Καπνικός Σταθμός Αγρινίου
Ο καπνός ήταν η ταυτότητα της πόλης του Αγρινίου για πάνω από τρεις αιώνεςΗ ιστορία του καπνού (Μέρος 4ο)
- του Ηλία Ντζάνη
Πηγή: «αρχείον Αγρινίου», τεύχη 16 και 17
Α Γ Ρ Ο Τ Ι Κ Η Ε Ρ Ε Υ Ν Α Κ Α Ι Κ Α Π Ν Ο Σ
Όλες αυτές οι κοσμογονικές μεταβολές στην οικονομία και την κοινωνική διαστρωμάτωση που επέφερε η καπνοκαλλιέργεια και γενικά ο το-μέας του καπνού δεν έγιναν αυτόματα και χωρίς τη μεταφορά των αποτελεσμάτων της γεωργικής και ειδικότερα της καπνικής έρευνας στους καλλιεργητές, τους μεταποιητές και τη βιομηχανία, με τις ιδιαιτερότητες που απαιτεί ένα προϊόν απόλαυσης αλλά επικίνδυνο για την υγεία των καταναλωτών.
Λίγοι ασφαλώς θα γνωρίζουν ότι ο καπνός λόγω των ιδιαίτερων κυτταρολογικών του χαρακτηριστικών χρησιμοποιείται ευρύτατα στη βασική έρευνα όχι μόνο τη γεωργική, αλλά και των άλλων κλάδων των βιολογικών επιστημών. Από την πρώτη παρατήρηση – περιγραφή των φυτικών κυττάρων, μέχρι τις πρώτες έρευνες για τη δομή των ιών και την παραγωγή συνθετικών εμβολίων εναντίον του άνθρακα με βάση γενετικά τροποποιημένα φυτά καπνού. Αυτά όμως είναι θέματα που μπορεί να μην ενδιαφέρουν τον απλό πολίτη, γι’ αυτό και στη συνέχεια θα αναφερθούμε με συντομία σε πιο πρακτικά θέματα.
Ο πρώτος και βασικός στόχος των περισσότερων ερευνητικών ιδρυμάτων κατά την προπολεμική περίοδο ήταν η άμεση μεταφορά στην παραγωγική διαδικασία των επιστημονικών γνώσεων και τεχνολογικών επιτευγμάτων, τεκμηριωμένων όμως πάνω σε πειραματικές εργασίες πεδίου. Το πνεύμα αυτής της αντίληψης, πρώτος στη χώρα μας καλλιέργησε και εμπέδωσε ο Ιωάννης Καποδίστριας με την ίδρυση της πρώτης Γεωργικής Σχολής.
Ύστερα από μία μακρά περίοδο με πολλές παλινδρομήσεις και καθυστερήσεις, έρχεται ο μεσοπόλεμος με τα τεράστια προ-βλήματα που δημιούργησε η μικρασιατική καταστροφή για να τεθεί επιτακτικά πλέον και πάλι το μεγάλο ζήτημα της επάρκειας των τροφίμων και της ανόρθωσης της ελληνικής οικονομίας. Καθίσταται συνεπώς αδήριτη ανάγκη η ελληνική οικονομία, κατά κύριο λόγο αγροτική, να οργανωθεί πάνω σε επιστημονικές βάσεις. Αυτό το γνωστικό υπόβαθρο το δημιούργησε η ταχύτατα αναπτυσσόμενη επιστήμη και τεχνολογία, προκειμένου να αντιμετωπιστεί, όχι μόνο το επισιτιστικό πρόβλημα και η αποκατάσταση του προσφυγικού πληθυσμού, αλλά και όλος ο τομέας αυτός να γίνει βάση για τη συνολική ανάπτυξη της οικονομίας με εξωστρεφή προσανατολισμό και αύξηση των εξαγωγών.
Ο καπνός, ως καλλιέργεια και ως προϊόν με καθαρά εξαγωγικό χαρακτήρα από τα χρόνια της οθωμανικής περιόδου, έπαιξε κατά την εποχή αυτή το πρώτο ρόλο για την επίτευξη αυτών των στόχων έχοντας πίσω μια παράδοση πολλών δεκαετιών.
Πριν ακόμα ιδρυθεί ο οποιοσδήποτε άλλος φορέας για την προστασία της παραγωγής, εμπνευσμένοι επιστήμονες και υπηρεσιακοί παρά-γοντες πείθουν την πολιτεία και με διάταγμα του Γενικού Διοικητή Θράκης στις 10/5/1923 ιδρύεται το Καπνολογικό Ινστιτούτο Ελλάδος, που μεταγενέστερα, το 1925, τέθηκε υπό την αιγίδα των Γραφείων Προστασίας Καπνού, όταν τότε αυτά δημιουργήθηκαν με το ΝΔ 31 της 31-10-1925. Αργότερα, από το 1932 και μετά, το ΚΙΕ εξακτινώθηκε σταδιακά σε όλες τις καπνικές περιοχές της Ελλάδας με τη λειτουργία των Καπνικών Σταθμών Έρευνας[6].
Στο πνεύμα αυτό της αποκεντρωμένης εφαρμοσμένης αγροτικής έρευνας εντάσσεται και η δημιουργία και λειτουργία του ΚΣΕΑ άτυπα α-κόμα από το 1932. Στο πληροφοριακό σημείωμα που ακολουθεί γίνεται συνοπτική αναφορά στην ίδρυση και λειτουργία του ΚΣΕΑ, ως εξειδικευμένου ιδρύματος αρχικά. Έτσι μπορεί να κατανοηθεί καλλίτερα η συμβολή και σύνδεσή του με τη γενικότερη κοινωνική και οικονομική εξέλιξη της πόλης του Αγρινίου και της ευρύτερης περιοχής κατά τον προηγούμενο αιώνα, ώστε να αναδειχθεί το Αγρίνιο σε σημαντικό παραγωγικό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο. Το γεγονός αυτό οδήγησε με τη σειρά του στο να καταγραφεί, σε υψηλή θέση και για μακρά περίοδο μάλιστα, το Αγρίνιο στον «κατάλογο των πόλεων του καπνού» σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Η εμβληματική αυτή θέση του Αγρινίου δεν σχετίζεται μόνο με την παραγωγή, αλλά και με την επεξεργασία, βιομηχανοποίηση και εμπορία του προϊόντος αυτού. Επί πλέον, για μια μικρή μεταβατική περίοδο πριν και κατά το μεσοπόλεμο αναπτύχθηκαν στην ευρύτερη περιοχή και μικρές βιοτεχνικές/βιομηχανικές επιχειρήσεις με καπνά προερχόμενα αποκλειστικά από τα καπνοχώρια της Αιτ/νίας (Ζαπάντι, Ξηρόμερο, Παραβόλα). Το Αγρίνιο, εν συνόψει, δεν ήταν μόνο τόπος παραγωγής όλων σχεδόν των ποικιλιών και τύπων καπνού, αλλά επιπρόσθετα, και κυρίως αυτό, τόπος επεξεργασίας και εμπορίας του προϊόντος, από τους σημαντικότερους στη χώρα μας και την Ευρώπη με πολύ καλά γνωστές διεθνώς βιομηχανικές μονάδες επεξεργασίας για όλους τους τύπους των καπνών.
Σε εθνικό μάλιστα επίπεδο, το Αγρίνιο ήταν αποκλειστικά η μοναδική πόλη όπου επεξεργάζονταν για πολλά χρόνια τα λεγόμενα καπνά εσωτερικής κατανάλωσης (Τσεμπέλια και Μαύρα) και η ποικιλία Μυρωδάτα Αγρινίου, καθώς και από τις πιο σημαντικούς τόπους επεξεργασίας και εμπορίας για όλες τις άλλες ποικιλίες («Καμπά Κουλάκ», «Μπασμάς», «Σμύρνης» κ.λπ.). Αποτελεί κατά συνέπεια το Αγρίνιο μία απεικόνιση, σε μεγάλη μάλιστα κλίμακα, της καπνικής κατάστασης στην Ελλάδα, αφού από το 1922 και μετέπειτα παράγει πάνω από το 25% της ελ-ληνικής καπναγοράς. Ας σημειώσουμε για τη γενική εικόνα και τα κατωτέρω: Το 1938 το 50% των εξαγωγών προέρχεται από τον καπνό.
Το 2003 οι καλλιεργητές καπνού είναι 51.000, η καλλιεργούμενη με καπνό έκτα-ση 510.000 στρ., και η παραγωγή 111.000 τόνοι. Την ίδια χρονιά, το 2003, οι εξαγωγές ανέρχονται σε 82.500 και η αξία τους σε 281.000.000 €.
Οι συνολικές εισροές από την ΕΕ με τη μορφή επιδοτήσεων ή εγγυήσεων που αφορούσαν μόνο στον καπνό, π.χ. για κάποιες τυχαία επιλεγμένες χρονιές, δείχνουν τη μεγάλη σημασία που είχε και μόνο η καλλιέργεια για τις καπνοπαραγωγικές περιοχές: Το 1994 οι εισροές από FE OGA ήταν 498 εκ. δολάρια, συνιστώντας το 15,7% στο σύνολο των εισροών.
-
- Το 1995 οι εισροές από καπνό ήταν 536 εκ. δολ., ήτοι 17% στο σύ-νολο των εισροών.
- Το 1999 οι εισροές από καπνό ήταν 407 εκ. δολ., ήτοι 13,9% στο σύνολο των εισροών.
- Το 2001 οι εισροές από τον καπνό ήταν 420 εκ. €, ήτοι 14,2% των συνολικών εισροών.
- Το 2002 οι εισροές από καπνό ήταν 369 εκ. €., ήτοι 13,6 % στο σύνολο των εισροών.
- Το 2003 οι ει-σροές από τον καπνό ήταν 370 εκ. €, ήτοι 13,4% του συνόλου των εισροών.
- Ακόμη και το 2004 που η καπνοκαλλιέργεια ήταν εκποδών οι εισροές ανήλθαν στα 355 εκ. €,
- ήτοι 12,8% επί του συνόλου των εισροών από το σχετικό ταμείο της ΕΕ.
Ποιο άλλο γεωργικό προϊόν είχε τόση μεγάλη συνεισφορά στην ελληνική οικονομία; Άλλωστε δεν πρέπει να αγνοείται, ό-τι μέχρι το 2004 η Ελλάδα κατείχε την 8η θέση παγκοσμίως στην παραγωγή καπνού. Όλα αυτά αποδεικνύουν τη μεγάλη σημασία του καπνού ακόμα και σε εποχές, που ο αγροτικός τομέας είχε υποχωρήσει σημαντικά ως ποσοστό του εθνικού προϊόντος.
Συνεχίζεται
Δείτε όλες τις συνέχεις στο link που ακολουθεί: Καπνικός Σταθμός Αγρινίου
