησή τους σε άλλα χωριά, καθώς και για τη φιλοξενία αριθμού παιδιών στην πόλη.[3]

Η Επιτροπή Κοινωνικής Πρόνοιας και Υγείας, σε συνεργασία με τον πρόεδρο της επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού Αγρινίου, συγκέντρωσε όλα τα διαθέσιμα τρόφιμα και το φαρμακευτικό υλικό για να καλύψει τις ανάγκες των άπορων κατοίκων. Τα τρόφιμα, για να είναι επαρκή σε όλους, μοιράζονταν σε μικρές διανομές, τα δε φάρμακα των ασθενών χορηγούνταν δωρεάν από το δημοτικό φαρμακείο που ήταν στο ισόγειο του Δημαρχείου.[4]

Αντίστοιχα, η Επιτροπή Συσσιτίων, μερίμνησε για τη σίτιση των άπορων παιδιών 5 – 14 ετών και, μολονότι, οι δυσκολίες ήταν μεγάλες, κατόρθωσε να ανταποκριθεί ικανοποιητικά στο έργο της καθ’ όλη τη διάρκεια της λαϊκής αυτοδιοίκησης της πόλης. Τα συσσίτια παρέχονταν κάθε μεσημέρι σε χώρο των καπναποθηκών του Χαρίλαου Φαρμάκη, επί των οδών Χ. Τρικούπη και Μακρή. Την εποπτεία τους την είχε αναλάβει ο γενικός γραμματέας του Δήμου Προκόπης Μοναστηριώτης, ενώ η Επιμελητεία του Αντάρτη, η Εθνική Αλληλεγγύη, η ΕΠΟΝ και ο Ερυθρός Σταυρός βοηθούσαν στην διοργάνωσή τους. Το πρώτο τρίμηνο, τα τρόφιμα, όπως ζυμαρικά, όσπρια, αλεύρι, κονσέρβες, προέρχονταν από τον Ερυθρό Σταυρό, στη συνέχεια ανέλαβε η ΕΤΑ, η οποία προμήθευε την Επιτροπή με όσπρια, αλεύρι, λάδι και ελιές.[5]

Τέλος, η επιτροπή που ανέλαβε τη διαχείριση της ύδρευσης και της παροχής ρεύματος, λαμβάνοντας υπόψη την περιορισμένη προμήθεια πετρελαίου, προχώρησε στον περιορισμό του φωτισμού της πόλης, ώστε να εξασφαλιστεί η λειτουργία του αντλιοστασίου για την παροχή νερού. Επιπλέον, ήρθε σε συνεννόηση με την Ηλεκτρική Εταιρεία του Αγρινίου να αναβληθεί η είσπραξη των λογαριασμών της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ η πληρωμή του βιομηχανικού ρεύματος συμφωνήθηκε να γίνει σε είδος.[6]

Από τους σημαντικότερους αρωγούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ήταν η Εθνική Αλληλεγγύη. Η Οργάνωση αυτή, συνεχίζοντας την παράδοση που δημιούργησε στα χρόνια της κατοχής, εργάστηκε με συνέπεια για την ανακούφιση του λαού της πόλης και της γύρω περιοχής, γεγονός που φαίνεται από τα έγγραφα της επαρχιακής επιτροπής Αγρινίου – Τριχωνίας.

Ενδεικτικά, ένα μόλις μήνα μετά την απελευθέρωση της πόλης, οργάνωσε επιτροπή για τη δημιουργία Λαϊκού Νοσοκομείου, ενίσχυσε με εράνους τις ανταρτοοικογένειες, τους απόρους και το Στρατιωτικό Νοσοκομείο, καθόρισε τις πηγές βοήθειας, όπως τράπεζες, ιδρύματα, Συμμαχική Αποστολή, προχώρησε στην ανάπτυξη του γυναικείου κινήματος και, μέσω της ενημέρωσης για την αντιστασιακή και αντιτρομοκρατική δράση της οργάνωσης, επεδίωξε να συσπειρώσει την πλειοψηφία του λαού, ενισχύοντας την προσπάθεια της Δημοτικής Αρχής στο δύσκολο έργο της.[7]

Η Λαϊκή Αυτοδιοίκηση είχε την αποδοχή του συνόλου των κατοίκων της πόλης και όλοι αναγνώριζαν το έργο της, καθώς ως λαϊκός θεσμός λειτουργούσε για τη συνοχή των κατοίκων, χωρίς διακρίσεις και με γνώμονα το κοινό συμφέρον. Οι υπεύθυνοι, σε συνεργασία με τους πολίτες, με αίσθημα υπευθυνότητας και εντιμότητας και δίχως προσωπικό όφελος, κατέβαλαν φιλότιμες προσπάθειες να ασκήσουν το κοινωνικό τους έργο και να ανταποκριθούν στις ανάγκες της πόλης. Πέρα τούτων, οι κάτοικοι είχαν αποκτήσει μια νέα συλλογική συνείδηση, καθώς αντιλαμβάνονταν ότι η πρόοδος και η ευημερία του τόπου τους επιτυγχανόταν από κοινού, ισότιμα και αλληλέγγυα, δίχως συμφέροντα και σκοπιμότητες.

Η ήττα της Αριστεράς, όμως, τερμάτισε τη Λαϊκή Εξουσία και επανέφερε το προπολεμικό αντιλαϊκό καθεστώς. Ο αστικός πολιτικός κόσμος και η ιμπεριαλιστική βρετανική πολιτική, στην προσπάθειά τους να εδραιώσουν την εξουσία τους, έθεσαν την Τοπική Αυτοδιοίκηση υπό τον πλήρη έλεγχο της αυταρχικής κεντρικής εξουσίας, επανακαθορίζοντας το ρόλο και τη μορφή της και, περιφρονώντας το αίτημα του λαού για εκδημοκρατισμό του πολιτεύματος, τον κατέστησαν για ακόμα μια φορά υποτελή και εξαρτημένο.

Στις 31 Μαρτίου 1945, απόσπασμα στρατιωτών της βρετανικής δύναμης που είχε εγκατασταθεί στο Αγρίνιο, εισέβαλε απροειδοποίητα στο Δημαρχείο και υπό την απειλή των όπλων, απαίτησε την απομάκρυνση από το κτίριο του Δημάρχου Θανάση Κακογιάννη και του Γενικού Γραμματέα Προκόπη Μοναστηριώτη. Δεδομένου ότι η βίαιη αυτή επέμβαση εντασσόταν στην εκστρατεία κατά της Αριστεράς που εξαπέλυσαν η Κυβέρνηση και οι Βρετανοί με στόχο την οργανωτική διάλυσή της και την εξουδετέρωση των κοινωνικών ερεισμάτων που είχαν δημιουργηθεί μέσα από την ΕΑΜική Αντίσταση,[8] οι Βρετανοί δεν είχαν κανένα λόγο να σεβαστούν τη λαϊκή εντολή και με συνοπτικές διαδικασίες κατέλυσαν τη Δημοτική Αρχή της πόλης, διορίζοντας ως νέο δήμαρχο το συντηρητικό δικηγόρο Ηλία Σαγιώργη, ο οποίος ήταν πρόσωπο προτίμησης της Κυβέρνησης.[9]

Με αυτόν τον κυνικό και ωμό τρόπο που χαρακτήριζε την ιμπεριαλιστική και αποικιοκρατική βρετανική πολιτική, λοιπόν, παύτηκε η Λαϊκή Τοπική Αυτοδιοίκηση του Αγρινίου, που τόσα προσέφερε στο δοκιμασμένο λαό της πόλης κάτω από δύσκολες συνθήκες για να επικρατήσει στη συνέχεια ένα όργιο τρομοκρατίας και διωγμών κατά των αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης.

Παρακρατικές ομάδες και οργανώσεις, με την ανοχή της Χωροφυλακής και της Εθνοφυλακής, εκφόβιζαν, συνελάμβαναν, δολοφονούσαν, ατίμαζαν, κατέστρεφαν περιουσίες και έκαιγαν τις εγκαταστάσεις και τα τυπογραφεία των ΕΑΜικών οργανώσεων. Εκατοντάδες αγωνιστές φυλακίστηκαν και αργότερα εξορίστηκαν -όπως για παράδειγμα ο δήμαρχος Θανάσης Κακογιάννης- και άλλοι παραπέμφθηκαν σε στρατοδικεία και εκτελέστηκαν.[10] Κράτος και παρακράτος, με τις ευλογίες των Βρετανών πατρώνων, εγκληματούσαν εις βάρος του λαού με τέτοιο τρόπο που δεν υστερούσαν σε τίποτα από τις αντίστοιχες ναζιστικές πρακτικές, οδηγώντας την ελληνική κοινωνία στον εμφύλιο πόλεμο.

Συνοψίζοντας, μολονότι η λειτουργία της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης Αγρινίου υπήρξε σύντομη, η σπουδαιότητά της δεν μειώνεται και τα διδάγματα που δίνει είναι εξίσου σημαντικά. Και αυτό, διότι αφενός αποδεικνύεται ότι η προκοπή του τόπου μπορεί να επιτευχθεί όταν υπάρχει συλλογικό πνεύμα, ανιδιοτέλεια και αυταπάρνηση και, αφετέρου, με το βίαιο τρόπο κατάλυσής της υπενθυμίζεται η ανάγκη για διαρκή αγώνα ενάντια σε δυνάμεις και συμφέροντα που επιβουλεύονται τις κοινωνικές κατακτήσεις.

Από την άλλη, στη σημερινή μνημονιακή συγκυρία, η εμπειρία της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης μπορεί να παραδειγματίσει και να δώσει λύσεις στην προσπάθεια δημιουργίας νέων μορφών αλληλεγγύης, ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα των πληγέντων από την οικονομική και ανθρωπιστική κρίση κοινωνικών στρωμάτων.

Συνεπώς, το έργο της οφείλεται να διατηρηθεί ζωντανό στην τοπική ιστορική μνήμη, τόσο για να αποδίδει έναν ελάχιστο φόρο τιμής στους πρωτεργάτες αυτής της αξιοθαύμαστης προσπάθειας, όσο και για να αποτελεί πηγή γνώσης και καθοδήγησης.

| 1. Θ. Κακογιάννης, Μνήμες και Σελίδες της Εθνικής Αντίστασης, εκδ. Κωσταράκη, Αθήνα 1997, σελ. 461 – 466 | 2. ό.π., σελ. 457 | 3. Ν. Γ. Ζιάγκος, Αγγλικός Ιμπεριαλισμός και Εθνική Αντίσταση 1940 – 1945, τ. Ε΄, Αθήνα 1981, σελ. 102 – 103 | 4. Θ. Κακογιάννης, ό.π., σελ. 457 – 458 | 5. Θ. Κακογιάννης, ό.π., σελ. 458 – 459 | 6. ό.π., σελ. 459 | 7. Ν. Γ. Ζιάγκος, ό.π., σελ. 98 – 104 | 8. Π. Βόγλης, Η Αδύνατη Επανάσταση, Η κοινωνική δυναμική του Εμφυλίου, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2014, 135 | 9. Θ. Κακογιάννης, ό.π., σελ. 467 | 10. Ν. Γ. Ζιάγκος, Νέες Σελίδες από τον Εμφύλιο Πόλεμο 1945 – 1949, τ. Α΄, εκδ. Σοκόλη, Αθήνα 1986, σελ. 45 – 50

AgrinioStories