Ένα οδοιπορικό 191 ημερών – Απ’ το Μεσολόγγι στο Τεπελένι
Γ΄ Περίοδος: Ιταλική επίθεση Μαρτίου
(7 Ιανουαρίου μέχρι 26 Μαρτίου 1941)
- του Ιπποκράτη Μπιρμπίλη
Η κυβέρνηση θεωρούσε το Τεπελένι κλειδί των εξελίξεων. Η κατάληψή του θα άνοιγε την κοιλάδα του Αώου, τις πεδιάδες της κεντρικής Αλβανίας, τα λιμάνια, και θα τελείωνε τον πόλεμο πριν τη γερμανική επέμβαση. Γι’ αυτόν τον λόγο, καλεί στις 25 Φεβρουαρίου στην Αθήνα τον Διοικητή της Στρατιάς Ηπείρου Αντιστράτηγο Μ. Δράκο, σε σύσκεψη με πα-ρόντες τον Βασιλιά, τον Πρόεδρο της Κυβέρνησης, τον Υπουργό Στρατιωτικών και τον Αρχιστράτηγο, στην οποία ο Διοικητής τούς εξηγεί ότι για να παρθεί το Τεπελένι έπρεπε να αντικατασταθούν τρεις κουρασμένες Μεραρχίες του (I,XI, XV).
Τις επόμενες μέρες, το Γενικό Στρατηγείο αντικαθιστά όλη την ηγεσία της Στρατιάς (τον Δράκο και τους δύο Σωματάρχες του), λόγω διαφοράς αντιλήψεων στην κλιμάκωση των επιχειρήσεων (θεωρούνταν υποστηρικτές της σύμπτυξης του μετώπου).
Η απειλή κατάληψης του Τεπελενίου και της διάνοιξης της κοιλάδας του Αώου, με στόχο τον Αυλώνα, αποτελούσε τον μόνιμο εφιάλτη του Μουσολίνι, ύστερα μάλιστα από την κατάληψη της ανατολικής εξόδου της Κλεισούρας (10 Ιανουαρίου). Στις 20 Μαρτίου, προτείνει στον Στρατηγό Τσελόζο να διατηρήσει αρκετές μονάδες στο μέτωπο του Τεπελενίου. Έτσι, ανατολικά του Τεπελενίου «πακτώθηκε» το τείχος με 26 τάγματα. Στον βωμό αυτού του άπιαστου ελληνικού στόχου, δηλαδή της κατάληψης του Τεπελενίου, έγιναν πλήθος επιθέσεις τους δυόμισι πρώτους μήνες του ’41.
Στις 8 Ιανουαρίου επιστρέφει το Ι Τάγμα και ενώνεται με τα υπόλοιπα Τάγματα του 2/39 Συντάγματος.
Στις 18 Ιανουαρίου και στο ύψωμα 1723, οκτώ (8) οπλίτες που αποτελούσαν ένα στοιχείο όλμου (όλοι Μακρύνειοι), θάβονται απ’ το χιόνι σε μια χαράδρα όπου είχαν καταφύγει για προστασία, κι απ’ όπου «ξαναβρίσκονται» άθικτοι τον Απρίλιο με το λιώσιμο του χιονιού.
Στο επόμενο διάστημα και μέχρι την Εαρινή επίθεση (15 Φεβρουαρίου – 8 Μαρτίου) οι μάχες στα υψώματα του Γκόλικο πήραν τη μορφή της Εποποιίας. Οι αιματηρές και επικές αυτές επιχειρήσεις έχουν καταγραφεί ως εξής στο Πολεμικό Ημερολόγιο του Συντάγματος:
Στις 16 Φεβρουαρίου το Ι/39 Τάγμα επιτίθεται προς Λέκλι και στα υ-ψώματα 1615 και 1723, αλλά ανακόπτεται απ’ τα συρματοπλέγματα.
Από τις 14 έως τις 28 Φεβρουαρίου, η ΙΙ Μεραρχία (στην οποία ανήκε το 2/39 Σύνταγμα) επιτίθεται προς το Λέκλι, σε συνεργασία με την V Με-ραρχία που επιτίθεται από την Τρεμπεσίνα προς τη Μετζγκοράνη, προ-κειμένου να κυκλώσουν το Τεπελένι από δυτικά και ανατολικά.
Στις 18 Φεβρουαρίου καταλαμβάνεται το ύψωμα 1723, αλλά το Λέκλι αντέχει.
Στις 19 Φεβρουαρίου καταλαμβάνεται η Πεστάνη, αλλά ο δρόμος Τεπελένι – Κλεισούρα είναι απόρθητος, λόγω των αρμάτων στη βόρεια ό-χθη του Αώου.
Στις 20 Φεβρουαρίου όλο το Σύνταγμα ανεβαίνει στο Γκόλικο προκειμένου να υπερκεράσει το Λέκλι από πίσω, κατεβαίνοντας τον ορεινό ό-γκο. Το μόνο που επιτυγχάνει είναι η κατοχή του υψώματος 1615, χωρίς να υπερκερασθεί η θέση Λέκλι – Χόρμοβα.
Στις 26 Φεβρουαρίου 1941, οι Ιταλοί εξαπολύουν μια τρομερή αντεπίθεση με όλα τα μέσα προς τα τρία υψώματα του Γκόλικο, που το Α΄ Σώμα την περίμενε από καιρό.
«… Όλη την νύχτα οι Ιταλοί βομβαρδίζουν τα υψώματα και επωφελούμενοι της ομίχλης και της πιπτούσης λεπτής χιόνος, με 2 τάγματα Αλπινιστών, καταλαμβάνουν το Δόντι, που κατέχεται από έναν λόχο…» (Δ.Ι.Σ., Χειμ. επιχ., 7 Ιαν. 1941 – 26 Μαρτ. 1941)
«… Από τις 6:30΄ το πρωί άρχισε η κάθοδος των πρώτων τραυματιών και μέχρι τις 8:00΄ έχουν χαθεί τα δύο από τα τρία, κατά σειρά, υψώματα (Δόντι,1615) και κινδυνεύει και το τρίτο (1723)… Μέχρι την 3ην απογευματινή ώρα, έχουμε ανακαταλάβει όλα τα υψώματα, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 47 Έλληνες νεκρούς, 145 Ιταλούς, 250 Έλληνες τραυματίες και 215 Ιταλούς αιχμαλώτους. Μεταξύ των νεκρών είναι και ο Διοικητής των Αλπινιστών Συνταγματάρχης Φρεγκονέρα». (Π. Κατσώτας, 1981)
«… Άρχισε να ξημερώνει. Το ύψωμα άλλαξε χρώμα από τις οβίδες και τα αίματα. Γέμισε το ύψωμα νεκρούς και τραυματίες… Πολλοί Ιταλοί αλλά οι δικοί μας περισσότεροι…. Νεκροί αμέτρητοι. Ο ένας πάνω στον άλλον. Αδελφωμένοι ξεκουράζονται τον αιώνιο ύπνο. Κοιμούνται ήσυχα. Τελείωσαν όλα γι’ αυτούς. Δεν μαλώνουν….» (Δ. Κωταντούλας, 2001)
Οι 17 από τους 47 Έλληνες νεκρούς είναι από τον 1ο Λόχο του 2/39 Σ.E. Μεσολογγίου, ο οποίος εκείνο το βράδυ βρισκόταν στις προφυλακές. Η II Μεραρχία, τον μήνα αυτό, είχε 281 νεκρούς και 746 τραυματίες. Από τις 7 έως τις 8 Μαρτίου, η II και XVII Μεραρχία συντονίζουν τις επιθέσεις τους προς Τεπελένι και Σεντέλι, αντίστοιχα.
Στις 7 Μαρτίου, η ΙΙ Μεραρχία επιτίθεται στο Γκόλικο και καταλαμβάνει το ύψωμα 1615, όπου συλλαμβάνει 200 αιχμαλώτους, αλλά αποτυγχάνει η κύκλωση του Λέκλι απ΄ τη γέφυρα Λουζάτι του Δρίνου. Δύο λόχοι του 2/39 Συντάγματος διαβαίνουν τη χαράδρα και τα πολυθρύλητα συρματοπλέγματα, αλλά ανακόπτονται από τη γραμμή ανάσχεσης των Ιταλών που ρίχνουν πάνω τους όλα τα διαθέσιμα όπλα. Την ίδια μέρα, απέναντι η XVII Μεραρχία καταλαμβάνει τη Μετζγκοράνη, συλλαμβάνει 1.000 αιχμαλώτους, και την επομένη προσπαθεί να καταλάβει την κορυφογραμμή του Σεντέλι, αλλά την σταματά το χιόνι.
«… Αγναντεύαμε το Δόντι με καμάρι που ήταν λεύτερο και λέγαμε για τα κατορθώματα των Ευζώνων… το 39ο σύνταγμα Ευ-ζώνων Μεσολογγίου, έφθασε απέναντι από το Τεπελένι, αλλά το θεριό κράτησε…» (Μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, που παρακολουθούσαν απ΄ το Τεπελένι τις μάχες του 2/39 Συντάγματος στο Δόντι | Ειρ. Δορκοφίκη , 1992)
Τελικά, οι εκατόμβες των θυμάτων δεν απέδωσαν παρά δευτερεύοντα εδαφικά οφέλη, χωρίς να οδηγήσουν στην αποφασιστική νίκη, διότι το μέτωπο βρισκόταν σκαρφαλωμένο σ’ αυτά τα βουνά, όπου οι δυνατότητες σημαντικών ελιγμών ήταν πρακτικά μηδαμινές. Η συσσώρευση εκεί τόσων ανθρώπων και μέσων μετέβαλε την αναμέτρηση σε πόλεμο αναμονής και φθοράς, όπως ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος.
Δείτε περισσότερα στο link που ακολουθεί:
2/39 Σύνταγμα Ευζώνων
Φωτογραφία: Ιταλικη cart-postale της εποχής. Η συμβολή των ποταμών Δρίνου και Αώου και το βουνό Γκόλικο
AgrinioStories
