Οι ελεύθεροι άνθρωποι έχουν μεγάλα αυτιά,
θλιμμένα μάτια, κι όταν πονάνε γαϊδουρινά φωνάζουν
- του Σπύρου Γεωργάτου
Ο επαρχιωτισμός δεν είναι το κουσούρι όσων γεννήθηκαν ή ζουν στην επαρχία· δεν είναι δηλαδή αυτό που λέμε απλοϊκά «στενοκεφαλιά». Πρόκειται για κάτι εντελώς διαφορετικό: μια συμπεριφορά που συνδυάζει συντηρητισμό και αλαζονεία, μια στάση που προσιδιάζει στον ανθρωπότυπο του Bourgeois gentilhomme. Συνήθως γελάμε με τέτοια ψώνια, ιδιαίτερα όταν αυτοπροβάλλονται ως βέροι κοσμοπολίτες, που μας … ξεβλάχεψαν. Μερικές φορές όμως το παρατραβάνε το σκοινί.
Δεν ξέρω πως την είδε ο βλαχο(αντι)δήμαρχος κι άρχισε τις προάλλες να σέρνει τον γάϊδαρο με τ’ αμάξι του. Πάντως δεν είναι για γέλια η υπόθεση, γιατί σ’ αυτή τη συμπεριφορά συμπυκνώνονται όλη η αλαζονεία του Homo sapiens, η έπαρση του τοπικού άρχοντα, η ασύλληπτη βλακεία και η απύθμενη άγνοια του φυσικού κόσμου. Όλα αυτά τα ξανασυναντάμε στους ξενοφοβικούς, που πιστεύουν ότι οι «άλλοι» είναι Είδος χαζό κι επικίνδυνο· στους «άντρακλες», που πηδάνε και δέρνουν· στους αντιεμβολιαστές, που επιμένουν ακόμα ότι η Γη είναι επίπεδη· και σε κάτι γερασμένους διανοούμενους, που μεγαλοπιάνονται και μας πουλάνε πολιτική θεωρία σαν παγωτό χωνάκι.
«Η φιλελεύθερη δημοκρατία έχει επιβληθεί ως οικουμενικού χαρακτήρα θεσμικό optimum, επειδή ταυτίστηκε μετά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο με τη Δύση». Αυτό είναι ένα απόσπασμα από πρόσφατο άρθρο του Ευάγγελου Βενιζέλου, που έχει καταχωρηθεί καταλλήλως στο βιβλιαράκι μου στην κατηγορία «πομπώδη, αναπόδεικτα, πονηρά».
Η προσπάθεια του τέως αρχηγού του ΠΑΣΟΚ να κάνει προφίλ ως «μετά» και ως υποψήφιος Πρόεδρος είναι συγκινητική. Όμως, να πάρει η ευχή, αυτή τη στιγμή βρίσκομαι σε μια συνάντηση των δικών μου στο Παλέρμο. Κοιτάω τριγύρω, κόβω κίνηση, κι οι εντυπώσεις μου «καθιζάνουν», όπως θα ‘λεγε κι ο Βενιζέλος. Με όσα βλέπω και όσα ακούω, θα υποκύψω λοιπόν στον πειρασμό να συγκρίνω πρόσωπα, πράγματα, καταστάσεις.
Η Σικελία δεν είναι ελβετικό καντόνι, ούτε γερμανικό κρατίδιο. Είναι πιο Νότος απ’ τον Νότο. Ο δρόμος απ’ την Κατάνια στο Παλέρμο είναι βασανιστήριο. Αλλά υπάρχει, πως να το κάνουμε, μια αυθεντικότητα, μια ποιότητα, ένα επίπεδο, στις συμπεριφορές των ανθρώπων, ακόμα κι όταν προσπαθούν να σε κλέψουν. Δύσκολο να το εξηγήσω αυτό, αλλά εδώ δεν «μένουνε Ευρώπη»· ε ί ν α ι η δική τους Ευρώπη -κι όποιος γουστάρει καλώς. Αυτά ακριβώς, τα ταυτοτικά χαρακτηριστικά, τα κατέστρεψε παντελώς σε εμάς η μούφα του «εκσυγχρονισμού» και ο πολιτισμός Σημίτη.
Κατά τ’ άλλα, η Ιταλία βρίσκεται ήδη εκεί που πηγαίνουμε. Το Δημοκρατικό Κόμμα αντιπροσωπεύει αυτό που φαντασιώνεται ο κάθε φιλελεύθερος κι ο κάθε Βενιζέλος. Απ’ τον πολύ φιλελευθερισμό θα καταλήξουν στο τέλος με τους νεοφασίστες στην κυβέρνηση.
Παρ’ όλα αυτά, μιλάμε για μια πολυάνθρωπη χώρα, με μεγάλη πολιτική και πολιτισμική παράδοση. Μπορεί να εξέλιπε η καταστατική Αριστερά, ο κόσμος όμως δεν αηδιολογεί. Υπάρχουν ακόμα θύλακες αντίστασης και αντιπαραδείγματα. Η επιστημονική κοινότητα, ας πούμε, διατηρεί κάποια αντανακλαστικά στη δουλειά και κυρίως στην καθημερινότητά της. Κι εμείς έχουμε βέβαια σοβαρούς ανθρώπους (έως αγίους!) στα Πανεπιστήμια, αλλά το είδος αρχίζει να σπανίζει.
Με το ύστερο ΠΑΣΟΚ και τους νεοδημοκράτες, γεμίσαμε βλαχοδημάρχους της μιας ή της άλλης μορφής. Αυτοί οι τύποι πουλάνε μούρη και «αντιστέκονται στην εξουσία» όταν αναζητείται χώρος για τα σκουπίδια ή όταν αρχίζει η συζήτηση για το μέλλον Τμημάτων, που είναι αποκομμένα απ’ το Πανεπιστήμιο στο οποίο ανήκουν και πάνε να κλείσουν. Πραγματικό έργο μηδέν, αλλά από «κονδύλια» και ΕΣΠΑ οι βλαχοδήμαρχοι άλλο τίποτα!
Γεμίσαμε επίσης από «υβριδικές ειδικότητες»: γιαλαντζί entrepreneurs, με μισθό από το Δημόσιο·πανεπιστημιακούς-επιχειρηματίες· ψευδεπίγραφες ΜΚΟ· μεροληπτικούς (και αργυρώνητους) δημοσιογράφους· ψεύτες δημοσκόπους· Μαυρογιαλούρους πολιτευτές· αστυνομία που δεν δίνει λογαριασμό πουθενά· υπουργούς που προσβάλλουν το δημόσιο αίσθημα και την κοινή λογική ατιμωρητί. Κανένας τους δεν εννοεί αυτό που ισχυρίζεται κι αυτό που λέει. Εδώ εξαντλείται η «μαγκιά» του συστήματος, ευλογίαις του «ευρωπαϊσμού», της «ανάπτυξης», της «ελεύθερης αγοράς».
Για όποιους έχουν μάτια να δουν, εκκρεμούν ωστόσο οι βασικές και υπερ-ώριμες μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη ο τόπος: η μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση, για να γίνει το Λύκειο, Λύκειο· η φορολογική μεταρρύθμιση, για να υπάρξει κοινωνική δικαιοσύνη και να στηριχθεί το Κράτος Προνοίας· η διοικητική μεταρρύθμιση, για να αποκτήσουν πραγματικές αρμοδιότητες οι δημόσιοι υπάλληλοι και να υπάρξει λογοδοσία· η μεταρρύθμιση στη Δικαιοσύνη, για να μην ξαναδούμε το δράμα της Τουλουπάκη να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας· η μεταρρύθμιση του Συντάγματος για να φύγει επί τέλους από τη μέση η «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» και να συνδεθεί η σύγχρονη Ελλάδα με την πραγματική της παράδοση και την ιστορία.
Όλα αυτά έχουν ελάχιστη σχέση με τον πολιτικό επαρχιωτισμό του ακραίου Κέντρου και της ελληνικής Κεντροδεξιάς. Πρόκειται για έναν άλλον κόσμο, κι ας γράφει ο Βενιζέλος τα περίτεχνα περί φιλελεύθερης δημοκρατίας και θεσμικού optimum. Είναι ίσως το θετικιστικό background, που ώρες-ώρες μας διασώζει και μας επιτρέπει να βλέπουμε λίγο πιο καθαρά. Η διαφορά μεταξύ ημών και υμών είναι πλέον σαφής: οι αυθεντικοί δημοκράτες και οι ελεύθεροι άνθρωποι έχουν μεγάλα αυτιά, θλιμμένα μάτια, κι όταν πονάνε γαϊδουρινά φωνάζουν.
Ακούει κανείς;
