Peter Carl Fabergé:
Μοναδικής αισθητικής και κομψότητας περίφημα αυγά
- της Άννας-Μαρίας Κέκια
Κατέκτησε με τα έργα τέχνης του τις αριστοκρατικές αυλές της Ευρώπης και τελικά πέθανε φτωχός και δυστυχισμένος έχοντας χάσει τα πάντα. Η φήμη του όμως διαιωνίστηκε δικαίως μέχρι σήμερα, κυρίως για τις πιο χαρακτηριστικές του δημιουργίες, τα μοναδικής αισθητικής και κομψότητας περίφημα αυγά Φαμπερζέ.
Ο Peter Carl Fabergé γεννήθηκε στις 30 Μαΐου του 1846 στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας και ήταν γιος του Ουγενότου κοσμηματοπώλη Gustav Fabergé και της Charlotte Jungstedt. Ο πατέρας του είχε ανοίξει από το 1842 το κοσμηματοπωλείο των Φαμπερζέ (House of Fabergé), το οποίο αργότερα θα κληρονομούσαν οι γιοί του και θα γνώριζε τεράστια διασημότητα ως σύμβολο της υψηλής πολυτέλειας.
Το 1860, ο Gustav Fabergé άφησε την επιχείρηση στον συνεργάτη του, Hiskias Pendin, και γύρισε στην Γερμανία μαζί με την οικογένειά του. Εκεί, ο νεαρός Πέτερ Καρλ, σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών και Χειροτεχνημάτων της Δρέσδης. Από το 1864 ως και το 1872 ταξίδεψε στην Ευρώπη και ήρθε σε επαφή με σημαντικούς χρυσοχόους της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Αγγλίας, παρακολούθησε μαθήματα στην Εμπορική Σχολή Schloss στο Παρίσι και επισκέφτηκε κορυφαίες γκαλερί και ευρωπαϊκά μουσεία.
Το 1872, στα 26 του πλέον χρόνια, επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη και ανέλαβε την επιχείρηση του πατέρα του με δάσκαλο και μέντορά του τον έμπιστο συνεργάτη τους, Pendin. Την ίδια χρονιά που επέστρεψε στη Ρωσία, ο Πέτερ Καρλ παντρεύτηκε την Augusta Julia Jacobs, με την οποία απέκτησαν 5 αγόρια ως το 1884, τους Eugene, Agathon, Alexander, Nikolai και Nicholas Fabergé.
Το 1882, ο συνεργάτης τους Hiskias Pendin πέθανε και έκτοτε η επιχείρηση πέρασε αποκλειστικά στα χέρια του Πέτερ Καρλ. Μέσα στα επόμενα χρόνια τον ακολούθησε και ο αδερφός του Agathon Fabergé και έγινε ο βασικός του βοηθός στον σχεδιασμό κοσμημάτων.
Τα κοσμήματα του Οίκου Φαμπερζέ είχαν χαρακτηριστεί ως παραδείγματα εξαιρετικής σύγχρονης ρωσικής τεχνοτροπίας και είχαν γίνει πραγματικά περιζήτητα στους βασιλικούς οίκους της Ευρώπης. Κομψοτεχνήματα στολισμένα με πολύτιμους λίθους, τόσο τα κοσμήματα, όσο και άλλα διακοσμητικά έργα τέχνης, όπως ρολόγια, αγαλματίδια, μουσικά κουτιά, ταμπακιέρες, οικιακά σκεύη κ.α. Ιδιαίτερα κομμάτια σχεδιάζονταν συχνά κατά παραγγελία από τους πλουσιότερους και ισχυρότερους ανθρώπους της εποχής.
Μια τέτοιου βεληνεκούς επιχείρηση έφτασε σταδιακά να διαθέτει εργαστήρια κατασκευής κοσμημάτων και στη Μόσχα, την Οδησσό, το Κίεβο και το Λονδίνο, ενώ απασχολούσε 500 υπαλλήλους.
Τα περίφημα πασχαλινά αυγά Φαμπερζέ
Το πρώτο αυγό Φαμπερζέ, γνωστό ως “Κότα” (Jeweled Hen Egg), δημιουργήθηκε το 1885 για τον Τσάρο Αλέξανδρο τον Γ’, που ζήτησε ένα πασχαλινό αυγό ως δώρο για την γυναίκα του Maria Feodorovna για την ημέρα της γιορτής του Ορθόδοξου Πάσχα.
Το ιδιαίτερο αυτό αυγό είχε κέλυφος από λευκό σμάλτο και “κρόκο” από χρυσό, μέσα στον οποίο υπήρχε μια κότα από χρυσό και πλατίνα με ρουμπίνια στα μάτια. Μέσα σε αυτή υπήρχε μια διαμαντένια μινιατούρα του αυτοκρατορικού στέμματος και ένα μικρό ρουμπινένιο μενταγιόν, στοιχεία τα οποία δεν έχουν διασωθεί.
Το καλαίσθητο αυγό άρεσε τόσο πολύ στο τσαρικό ζεύγος που ζήτησαν από τον Φαμπερζέ να φτιάχνει ένα καινούργιο αυγό για την τσαρίνα κάθε Πάσχα. Τον έχρησαν επίσης Χρυσοχόο προμηθευτή της αυτοκρατορικής αυλής “με το δικαίωμα να βάλει το εθνόσημο του κράτους στο σήμα του καταστήματός του”. Αυτό σήμαινε πως πλέον είχε και προσωπική πρόσβαση στην μοναδική συλλογή του Hermitage, όπου μπορούσε να μελετήσει εξαιρετικά έργα τέχνης και να αντλήσει έμπνευση για τις δικές του δημιουργίες.
Κάθε νέο αυγό Φαμπερζέ ήταν διαφορετικό από το προηγούμενο και όλο και πιο σύνθετο και πλούσιο σε σχέδια και πολύτιμους λίθους, με μια διαφορετική “έκπληξη” πάντα στο εσωτερικό του. Η ομορφιά, η κομψότητα και η τολμηρή και εμπνευσμένη τεχνοτροπία κατέστησαν τα αυγά Φαμπερζέ διάσημα διεθνώς και ένα σύμβολο του πλούτου της αυτοκρατορικής Ρωσίας.
Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου Γ΄, ο γιός του Τσάρος Νικόλαος ο Β’ συνέχισε την παράδοση με τα πασχαλινά αυγά ζητώντας πλέον δύο κάθε χρόνο, ένα για την μητέρα του και ένα για την σύζυγό του, Alexandra. Αυτή η παράδοση συνεχίστηκε μέχρι το 1917 και την Οκτωβριανή Επανάσταση, όταν ξεκληρίστηκε η αυτοκρατορική οικογένεια των Ρομανόφ και κατασχέθηκαν οι θησαυροί τους.
Το τελευταίο αυγό που δόθηκε στην τσαρίνα μητέρα το Πάσχα του 1916 ήταν το γνωστό ως “Το Τάγμα του Αγίου Γεωργίου”, το οποίο ήταν και το μοναδικό που πρόλαβε να πάρει εκείνη μαζί της στο εξωτερικό.
Υπολογίζεται πως δημιουργήθηκαν τουλάχιστον 70 αυγά Φαμπερζέ, εκ των οποίων σώζονται μέχρι σήμερα τα 57. Τα πιο γνωστά είναι τα 46 σωζόμενα “αυτοκρατορικά αυγά”, που είχαν δοθεί ως δώρο στις τσαρίνες. Αυγά παρόμοια με αυτά είχαν ζητηθεί από τον Φαμπερζέ και από άλλους ιδιαίτερους πελάτες, όπως η οικογένεια των Yusupovs, η οικογένεια Rothschild, η Δούκισσα του Marlborough και ο βιομήχανος Alexander Kelch.
Η επανάσταση των Μπολσεβίκων και το τέλος των Φαμπερζέ
Ο Οίκος Φαμπερζέ υπήρξε η μεγαλύτερη και πιο ξακουστή επιχείρηση κοσμημάτων στη Ρωσία έχοντας παράγει περίπου 200.000 μοναδικής αισθητικής πολύτιμα αντικείμενα από το 1882 έως το 1917. Τόσο η εταιρεία όσο και προσωπικά οι αδερφοί Φαμπερζέ βραβεύτηκαν με αρκετά μετάλλια σε Ρωσία και Γαλλία και αναγνωρίστηκαν ως maître στον τομέα της δημιουργίας κοσμημάτων.
Τον Οκτώβριο του 1917 το ξέσπασμα της Επανάστασης των Μπολσεβίκων σήμανε την αρχή του τέλους για τον Οίκο των Φαμπερζέ. Η εταιρεία όσο και το σπίτι της οικογένειας καταλήφθηκε από τους κομμουνιστές και εθνικοποιήθηκε.
Τα μοναδικά κομψοτεχνήματά τους πουλήθηκαν σε υπερβολικά φθηνές τιμές σε καταστήματα της Αγίας Πετρούπολης και στη συνέχεια στο εξωτερικό, ενώ πολλά επίσης κλάπηκαν. Αυτά που κατάφεραν να διασωθούν και να φτάσουν στο εξωτερικό πουλήθηκαν σε συλλέκτες έναντι γιγάντιων χρηματικών ποσών.
Δέκα από τα διάσημα πολύτιμα αυγά βρίσκονται σήμερα στο Μουσείο Kremlin Armoury της Μόσχας, ενώ τα υπόλοιπα φυλάσσονται σε ιδιωτικές συλλογές και μουσεία και θεωρούνται πλέον σπάνιες αντίκες.
Εννέα ακόμα αυγά και περίπου 180 άλλα κοσμήματα του Φαμπερζέ είχε καταφέρει να συλλέξει και ο Malcolm Forbes, ιδρυτής του ομώνυμου γνωστού επιχειρηματικού περιοδικού. Η συλλογή του δημοπρατήθηκε το 2004 και αγοράστηκε από τον Ρώσο επιχειρηματία Βίκτορ Βέκσελμπεργκ έναντι 100 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο τελευταίος ίδρυσε το ιδιωτικό Μουσείο Fabergé στην Αγία Πετρούπολη το 2013 εκθέτοντας εκεί τα μοναδικά δημιουργήματα θεωρώντας πως πρόκειται για χαρακτηριστικό κομμάτι της ρωσικής ιστορίας και τέχνης.
Ο Καρλ Φαμπερζέ διέφυγε κρυφά μαζί με την οικογένειά του στη Γερμανία και αργότερα στην Ελβετία. Το σοκ της Οκτωβριανής Επανάστασης και της φυγής του από τη Ρωσία, καθώς και της καταστροφής της επιχείρησης και των έργων του βύθισε τον Φαμπερζέ σε βαριά θλίψη, που τον ακολούθησε ως το τέλος της ζωής του.
Ο διάσημος κοσμηματοποιός πέθανε τελικά πάμφτωχος και δυστυχισμένος στις 24 Σεπτεμβρίου του 1920 και σε ηλικία 74 ετών. Το 1929, ο γιός του Eugène πήρε τις στάχτες του από τη Λωζάνη και τις μετέφερε στο Grand Jas Cemetery στις Κάννες της γαλλικής ριβιέρας, όπου είχε θαφτεί και η γυναίκα του το 1925.
Μπορεί ο Καρλ Φαμπερζέ να πέθανε στην ψάθα νομίζοντας πως όλα όσα είχε καταφέρει με τόση τέχνη να δημιουργήσει είχαν καταστραφεί στα χέρια των κομμουνιστών, όμως τελικά η ιστορία τον δικαίωσε. Το όνομά του και η δημιουργική του φαντασία έμειναν γνωστά διαχρονικά μέχρι σήμερα και τα αυγά Φαμπερζέ περίφημα σε όλο τον κόσμο.
Ο Άγγλος συγγραφέας και κριτικός τέχνης Sir Sacheverell Sitwell είχε αναφέρει χαρακτηριστικά για εκείνον: “Φαίνεται απίθανο να aποκτήσει ξανά ο κόσμος έναν κοσμηματοποιό όπως ο Φαμπερζέ. Αυτά τα αντικείμενα φαντασίας που έφτιαξε δεν πρόκειται να ξαναγίνουν.”
