...
Θωμάς Γκόρμπας
| «500 ετών Μεσολογγίτης και 50 ετών ποιητής» |
Γεννήθηκε στο Μεσολόγγι το 1935
Δούλεψε «λογιστής, τοιχοτρίφτης, επιμελητής εκδόσεων,
μπογιατζής, παλαιοβιβλιοπώλης, συντάκτης στον Ημερήσιο Τύπο»,
πέθανε στην Αθήνα την πρωταπριλιά του 2003
και ετάφη δύο μέρες μετά στο νεκροταφείο Ζωγράφου
| Εμφανίστηκε στα Γράμματα το 1950, και επίσημα στο περιοδικό «Λογοτέχνης» το 1957. Ακολούθησαν ποιητικές συλλογές με περιεχόμενα που έκαναν μεγάλη αίσθηση – μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90. Από το 1975 έως το 1980 έζησε στο Παρίσι κι από το 1990 στην Αθήνα και στην Αίγινα. Υπήρξε συντάκτης στις εφημερίδες Ανεξάρτητος Τύπος, Μεσημβρινή, Εξπρές, Νέα Πολιτεία και στα περιοδικά Ρουμελιώτικο Ημερολόγιο, Ρουμελιώτικη Βίγλα, Ο Λογοτέχνης, Η Τέχνη στην Αθήνα, Η Καλλιτεχνική, Μουσικά Θέματα, Πολιτικά Θέματα. Ήταν σύμβουλος έκδοσης της Ποιητικής Αντι-Ανθολογίας του Δημήτρη Ιατρόπουλου. Έγραψε για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, για το ρεμπέτικο και τον Καραγκιόζη, δίδαξε σε θεατρική σχολή, στήριξε την πρωτοπορία στο θέατρο, στον κινηματογράφο και στα εικαστικά, υπερασπίστηκε το λαϊκό τραγούδι. Ασχολήθηκε με τη στήριξη κλασικών έργων, τη συγγραφή προλόγων, εισαγωγών και βιογραφικών, με τη μετάφραση, απόδοση διασκευή και συμπλήρωση έργων.
Είχε γράψει ακόμη το χρονικό «Ισιδώρα! Ισιδώρα», τις μελέτες «Διάγραμμα ιστορίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας» και το «Πανηγύρι τ’ Αη Συμιού», όπως και το δίτομο έργο «Περιπετειώδες, κοινωνικό και μαύρο νεοελληνικό αφήγημα, 1850-1950» (εκδ. 1981) – που άφησε εποχή και σηματοδότησε εξελίξεις στην έρευνα και τον εκδοτικό χώρο. Ο Θωμάς Γκόρπας έγραψε πάμπολλα κείμενα για συγγραφείς – Έλληνες και ξένους – και ζωγράφους, ενώ ανέδειξε – εδώ και δεκαετίες – την αξία του λαϊκού μας τραγουδιού και του Καραγκιόζη. Επίσης συμμετείχε ως σεναριογράφος σε αρκετές ταινίες και ντοκιμαντέρ.
Πρέπει να σημειωθεί ότι υπήρξε από τους εμπνευστές της Ομοσπονδίας Κινηματογραφικών Λεσχών και την πενταετία 1965-1970 δίδαξε ιστορία λογοτεχνίας και αγωγής του λόγου σε θεατρική σχολή. Το 1979 εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Μπιτ στην Όστια της Ρώμης. Από το 1975 έως το 1980 έζησε στο Παρίσι. Πέθανε στην Αθήνα την πρωταπριλιά του 2003 και ετάφη στις 3 Απριλίου του 2003 στο νεκροταφείο Ζωγράφου.
Το πατρικό σπίτι του Γκόρμπα στο Μεσολόγγι
———————————————————————-
Σε πρώτο πρόσωπο
Ένα μικρό απάνθισμα
αυτοβιογραφικών κειμένων του Θωμά Γκόρμπα
«Γεννήθηκα στο Μεσολόγγι το 1935, επίσημη χρονιά του ελληνικού σουρεαλισμού. Τα μαθήματα του Δημοτικού, τα άκουσα, μέσα σε μια αποθήκη κρασιών, στο πίσω μιας καρβουναποθήκης, λόγω επιτάξεως των σχολείων Από το 1945, έως το 1950 έπαιξα Καραγκιόζη, με δικές μου φιγούρες Το καλοκαίρι του 1951, μαζί μ’ άλλους δύο συμμαθητές κατασκεύαζα φιλολογικό περιοδικό και λειτουργούσα πρωτόγονο κινηματογράφο 1949-50 έγραψα τους πρώτους μου συνειδητούς στίχους, χωρίς ρίμες
»Το 1952 άνοιξε ο φάκελός μου στην Ασφάλεια, με πρώτες εγγραφές την ηγετική μου συμμετοχή σε μαθητική διαδήλωση υπέρ της Ενώσεως της Ελλάδας με την Κύπρο, την ασέβειά μου κατά την ώρα της ομαδικής προσευχής, την ανάγνωση κομμουνιστικών εφημερίδων (“Νεολόγος Πατρών”, “Βήμα”, “Ελευθερία” κ.ά.), την ανάγνωση “κομμουνιστικών βιβλίων” (Μπαλζάκ, Ντοστογιέφσκι, Γκόρκι κ.ά.)
»Στο παράρτημα Ασφάλειας, είχαν καταθέσει ο Γυμνασιάρχης και οι περισσότεροι καθηγητές μου και δυστυχισμένοι άνθρωποι. όπως 3-4 συμμαθητές και φίλοι μου, μέλη αριστερών οικογενειών. Το 1953 στο απολυτήριό μου, με άριστα το 20 στη γυμναστική, είχα 10 (μέλος των ομάδων βόλεϋ και μπάσκετ και πρωταθλητής στους περιφερειακούς μαθητικούς αγώνες στην δισκοβολία με κατάρριψη του πανελληνίου ρεκόρ), στα Νέα Ελληνικά [είχα] 11 ( με 2-3 κόλλες αναφοράς στην έκθεση), στα Αρχαία Ελληνικά [είχα] 11 (διάβαζα από το πρωτότυπο, χωρίς μεταφραστικό βοήθημα έως και Θουκυδίδη). »
«Ήρθα για πρώτη φορά στην Αθήνα σαν τουρίστας τον Ιούνιο του 1953 με τη μεγάλη εκδρομή των τελειοφοίτων της Παλαμαϊκής: Μεσολόγγι, Ρίο, Ισθμός, Άγιοι Θεόδωροι, Αθήνα (Πειραιώς, Πανεπιστημίου, Ακρόπολις, για έναν δεκάρικο του φασίστα γυμνασιάρχη), Ιερά Οδός, Ορχομενός, Δελφοί, Μεσολόγγι… Την ίδια χρονιά και την επόμενη απορρίφθηκα στις εξετάσεις της Νομικής, λόγω του φακέλου.
»Τον Σεπτέμβριο ξαναήρθα για ένα μήνα στα φροντιστήρια Χατζή, όπου οι φροντισταί ήταν λιγότερο καταρτισμένοι από μένα και όπου συνάντησα για πρώτη και τελευταία φορά τον μετέπειτα θρησκευτικό ποιητή Ματθαίο Μουντέ… Διημέρευα στο πατριωτικό – αιτωλοακαρνανικό καφενείον «Ελλάς», αρχές Αθηνάς (ναργιλέδες, σαράφηδες…) και διανυκτέρευσα στο Αιγάλεω, Λοιμωδών Νόσων, εντός δωματίου από τσιμεντόλιθους μαζί μ’ άλλους τέσσερες. Απέναντι στου “Βλάχου” η Μπέλλου σ’ όλη την ομορφιά και τη δόξα της…
»Το 1954, ήρθα πρώτος στις εξετάσεις της Παντείου, πήγα σε δύο τρία μαθήματα κι από τότε δεν έχω περάσει ούτε απ’ έξω. Δεν επρόκειτο περί σχολής, αλλά περί στάβλου. 500-600 φοιτητές σε μια αίθουσα που βρώμαγε κάτουρο, ποδαρίλα και βομβαρδίζονταν από χιλιάδες στραγάλια και σαίτες.»
«Ήδη δούλευα μεταφορέας Από το 1955 έως σήμερα, δούλεψα λογιστής, τοιχοτρίφτης, επιμελητής εκδόσεων, μπογιατζής, παλαιοβιβλιοπώλης, συντάκτης στον Ημερήσιο Τύπο (Ανεξάρτητος Τύπος, Μεσημβρινή, Εξπρές, Νέα Πολιτεία). Ακόμα υπήρξα συντάκτης ή Αρχισυντάκτης στα περιοδικά: Ρουμελιώτικη Βίγλα, Ο Λογοτέχνης, Η τέχνη στην Αθήνα, Η Καλλιτεχνική, Μουσικά Θέματα, και σύμβουλος εκδόσεως της Ποιητικής Αντιανθολογίας. Το 1979 εκπροσώπησα την Ελλάδα στο πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Μπητ στην Όστια της Ρώμης.
»Εργασίες μου πολύχρονης έρευνας για το Μεσολόγγι, την Αθήνα, το λαϊκό τραγούδι, τον Καραγκιόζη και την Πρωτοπορία του 1920, παραμένουν στα συρτάρια μου.
»Για πρώτη φορά μπαίνω σε τυπογραφείο όταν ο Βαγιάνος με στέλνει με μια λογοτεχνική έκδοση εντός κλειστού φακέλου στον ωραίο ποιητή και άνθρωπο Γεράσιμο Αμπάτη, αρχιδιορθωτή και φιλολογικό συνεργάτη της Ακροπόλεως – το τυπογραφείο της εφημερίδας πανάρχαιο, όπως και του Χρυσοβέργη στην ίδια στοά Πάππου, κάτω χώμα κι απάνω κεραμίδια, θυμάμαι, είχα φτάσει εκεί μετά ραγδαία βροχή και περπάτησα ως τον Γεράσιμο πάνω σε μαδέρια… επιπλέοντα…»
Το Βυζάντιον
«Το Βυζάντιον είχε κι αυτό πάτωμα εκ χώματος, έμπαζε από παντού, πλημμύριζε με τη βροχή κι ο Μπάμπης σταμάταγε τους καφέδες, τα τσάγια και τα χαμομήλια και… στέγνωνε το πάτωμα εξαπολύοντας τσουβάλια πριονίδι…
»Με το τέλος του Εμφυλίου, εκεί στα 1951-52, δημιουργείται ένας πυρήνας από ποιητές κυρίως, αλλά και κάποιους πεζογράφους, ζωγράφους και ηθοποιούς, που θα κρυσταλλωθεί στα 1954-55. Ο ποιητής Τέος Σαλαπασίδης, είναι αυτός που για λίγο καιρό θ’ ανεβαίνει μόνος στο Πατάρι, ανάμεσα σε παλιότερους, πριν αρχίσουν να μαζεύονται γύρω του τα πρώτα στελέχη: Καρούζος και Χριστοδούλου, Πρωταίος και Κατσαρός.
»Ο Τάκης, το πρώτο γκαρσόνι, ο μετρ, ο φίλος μας, ευφυολόγος και χλευαστικός, πάντα… κουρασμένος και πάντα ανθρώπινος, γενναιόδωρος στις απενταρίες μας κι αυτός, όπως ο Μπάμπης, είχε κι ένα χάρισμα παραπάνω: όταν δεν σερβίριζε ή δεν γούσταρε καθόταν στο τραπέζι μας… Στην πραγματικότητα το Πατάρι ήταν απαγορευμένος Παράδεισος για κάμποσους που τον ορέγονταν, διασημότητες της εποχής κι όσους δεν γουστάραμε, τους κάναμε άγριες φάρσες και κάποτε τους προπηλακίζαμε…
»Ο κόσμος της πρωτοπορίας έκανε περάσματα και στα καφέ- ζαχαροπλαστεία και στα μπαρ-ουζερί: Πικαντίλι και Ρωσικόν, Μπραζίλιαν, Απότσος κι Ορφανίδης, ακόμα Ζώναρς και Φλόκα, όπου τάραζε τα νερά, προκαλώντας συχνά επεισόδια, πιο σωστά συμβάντα…»
———————————————————————————
«Τότε που το Μεσολόγγι
είχε ακόμα θάλασσα και Μεσολογγίτες»
Ένας μικρός επίλογος της Ακακίας Κορδόση
«Τον βλέπω τώρα κι εγώ, σε κάτι στιγμιαίες αναμνήσεις μου, -στιγμιαίες, γιατί, μέσα στην παιδική ξεγνοιασιά μου, δεν πρέπει να τον κοίταζα, μόνο τον έβλεπα- μ’ ένα λευκό πουκάμισο, στον κεντρικό μας δρόμο, τον δρόμο σπαραγμό (για να μεταχειριστώ τον συνταρακτικό στίχο του), να μιλάει με φίλους του, κάνοντας πλατειές -νεανικές- χειρονομίες ενθουσιασμού ή αγανάκτησης.
»Τότε που το Μεσολόγγι είχε ακόμα θάλασσα και Μεσολογγίτες.
»Με παραπέμπει στην Παλαμαϊκή, την κοινή πατρίδα όλων μας -όπως λέει ο Πούσκιν για το Τσαρσκουάγε Σελό-, όπου φοιτήσαμε και οι δύο, με λίγα χρόνια διαφορά, και δεχτήκαμε τις ίδιες σχεδόν επιρροές. Στην Παλαμαϊκή, όπου ήταν όλα τακτοποιημένα σύμφωνα με τα πρότυπα εκείνου του καιρού, πατρίς, θρησκεία, οικογένεια, τ’ αγόρια απ’ τη μεριά της αυλής τα κορίτσια απ’ την άλλη (πρότυπα όχι αποκλειστικά άσχημα, μια και τα απαιτούσε η εποχή, αλλά και ούτε αποκλειστικά καλά, αφού είχε αρχίσει ήδη μια άλλη) κι όπου διδασκόταν αποκλειστικά ο Παλαμάς, κι ήταν a priori αποκλεισμένοι ή αγνοούνταν ο Καβάφης, ο άλλος Σολωμός, ο Μαλακάσης, ο Καριωτάκης κι όλοι οι άλλοι.
»Όμως, όπως φάνηκε αργότερα – κυρίως στην περίπτωση του Θωμά Γκόρπα-, τα βράδια και τ’ απογεύματα που ήταν δικά μας, παρθένα, θέλω να πω αμίαντα από μαζική ενημέρωση, επέτρεπαν σε πολλά ανοιχτά μυαλά να διαβάσουν, να καλλιεργηθούν να κάνουν ένα βήμα μπροστά να φύγουν. Έτσι, ο Θωμάς αν και τελείωσε την Παλαμαϊκή Σχολή όπου ήταν ακόμη έντονος ο απόηχος του εορτασμού των δέκα χρόνων απ’ το θάνατο του ποιητή, με ομιλίες και διδασκαλία των ποιημάτων του στις ώρες των Νέων Ελληνικών, δεν ακολούθησε -και πολύ σωστά- την ομότιτλη ποιητική σχολή, γιατί είχε περάσει πια η ηρωϊκή εποχή του βερμπαλισμού και της μεγαλοστομίας.»
————————————————————————————————————————-
Πηγές κειμένου
1. Ακακία Κορδόση, Ο ποιητής Θωμάς Γκόρπας και το Μεσολόγγι, http://diexodosmes.blogspot.com/2018/07/blog-post_13.html | 2. Με το Θωμά Γκόρπα στην Αθήνα της αμφισβήτησης της δεκαετίας του ’50, Περιοδικό Ιχνευτής (Δεκέμβριος 1987) https://periodikotrypa.wordpress.com/ | 3. Σπύρου Στάβερη, Το Μεσολόγγι του ποιητή Θωμά Γκόρπα.
——–————————————————
Επιμέλεια Λ.Τ.
