Εμπεσός | Ένα χωριό που έπεσε ανάμεσα σε Μητσέλι και Καλάνα


.

Ο Εμπεσός απέχει 57,3 χλμ. από το Αγρίνιο

Ένα χωριό που έπεσε
ανάμεσα σε Μητσέλι και Καλάνα

Ο Εμπεσός είναι ημιορεινό χωριό
στην Περιφερειακή Ενότητα Αιτωλοακαρνανίας σε υψόμετρο 300 μέτρα

– Επιμέλεια: Λ. Τηλιγάδας


Ιστορικά και πολιτιστικά ο Εμπεσός ανήκει στα χωριά του Άνω Βάλτου και υπήρξε σημαντική κωμόπολη της περιοχής. Η αρχική τοποθεσία του χωριού, την περίοδο της τουρκοκρατίας, ήταν λίγο βορειότερα της σημερινής. Μετά την απελευθέρωση, το 1841 αναφέρεται επίσημα στο ΦΕΚ 5Α – 08/03/1841 να προσαρτάται στον τότε δήμο Ιδομένης Το 1854 ορίστηκε έδρα του δήμου Ιδομένης. Το 1924 με το ΦΕΚ 205Α – 26/08/1924 συστάθηκε η κοινότητα Εμπεσού με έδρα τον οικισμό. Τη δεκαετία του 1980, βάσει προγράμματος συγκέντρωσης γειτονικών συνοικισμών (Σκαντζόκαμπος, Γραμματσούλι, Συκιά, Παλιαριά, Ντηνέρι), ο Εμπεσός άρχισε να παίρνει τη σημερινή του μορφή γι’ αυτό αποτελείται από καινούρια και σύγχρονα σπίτια. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τον Σκατζόκαμπος, το Γραμματσούλι, τη Συκέα και τη Φτελιά αποτελούν την Τοπική Κοινότητα Εμπεσού που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Ινάχου του Δήμου Αμφιλοχίας και σύμφωνα με την απογραφή του 2021 ως κοινότητα έχει μόνιμο πληθυσμό 406 κατοίκους.

«Λέγεται ότι ένας αγάς Τούρκος στο Σακαρέτσι (Περδικάκι), θέλοντας να ανταμείψει κάποιο Γραμματικούλη για τις υπηρεσίες του, του είπε να τρέξει με τη φοράδα του μια ολόκληρη μέρα σε διάφορα μέρη και το βράδυ ο τόπος που θα πατήσει θα είναι δικός του. Ο Γραμματικούλης έτρεξε παντού και το βράδυ η φοράδα του έπεσε εκεί που λέμε “Γραμματσούλι” (συνοικισμός Εμπεσού). Κι αυτό εξηγεί το τοπωνύμιο. Η άλλη εκδοχή από την οποία ίσως να προέρχεται το όνομα του χωριού είναι ότι πήρε το όνομά του από τη θέση που κατέχει καθώς οριοθετείται από τα δύο βουνά, Μητσέλι και Καλάνα και μοιάζει σα να έπεσε εκεί (εν – πίπτω, ενέπεσα (αόριστος), Εμπεσός).

Καμία από τις παραπάνω εκδοχές δε μπορεί να αποδειχθεί με συγκεκριμένες μαρτυρίες ή στοιχεία. Υπάρχει επίσης παράδοση που λέει ότι ο Εμπεσός ήταν κάποτε πόλη με 30.000 κατοίκους και με βασιλιά τον Ιδομενέα. Σ’ αυτή την παράδοση στηρίζεται το όνομα της ομάδας του Εμπεσού «Ιδομένεα», αλλά και των πολιτιστικών εκδηλώσεων «Ιδομένεια». που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο τέτοια εποχή σε συνεργασία με τους συλλόγους του χωριού, της τοπικής κοινότητας και του Δήμο Αμφιλοχίας στον οποίο αυτοδιοικητικά ανήκει», αναφέρει η ιστοσελίδα του Μορφωτικού & Πολιτιστικού Συλλόγου Εμπεσού.

Το χωριό Εμπεσός, όπως αναφέραμε, είναι σχετικά καινούριο. Διαθέτει αρκετές υπηρεσίες και όλες τις βαθμίδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και επειδή άρχισε να χτίζεται τη δεκαετία του ’80 με το πρόγραμμα συγκέντρωσης όλων των συνοικισμών του (Σκαντζόκαμπος, Γραμματσούλι, Συκιά, Παλιαριά και Ντηνέρι), αποτελείται από καινούρια και σύγχρονα σπίτια με τις απαραίτητες ανέσεις για τους κατοίκους του. Οι μόνιμοι κάτοικοί του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία0· εκτρέφουν κατά κύριο λόγο αιγοπρόβατα και καλλιεργούν καλαμπόκι, τριφύλλι και κηπευτικά.

 

 

Οι πολιτιστικοί σύλλογοι

Οι κάτοικοι που παραμένουν στο χωριό δραστηριοποιούνται πολιτιστικά μέσα από τον Μορφωτικό και Πολιτιστικό Σύλλογο του Εμπεσού, ο οποίος ιδρύθηκε το 1984 και έχει ποικίλες δραστηριότητες όπως η λειτουργία δανειστικής βιβλιοθήκης, το λαογραφικό μουσείο, η χορευτική ομάδα καθώς και με την διοργάνωση των πενθήμερων πολιτιστικών εκδηλώσεων «Ιδομένεια» κάθε καλοκαίρι.

Ο δεύτερος Σύλλογος των Εμπεσιωτών «Ο Άγιος Θωμάς», ο οποίος δραστηριοποιήται στην Αθήνα ιδρύθηκε το 1978 με σκοπούς την επικοινωνία των Εμπεσιωτών – που βρίσκονται στην Αθήνα, την επαφή με το χωριό και τις παραδόσεις του καθώς και την πολιτιστική δημιουργία και ανάπτυξη γενικότερα. Διδάσκει ελληνικούς λαϊκούς και παραδοσιακούς χορούς από όλη την Ελλάδα και διατηρεί τρεις χορευτικές ομάδες μικτές: μικρών παιδιών, νέων και μεγάλων, οι οποίες παίρνουν μέρος σε διάφορες εκδηλώσεις του Συλλόγου αλλά και άλλων Συλλόγων.

Κάθε Αύγουστο διοργανώνει, σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Εμπεσού, τις πολιτιστικές εκδηλώσεις «Ιδομένεια» με περιεχόμενο λαογραφικό, ιστορικό, ψυχαγωγικό, αθλητικό, με εκθέσεις βιβλίων, ζωγραφικής, ομιλίες και άλλα δράσεις, 2/ήμερες εκδρομές κάθε χρόνο σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και ετήσιους χορούς στην Αθήνα καθώς και διάφορες χοροεσπερίδες στην αίθουσα του Συλλόγου μας.

Διατηρεί Τράπεζα Αίματος στο Νοσοκομείο «ΕΛΠΙΣ» των Αθηνών και οργανώνει αιμοδοσία στην αίθουσα του Συλλόγου μας δύο φορές το χρόνο και εκδίδει τη διμηνιαία εφημερίδα «Εμπεσιώτικη Φωνή», συνεχώς από το 1991 έως σήμερα με ενημέρωση, δημοσίευση σχολίων, απόψεων, κρίσεων και προτάσεων που αφορούν την κοινότητα, το Δήμο Ινάχου, το Βάλτο, και την Αιτωλοακαρνανία γενικότερα.

 

 

Το Κάστρο

Στη νότια πλευρά του χωριού βρίσκεται ένας  καταπράσινος κωνοειδής λόφος στην κορυφή του οποίου σώζονται λίγα ερείπια από μεσαιωνικές οχυρώσεις που δεν έχουν χρονολογηθεί. Η τειχοδομία δεν είναι ιδιαίτερα προσεγμένη και δεν εντοπίζονται αξιόλογα κτίσματα στο εσωτερικό. Γύρω από το κάστρο υπάρχουν ίχνη οικισμού. Στην περιοχή υπάρχουν αρχαία ευρήματα που δείχνουν ότι το σημείο είχε οχυρωθεί από την αρχαιότητα.

Στο βιβλίο «Φρούρια και Κάστρα της Ελλάδος» (Αλέξ. Παραδείσης, σελ. 89) υπάρχει η εξής αναφορά: «…Η βαθιά κλεισώρια της Εμπεσού, σφιγμένη ανάμεσα στις κορυφογραμμές της Καλάνας και της Αλίντας (και τα δύο βουνά έχουν υψόμετρο πάνω από 1.500 μ.,) προστατεύεται από μεσαιωνικό κάστρο. Μέσα σ’ αυτό, σύμφωνα με την παράδοση, έμενε ο Κάρολος Τόκκος, τελευταίος υπερασπιστής της Ακαρνανίας, όταν εισέβαλαν οι Τούρκοι». Δεν είναι απίθανο το κάστρο να σχετίζεται όντως με την οικογένεια των Τόκκων που ήταν Φράγκοι Ανδηγαυοί, δηλαδή Γάλλοι της Σικελίας που είχαν ιταλοποιηθεί. Οι Τόκκοι ήταν οι κύριοι της περιοχής από τα μέσα του 14ου έως τα μέσα του 15ου αιώνα. Ο Κάρολος Α΄ Τόκκος (1372-1429) ήταν κόμης παλατινός Κεφαλληνίας-Ζακύνθου (1376-1429), Δούκας Λευκάδας, και αργότερα Δεσπότης Ηπείρου (1411-1429) και βαρώνος της Βοστίτσας. Ο τελευταίος χριστιανός ηγεμόνας της περιοχής ήταν ο θετός γιος του, ο προαναφερθείς Κάρολος Β’ Τόκκος, ο οποίος έμπλεξε σε διαμάχες για το θρόνο του Δεσποτάτου, κάλεσε σε βοήθεια τους Οθωμανούς και από το 1430 ήταν υποτελής σε αυτούς. Το 1448 κατέφυγε στην Ιταλία.

Όταν το κάστρο καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς, όπως και πολλά άλλα κάστρα που δεν τους ενδιέφεραν, πρέπει να το κατέστρεψαν. Η ύπαρξή όμως των ερειπίων του γέννησε διάφορους θρύλους και παραδόσεις, όπως αυτή που περιγράφει 0 Αλέξ. Παραδείσης στη συνέχεια της προηγούμενης παραπομπής μας από το βιβλίο του «Φρούρια και Κάστρα της Ελλάδος»: «Λένε ότι οι θησαυροί αυτού του Ηγεμόνα (εννοεί τον Κάρολο Τόκκο) βρίσκονται ακόμη ανάμεσα στα ερείπια θαμμένοι. Κλέφτες που λιάζονταν μια χειμωνιάτικη μέρα, είδαν να βγαίνει από μια τρύπα του τείχους ένας μεγάλος ποντικός που κρατούσε στα δόντια του ένα χρυσό τάλληρο που σκορπούσε λάμψεις». Θρυλείται επίσης ότι μέσα στο Κάστρο ο Τόκκος έθαψε και «μια χρυσή γουρούνα με δώδεκα χρυσά γουρουνόπουλα».

Το σημαντικότερο εύρημα της περιοχής, παρόλα αυτά, είναι ένα πιθάρι το οποίο βρέθηκε στους χώρους μιας αρχαίας αγροικίας στην τοποθεσία προς το Λην(ι)κούλι του νέου χωριού. Οι πελεκημένες πέτρες διαφόρων μεγεθών και σχημάτων που βρίσκονται διάσπαρτες στη γύρω περιοχή, μαρτυρούν την ύπαρξη δεύτερου προστατευτικού τείχους, που κάλυπτε έκταση περίπου 40.000 τ.μ. και που ξεκινούσε ανατολικά από την κορυφή του λόφου και κατέβαινε δυτικά προς τον Ίναχο ποταμό. Στην πλαγιά του λόφου πιθανολογείται ότι υπήρχαν κτίσματα καθότι εκεί, βρίσκονται διάσπαρτα πολλά κεραμικά θραύσματα που φτάνουν μέχρι το ποτάμι.

Η πρόσβαση, για όποιον θέλει να  επισκεφτεί, το Κάστρο, γίνεται με τα πόδια και υπάρχουν δύο σχετικά εύκολες διαδρομές. Η πρώτη και κλασική διαδρομή είναι από ανατολικά (φτάνουμε στον Αϊ Γιώργη με αυτοκίνητο και από εκεί, σε 20 περίπου λεπτά είμαστε στην κορυφή με τα πόδια) και η  δεύτερη είναι από δυτικά (γίνεται εξ’ ολοκλήρου με τα πόδια και διαρκεί γύρω στα 30 λεπτά).

 

 

Ο Άγιος Θωμάς

Το εκκλησάκι που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Θωμά κατασκευάστηκε τον 18ο αιώνα από τον Καπετάν Σταθά, ο οποίος ήταν αρματολός του Βάλτου. Είναι ένας πετρόχτιστος τρίκλιτος ναός με οκταγωνικό τρούλο και εξωτερικούς χώρους όμορφα δομημένους δεξιά και αριστερά του καμπαναριού για τις ανάγκες των θρησκευτικών εκδηλώσεων των Πιστών και επισκεπτών του Μοναστηριού. Πάνω από την σπηλιά που λέγεται ότι βρέθηκε «η εικόνα της ψηλαφήσεως του Αποστόλου Θωμά» βρίσκεται το «Αγνάντεμα του καπετάν Σταθά», με πανοραμική θέα που περιλαμβάνει στον ορίζοντά της όλα τα κάτω χωριά του Βάλτου.

 

Βόρεια, σε απόσταση 3 χλμ. υπάρχει το μοναστήρι του Αγίου Θωμά, το οποίο είναι κτισμένο στις αρχές του 18ου αιώνα από τον Καπετάν Σταθά, αρματολό του Βάλτου. Υπέρθυρη επιγραφή, την οποία διάβασε ο Παπακυριακού γράφει: «Κτίτωρ Καπετάν Σταθάς 1700 Απριλίου 8». Το καθολικό είναι πέτρινο με τρίκλιτη σκεπήκαι οκταγωνικό τρούλο. Στην είσοδο του λιθόκτιστου προαυλίου υψώνεται λιθόκτιστο καμπαναριό του 1800.

Στο προαύλιο, δεξιά και αριστερά από την είσοδο υπάρχουν δύο υπόστεγα για τις κοινωνικές εκδηλώσεις που γίνονται στο μοναστήρι και για το πανηγύρι που γίνεται στη γιορτή του Αγίου Θωμά. Υπάρχουν ακόμη και κτίρια που χρησιμοποιήθηκαν ως κελιά σε εποχές δόξας του Μοναστηριού. Το μοναστήρι ήταν και η κύρια εκκλησία του Εμπεσού από το κτίσιμό του ως τη δεκαετία του 1980, οπότε κτίστηκε στο νέο χωριό ο Ιερός Ναός του Σωτήρος, ως κύρια εκκλησία του Εμπεσού. Στον Άγιο Θωμά είναι και το κοιμητήριο του Εμπεσού από το κτίσιμο του Μοναστηριού.

Πολλοί προσκυνητές συγκεντρώνονται στον Άγιο Θωμά, την Κυριακή του Θωμά (πρώτη Κυριακή μετά το Πάσχα) και στήνεται ολοήμερο πανηγύρι στο προαύλιο του μοναστηριού.

 

Το μοναστήρι και ο ναός πριν την ανακατασκευή του

 

Ο ναός σήμερα

 

 

Η «σπηλιά του Αγίου Θωμά»

Στο ανατολικό μέρος του μοναστηριού βρίσκεται η «Σπηλιά του Αγίου Θωμά» όπου σύμφωνα με την τοπική παράδοση βρέθηκε η εικόνα του Αγίου. Πάνω από τη σπηλιά υπάρχει διαμορφωμένος ειδικός χώρος με πανοραμική θέα της περιοχής που ονομάζεται «Το Αγνάντεμα του Καπετάν Σταθά».

 

 

Πίστα αλεξίπτωτου πλαγιάς
(parapente)

Είναι ίσως η μόνη δραστηριότητα που μπορεί να γίνει οργανωμένα με κάποια από τις σχολές που υπάρχουν στην κοντινή πόλη του Αγρινίου. Στο βουνό Κανάλα πάνω από το χωριό του Εμπεσού υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια πίστα απογείωσης για τους λάτρεις του αθλήματος. Η «αλπική» ομορφιά του τοπίου με ψηλές κορυφές, ποτάμια και πεδιάδες ανεβάζει την αδρεναλίνη στα ύψη και δίνει ανεπανάληπτες εμπειρίες στους λάτρεις του αθλήματος.

Οι καιρικές συνθήκες δίνουν τη δυνατότητα για πτήσεις σχεδόν όλο τον χρόνο. Η πίστα απογείωσης βρίσκεται στα 650μ υψόμετρο με δυτικό προσανατολισμό και δυνατότητα ανάπτυξης πολλών αλεξίπτωτων, ο δε χώρος προσγείωσης έχει υψόμετρο 270μ και ιδανικότερος άνεμος για πτήση θεωρείται ο δυτικός.

Αρκετά πανελλήνια πρωταθλήματα και κύπελλα διεξήχθησαν στην πίστα του Εμπεσού τα τελευταία χρόνια με μεγάλη επιτυχία και πολλά ρεκόρ.

Μετά την κατασκευή της πρώτης πίστας από την πρώην κοινότητα Εμπεσού ο δήμος Ινάχου προχώρησε τα τελευταία χρόνια σε περαιτέρω αξιοποίησή της βελτιώνοντας τις συνθήκες διεξαγωγής τόσο στην πίστα όσο και στη διαδρομή (καλύτερο δρόμο πρόσβασης στη δύσβατη περιοχή). Επίσης υλοποιήθηκε ένα σημαντικό αίτημα της αερολέσχης Αγρινίου για την οριοθέτηση κατάλληλου χώρου προσγείωσης των αθλητών μετά την πτήση τους. Αυτό έχει ως συνέπεια οι αγώνες που διεξάγονται εκεί εκτός από την καλύτερη ασφάλεια που προσφέρουν στους αγωνιζόμενους να μπορούν και να βαθμολογούνται σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς.

Το κάστρο Εμπεσού, που βρίσκεται σε άμεση επαφή τόσο με την απογείωση των αθλητών όσο και το σημείο προσγείωσής τους (στο Σταθά), ίσως να είναι και το καλύτερο σημείο για να απολαύσει κανείς και να φωτογραφήσει ή καταγράψει με κάμερα μια ολόκληρη διαδρομή των αιωροπτεριστών

 

 

 

 

 

Ανάβαση στην Καλάνα

Από τον Εμπεσό ακολουθούμε τον χωματόδρομο που οδηγεί στον συνοικισμό Συκιά και στην πίστα ανεμοπτεριστών. Σε σημείο που φαίνεται στον χάρτη, αφήνουμε τον δρόμο και ανηφορίζουμε «χύμα», χωρίς σηματοδοτημένο μονοπάτι ακολουθώντας γιδόστρατες, στην απότομη πλαγιά που βρίσκεται πάνω μας με πρώτο στόχο να βγούμε στην ράχη που οδηγεί στην βορειοδυτική κόψη-απόληξη του όγκου της Καλάνας.  Απο ‘κει συνεχίζουμε πάνω στην κόψη στοχεύοντας στην μυτερή βραχώδη κορυφή που υψώνεται μπροστά μας.

Λίγο πριν την κορυφή εντοπίζουμε απότομο λούκι ανάμεσα σε κάθετους βράχους, το οποίο μας ανεβάζει επιτυχώς στην πρώτη αυτή κορυφή, η οποία ΔΕΝ είναι η ψηλότερη του βουνού, οπότε συνεχίζουμε πάνω στην κορυφογραμμή με κατεύθυνση νοτιοανατολική μέχρι να φτάσουμε (ύστερα από κάποια σκαμπανεβάσματα) στην ψηλότερη κορυφή της Καλάνας, 4 ώρες μετά την εκκίνηση.

Για την κατάβαση, ακολουθούμε σχεδόν τον ίδιο δρόμο, αλλά εγκαταλείπουμε νωρίτερα την κορυφογραμμή κατηφορίζοντας αρκετά απότομα στην δυτική πλευρά του βουνού, με στόχο την πίστα ανεμοπτεριστών και τον χωματόδρομο που μας βγάζει ξανά στο σημείο εκκίνησης. Η συγκεκριμένη κατάβαση διαρκεί περίπου 2 ώρες, αλλά δεν συνιστάται γιατί ειναι πολύ απότομη και κουραστική. Δεν βρίσκουμε πόσιμο νερό σε αυτή τη διαδρομή.

Το βουνό, αν και χαμηλό σε υψόμετρο, είναι πολύ δύσβατο και εξαιρετικά απότομο. Με μόνη εξαίρεση την κορυφογραμμή, η οποία χρειάζεται κι αυτή προσοχή σε κάποια σημεία, το υπόλοιπο τμήμα της διαδρομής (ανάβαση-κατάβαση) είναι αρκετά έως πολύ δύσκολο, και απαγορευτικό για αρχάριους.

 

 

———————————————————————————————————————————————————
Πηγές: Λήμμα Εμπεσός Αιτωλοακαρνανίας – https://el.wikipedia.org | ιστοσελίδα του Μορφωτικού & Πολιτιστικού Συλλόγου Εμπεσού | Σύλλογος των Εμπεσιωτών «Ο Άγιος Θωμάς» – https://empesos.com/syllogos-empesioton-stin-athina/ | Κάστρο Εμπεσού – http://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=empesos | Άγιος Θωμάς Εμπεσού – https://www.myamfilochia.gr/2017/03/afiervma-ston-agio-thoma-empesou.html |Αναβαση στην Καλάνα – https://katelanos.blogspot.com/
———————————————————————————————


Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *