Για ενέδρα σε δύο σοφέρ που μάζευαν υπογραφές
για το ταξικό σωματείο
κατηγόρησε ο Ριζοσπάστης τους Αναστασίου και Λαδα
«Η βία ανάμεσα στους αρχειομαρξιστές /τροτσκιστές και στα μέλη του κόμματος (Κ.Κ.Ε.) είχε ένα ιστορικό βάθος στο Μεσοπόλεμο, καθώς ξεκινούσε από το 1923 και στιγμάτισε σημαντικά τη μέχρι τo 1944 κομματική και αρχειομαρξιστική ιστορία», γράφει ο Κώστας Παλούκης[1] στην εφημερίδα «Το Βήμα» με ημερομηνία έκδοσης 6 Δεκεμβρίου 2014.
Ένα εξαιρετικά διαφωτιστικό κείμενο, το οποίο περιγράφει με εφιαλτικό τρόπο αυτή την ενδοαριστερή βία των συνδικαλιστών του ΚΚΕ με τους Αρχειομαρξιστές εκείνης της εποχής, δημοσιεύτηκε στον ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (φύλλο της 11ης Μαρτίου του 1930) και αφορούσε ένα γεγονός που συνέβη στο Αγρίνιο στις 4 Μαρτίου εκείνης της χρονιάς. Κάτω από τον χαρακτηριστικό τίτλο: «δολοφονική επίθεση των Αρχειοφασιστών κατά των εργατών αυτοκινήτου Αγρινίου» και υπότιτλο, «οι εργάτες απαντούν στην τρομοκρατία» διαβάζουμε:
Η διαμάχη αυτή ανάμεσα στους συνδικαλιστές του ΚΚΕ και τους Αρχειομαρξιστές ξεκίνησε την 1η Μαΐου του 1923, «όταν εργάτες και διανοούμενοι έφτασαν στην Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στον Άγιο Γιάννη το Ρέντη με τα περιοδικά του Αρχειομαρξισμού, για να τα πουλήσουν στους εργάτες, όπου είχαν συγκεντρωθεί, για να γιορτάσουν την Πρωτομαγιά. Τότε άνθρωποι της Κ.Ε. του Σ.Ε.Κ.Ε. (μετέπειτα Κ.Κ.Ε.) επιτέθηκαν στους πουλητάς, τους έσκισαν τα περιοδικά τους, τους εκτυπησαν και τους απομάκρυναν από την συγκέντρωση», αναφέρει σε καταγεγραμμένη μαρτυρία του ο Γεράσιμος Στεφανάτος.[3]
Με την πάροδο των ετών η αντιπαράθεση μεταξύ των δύο αυτών συνδιακλιστικών χώρων απέκτησε βίαια χαρακτηριστικά. Το ΚΚΕ έβλεπε τους Αρχειομαρξιστές ως «αρχειοφασίστες» και «λικβινταριστές» προδότες[4] και οι αρχειομαρξιστές χαρακτήριζαν τα μέλη του κόμματος ως «μονολιθικούς».
Μετά την ανάδειξη στην ηγεσία του ΚΚΕ του Ζαχαριάδη και την άνοδο του Γιωτόπουλου στην κορυφή της καθοδήγησης του «Αρχείου, η επίθεση αυτή γίνεται οξύτατη με έντονα στοιχεία τραμπουκισμού και χωρίς καμία ηθική αναστολή, ενώ τα άρθρα του Ριζοσπάστη που αναφέρονται στους «Αρχείους» βρίθουν από υβριστικές κορώνες εναντίον του αρχειομαρξιστών.
Στο Αγρίνιο οι Αρχειομαρξιστές αναπτύχθηκαν με πολύ μεγάλη επιτυχία. Το 1925 ο Πάνος Αναστασίου, ο οποίος αποτελούσε σημαντικό στέλεχος της κίνησης, επέστρεψε στη γενέτειρά του (Καλύβια) και εγκαταστάθηκε στο Αγρίνιο. Εργάστηκε στην περιοχή ως υποδηματεργάτης και συγκρότησε τον πρώτο αρχειομαρξιστικό πυρήνα. Οι Αρχείοι είχαν για αρκετά χρόνια τον ελέγχο σε υποδηματεργάτες, καπνεργάτες, ραπτεργάτες, αρτεργάτες, ξυλουργούς, σερβιτόρους, και την «Παμπροσφυγική».[5]
Πάνος Αναστασίου[6]. Ο φυσικός ηγέτης της αγρινιώτικης επαναστατικής πρωτοπορίας. Υπήρξε ο πρωτεργάτης για την ένταξη αρκετών σωματείων της πόλης στις τάξεις των αρχειομαρξιστών-τροτσκιστών. Προσχώρησε νωρίς στον ΕΛΑΣ και έγινε υπεύθυνος στο χωριό Καλύβια Αγρινίου. Τον Ιανουάριο του 1944 του ανατέθηκε να ανατινάξει το τρένο που έφερνε τους ταγματασφαλίτες από την Πάτρα στο Αγρίνιο και θα περνούσε από τα Καλύβια. Τα εκρηκτικά, όμως, όπως αναφέρεται, δεν του παραδόθηκαν ποτέ –είτε σκόπιμα, όπως είναι το πιο πιθανό, είτε από ολιγωρία– και η ανατίναξη δεν έγινε. Ο Αναστασίου, για το λόγο αυτό, πέρασε από απανωτά ανταρτοδικεία, αλλά αθωώθηκε. Στη συνέχεια πήγε στο Καρπενήσι, όπου βρισκόταν ο Βελουχιώτης. Ο Αναστασίου εξέφρασε ανοιχτά στον Βελουχιώτη τη διαφωνία του για τις διαπραγματεύσεις του ΚΚΕ με την εξόριστη αστική κυβέρνηση του Καΐρου. Ο Βελουχιώτης τον καθησύχασε. Σύμφωνα με μαρτυρίες, έσκισε το κατηγορητήριο και τον προμήθευσε με ένα σημείωμα για να κυκλοφορεί ελεύθερα. Αρχές Μαρτίου του 1944 όμως τον συνέλαβε πάλι η ΟΠΛΑ και τον δολοφόνησαν στο Καρπενήσι τον Απρίλιο του 1944.
Κώστας Λαδάς[7]. Ηγέτης του τοπικού σωματείου τσαγκαράδων και αντιπρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Αγρινίου. Πιστεύοντας ότι οι διεθνιστές επαναστάτες δεν έπρεπε να μείνουν έξω από το μαζικό κίνημα της Αντίστασης, εντάχθηκε στο ΕΑΜ και έγινε μέλος της διοίκησης του Εργατικού ΕΑΜ Αγρινίου. Αργότερα, ανέβηκε στο βουνό με τον ΕΛΑΣ, ενώ είχε προειδοποιηθεί ότι μπορεί να δολοφονηθεί ως αρχειομαρξιστής. Επεδίωξε να μάθει νέα για την τύχη του Πάνου Αναστασίου, αλλά τον Ιούνιο του 1944 συνελήφθη από την ΟΠΛΑ και μεταφέρθηκε στο χωριό Ζελίχοβο (Αγία Παρασκευή), όπου και εκτελέστηκε στις αρχές Ιουλίου, χωρίς να περάσει από ανταρτοδικείο. Ο αδερφός του, Χρήστος Λαδάς, είχε δολοφονηθεί σύμφωνα με μαρτυρίες από τους «μονολιθικούς» το 1927 στην Αθήνα.
1. Κώστας Παλούκης: Διδάκτορας Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Το απόσπασμα από το «Βήμα» είναι από εισήγηση στο συνέδριο: «Από την απελευθέρωση στα Δεκεμβριανά – Μια τομή στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας», που διεξήχθη στις 19-23 Νοεμβρίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. | 2. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 11/3/1930, ΠΕΡΙΟΔΟΣ Γ’, ΧΡΟΝΟΣ 13ος ΑΡ. ΦΥΛ. 6445, σελ. 3. | 3. Γεράσιμος Στεφανάτος, στέλεχος της Αρχειομαρξιστικής Αντιπολίτευσης στη δεκαετία του ΄20. Απόσπασμα μαρτυρίας που δημοσιεύτηκε στο «Πολιτικό Καφενείο» (http://epp15.tripod.com/) και αναδημοσιεύτηκε στο https://a-thens.indymedia.org / post/98965/ | 4. Το 1927 εμφανίστηκε μια ομάδα μέσα στο ΚΚΕ, η οποία επεδίωκε την εξυγίανσή του. Η ομάδα αυτή υποστήριξε ότι το κόμμα περνάει κρίση διαρκείας, τα χαρακτηριστικά της οποίας αφορούσαν στη σύνθεση του κόμματος από χαμηλής μαρξιστικής κατάρτισης ηγετικά στελέχη και μέλη, καθώς και μια δυσαναλογία ανάμεσα σ’ όσους στρατεύονταν αυθόρμητα και σ’ όσους στρατεύονταν συνειδητά. Η τάση αυτή, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Παντελής Πουλιόπουλος, καταπολεμήθηκε από την ηγεσία και αποκαλέστηκε λικβινταρισμός. Τα μέλη της διαγράφτηκαν το 1927, αλλά παρέμειναν ενωμένοι και εξέδωσαν το μηνιαίο στην αρχή, και εβδομαδιαίο κατόπιν, περιοδικό «Σπάρτακος», που ήταν το θεωρητικό τους όργανο, για να προσχωρήσουν τελικά στον τροτσκισμό. | 5. Κώστας Παλούκης, Η οργάνωση «Αρχείο του μαρξισμού», μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Ζωγράφου, Ιούνιος 2004, σελ. 96. | 6 & 7. Με στοιχεία από το βιβλίο του Γιάννη Καρύτσα, Ο σφαγιασμός των αρχειομαρξιστών της περιοχής Αγρινίου από τον ελληνικό σταλινισμό, εκδόσεις ΑΡΔΗΝ, Νοέμβριος 2011, απ΄όπου και οι φωτογραφίες της ανάρτησης.
Φωτογραφία ανάρτησης: Η πιάτσα των ταξί στην Πλατεία Μπέλλου τη δεκαετία του 1930 (Πηγή: Ιστορικό και λογοτεχνικό αρχείο Νίκου Αντωνίου)
AgrinioStories
