Ένα οδοιπορικό 191 ημερών – Απ’ το Μεσολόγγι στο Τεπελένι
Δ΄ Περίοδος: Το τέλος μιας εποποιίας
(27 Μαρτίου μέχρι 30 Απριλίου 1941)
- του Ιπποκράτη Μπιρμπίλη
Μετά την εαρινή επίθεση (9-24 Μαρτίου), ακολούθησε ανάπαυλα των επιχειρήσεων. Στις 6 Απριλίου εισβάλλουν στην Ελλάδα οι Γερμανοί, ακολουθεί η εποποιία των Οχυρών (6-10 Απριλίου) και στις 9 Απριλίου συνθηκολογεί η Στρατιά Ανατολικής Μακεδονίας. Τα παραπάνω είχαν σοβαρότατο αντίκτυπο στο ηθικό των τμημάτων που εξακολουθούσαν να μάχονται στο Αλβανικό μέτωπο. Τα κρούσματα ανυπακοής και διαρροής προς τα μετόπισθεν αύξαναν ραγδαία.
Την 16η Απριλίου, ο Διοικητής της Στρατιάς Ηπείρου διαμηνύει στον Αρχιστράτηγο πως «… μετά πόνου ψυχής βλέπει ότι η Στρατιά διαλύεται και ότι οι στρατιώτες δεν θέλουν επ’ ουδενί να αιχμαλωτισθούν από τους Ιταλούς… Η αυθημερόν απάντηση της Αθήνας ανέφερε ότι δεν αποδέχεται τη συνθηκολόγηση, εφόσον το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα (58.051 στρατιώτες) μάχεται ακόμη στο πλευρό της Ελλάδος και, συνεπώς, έπρεπε να εκπληρωθούν στο ακέραιο οι συμμαχικές υποχρεώσεις.
Στις 18 Απριλίου, ο Διοικητής της Στρατιάς αναφέρει στον Αρχιστράτηγο ότι «… 3 Μεραρχίες διαρρέουν… Προς Θεού, σώσατε τον Στρατόν από τους Ιταλούς…». Η πολιτική λύση που του υποσχέθηκε (ύστερα από δύο ώρες) τηλεφωνικά ο Πρωθυπουργός, δεν υπήρξε ποτέ, λόγω της αυτοκτονίας του τελευταίου, το απόγευμα. Ξημερώματα της 20ής Απριλίου, οι Διοικητές των τριών Σωμάτων Στρατού της Ηπειρωτικής Στρατιάς, μαζί με τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων, παραμερίζουν τον Διοικητή της Στρατιάς και αναθέτουν στον αρχαιότερό τους (Τσολάκογλου) τη σύναψη άμεσης συνθηκολόγησης, που τελικά υ-πογράφεται σε τρία πρωτόκολλα παράδοσης: δύο με τους Γερμανούς (Βοτονάσι 20 Απριλίου και Γιάννενα 21 Απριλίου) και ένα με τους Ιταλούς (22 Απριλίου).
«Δειλά – δειλά η Άνοιξη επιχειρεί την εμφάνισή της, με τα πρώτα λουλουδάκια σε καμιά ξεχιονισμένη πλαγιά. Τι ειρωνεία. Εκεί που αρχίζει να φαίνεται το λουλουδάκι, ξεσκεπάζονται πτώματα άταφων νεκρών. […] Ξημερώνει Κυριακή των Βαΐων, 13 Απριλίου, υψ. Δόντι… Οι νεκροί μας άταφοι, αφόρητη η δυσοσμία που δεν υπήρχε το προη-γούμενο δίμηνο λόγω του χιονιού και του πάγου… Θα τους θάψουμε αύριο, που θα πάρουμε το Τεπελένι. […]
Το θρυλικό Δόντι κρατήθηκε μέχρι την νύχτα της 16ης Απριλίου, και για 4 μήνες, όταν εκείνη την βραδιά διατάχθηκε επείγουσα σύμπτυξη και διπλωθήκανε οι σημαίες, στην πιο οδυνηρή φάση του πολέμου τα πτώματα των στρατιωτών μας παραμένουν ακόμη άταφα. Εκεί θα μείνουν; Θα ρωτήσουν οι μάνες. Μπορούμε να πούμε ότι τους αφήσαμε άταφους;» (Δ. Κωταντούλας, 2001) Οι τελευταίες ριπές απ’ τα οπλοπολυβόλα προς τα σαρκοβόρα όρνεα (που άρχισαν να καταφθάνουν πάνω από τους νεκρούς) δεν ήταν για να απομακρύνουν αυτά, αλλά αποτελούσαν απόδοση τιμής προς ΕΚΕΙ-ΝΟΥΣ. Κι επειδή ο Πόλεμος είχε ουσιαστικά τελειώσει, με προτροπή όλων, έτσι σαν μνημόσυνο, ριχτήκανε όλοι οι εναπομείναντες γεμιστήρες.
Εκείνο το βράδυ (16 Απριλίου), τα τμήματα του Γκόλικο (Δόντι, 1615, 1723) συμπτύχθηκαν νωρίτερα (20:00΄) απ’ τα άλλα τμήματα της ΙΙ Μεραρχίας, κι αυτό λόγω της απόστασης, του χιονιού, της ομίχλης και του βραχώδους – απόκρημνου του βουνού. Μες στη νύχτα, οι 13 Λόχοι του 2/39 Συντάγματος «ξεγλιστρούν» από τις κορυφές του επιβλητικού Γκόλικο προς την κοιλάδα του Δρίνου, με «οδηγό» το τηλεφωνικό σύρμα της Μεραρχίας, και στις 04:00΄ φθάνουν στο Λάμποβο. Από εκεί, ξημερώνοντας, παρακολουθούν τη μεγάλη «αντεπίθεση» των Ιταλών προς το Δόντι, της οποίας προηγήθηκε καταιγισμός πυρός σ’ όλη τη γραμμή.
«… Οι Ιταλοί καταλαμβάνουν αλαλάζοντας στα υψώματα “ηρωικά” μαχόμενοι, αλλά τους καθυστερεί, με χειροβομβίδες, ένας Τσολιάς που κοιμότανε και δεν αντιλήφθηκε την νυκτερινή σύμπτυξη των Λόχων (κι ο οποίος έφθασε στο Λάμποβο σε χρόνο – ρεκόρ)». (Δ. Κωταντούλας, 2001)
Στις 17 Απριλίου και τα τρία Τάγματα του Συντάγματος φθάνουν στο Λιμπόχοβο και δια νυκτερινής πορείας περνάνε τα σύνορα (κοντά στην Κακαβιά) και ξημερώνοντας το Πάσχα (20 Απριλίου), φθάνουν στο ελ-ληνικό χωριό Χρυσοδούλη. Από εκεί το ΙΙΙ Τάγμα επιστρέφει στα σύνορα για ν’ αποτελέσει την οπισθοφυλακή του Συντάγματος και τ’ άλλα δύο Τάγματα κατεβαίνουν προς Γιάννενα, φθάνοντας στο χωριό Κεράσοβο στις 21 Απριλίου. Τα ξημερώματα της 22ας Απριλίου, τους ανακοινώνεται η υπογραφή της ανακωχής.
Παρά την ανακωχή, το ΙΙΙ Τάγμα στα σύνορα δίνει μεγάλες μάχες και την ίδια μέρα το πρωί, ο 11ος Λόχος του (4 αξιωματικοί και 125 στρατιώτες), αιχμαλωτίζεται από δύο ιταλικά τάγματα.
Η τελευταία πράξη του δράματος γράφτηκε στα χωριά Μπισδούνι και Βουνοπλαγιά με την παράδοση των όπλων σ’ έναν Γερμανό λοχία (Μπισδούνι) και σ’ έναν δεκανέα (Βουνοπλαγιά ). Στο Μπισδούνι, ο πυροβολάρχης Κ. Βερσής αυτοκτονεί πάνω στα κανόνια του. Είναι ο Ταγματάρχης που ακολούθησε το ΙΙΙ Τάγμα στην Αρίστη, όταν αυτό έπαιρνε το βάπτισμα του πυρός. Οι τελευταίοι νεκροί του Συντάγματος ήταν μετά τη συνθηκολόγηση: οι Θ. Παπανικολάου και Χ. Μπαλαμπάνης πνίγηκαν προσπαθώντας να διαβούν τον ποταμό Λούρο στις 26 και 28 Απριλίου, αντίστοιχα.
Στις 3 Μαΐου τα υπολείμματα του Συντάγματος κατέληξαν στο Μεσολόγγι. Το χρέος προς την πατρίδα το Σύνταγμα το «ξεπλήρωσε» με 368 νεκρούς (79 εξαφανισθέντες), 891 τραυματίες, 846 παγόπληκτους και 129 αιχμαλώτους. Από το σύνολο των νεκρών, μόνον 43 ενταφιάσθηκαν στη μάνα γη (Βίγλα 27, Κεφαλοβουλγάρα 7, Τζούφαραχη 6, Λάμαρη 2, Πόβλα 1). Οι υπόλοιποι 325 αναπαύονται στην Αλβανία, σε ανώνυμους τάφους, ή άταφοι.
Τέλος, ας αναφερθεί η αποτίμηση του πρώτου έτους του πολέμου απ’ τον ίδιο τον Μουσολίνι στις 10-6-41, κατά την ομιλία του προς τα πλήθη από το Palazzo Venezia, όπου αποδέχθηκε τα εξής δύο, σχετικά με τον ελληνικό στρατό: «Μια προσπάθεια να κατέβει στην κοιλάδα Vojussa (Αώου) από το Golico (Γκόλικο), συντρίφτηκε από το πεζικό του Legnano, της Ferrara και των Alpini». Δηλαδή ομολογεί ότι το 2/39 Σύνταγμα αντιμετώπισε τρεις Μεραρχίες του. «[…] οφείλουμε να ομολογήσουμε τιμίως ότι μερικά αποσπάσματά του, όπως του Λέκλι, της Νεμέρσκας (εννοεί την οροσειρά που καταλήγει στο Γκόλικο) και του υψώματος 731 επολέμησαν με γενναιότητα και μας επέφεραν απώλειες…» (Π. Κατσώτας, 1981).
Δείτε περισσότερα στο link που ακολουθεί:
2/39 Σύνταγμα Ευζώνων
