ΟΙ ΠΑΤΡΙΔΕΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ
Επιμέλεια: Λ. Τηλιγάδας | Πηγή: oreinografies
«Η βόρειος περιοχή της επαρχίας Ναυπακτίας
ονομάζεται ορεινή Ναυπακτία ή κοινώς Κράβαρα»
Τα Κράβαρα
Μερικά από τα χωριά των Κραβάρων είναι η Κλεπά, η Αράχοβα,
το Νεοχώριο, το Δενδροχώρι, το Λειβαδάκι και η Περδικόβρυση
«Περιέχεται μεταξύ των ορέων Βαρδουσίων, Κόρακος και ποταμού Μόρνου προς Α., των ορέων Οξιάς, Σαράνταινας, Υψηλού Σταυρού, Καρφοπεταλιά προς Β., του ποταμού Εύηνου προς Δ. και του όρους Ριγάνι προς Ν.»
Πολλά εκδοχαί δια την ονομασία Κράβαρα υπάρχουν
Μερικοί υποστηρίζουν ότι προέρχεται από την Σλαβική λέξη «Κράβαρι», που σημαίνει γελαδότοπος, εκ του ότι και εις το σημερινόν Γρηγόριον Οφιονείας υπάρχει τοποθεσία με το όνομα «Κράβαρι». ΄Αλλοι ισχυρίζονται ότι το όνομα Κράβαρα εδόθη εις την περιοχήν εκ των κατοίκων αυτής Κραβαριτών. Ούτοι δεινοί πολεμισταί εκ φύσεως, κατά τας συγκρούσεις τους με τους Τούρκους εφώναζαν μεταξύ τους «στην κάρα (κεφάλι) βαρείτε»!. Και σήμερον ακόμη λέγουν οι κάτοικοι: «Βαρείτε στο σταυρό»! δηλαδή στο μεσόφρυδο. Έτσι κατά συγκοπήν του α της λέξεως κάρα το «Κάρα βαρείτε» έγινε «Κραβαρίται».
Οποιανδήποτε όμως κι αν είναι η προέλευση της ονομασίας ταύτης, οι σημερινοί Κραβαρίται είναι γνήσιοι απόγονοι των αρχαίων Αιτωλών έχοντες τα αυτά χαρακτηριστικά γνωρίσματα εκείνων. Είναι δηλαδή φιλελεύθεροι, φιλοπόλεμοι, ανδρείοι, ιπποτικοί, ευσεβείς, πάντοτε αισιόδοξοι. Τις αρετές τους αυτές κατέδειξαν πάντοτε, αλλά και κατά τους τελευταίους εθνικούς αγώνες αποτελούντες τον σκληρό πυρήνα του θρυλικού 2/39 Συντάγματος Ευζώνων […].
Λαϊκή αρχιτεκτονική: σπίτια –ταράτσες
Εδώ σε πολλά σπίτια επάνω στον ξύλινο σκελετό της οροφής είχε χρησιμοποιηθεί πλακερή πέτρα για σκεπή, που είναι οκτώ φορές βαρύτερη από τα κεραμίδια, που χρησιμοποιούσαν οι παμπάλαιοι εκείνοι κάτοικοι. Εκείνοι, μάλλον, στέριωναν σπίτια με ξύλα ή με πλίθες και όχι με λιθάρια, τη σκεπή όμως την κατασκεύαζαν με κεραμίδια. Σε χαμόσπιτα κατοικούσαν εδώ οι άνθρωποι επί Τουρκοκρατίας και έως τις μέρες μας. Οι τοίχοι τους κατασκευάζονταν από πέτρες κολλημένες με λάσπη. Ως τώρα τελευταία τα περισσότερα είχαν μια πόρτα και σπάνια παράθυρα. Σ’ αυτά μπαινόβγαιναν άνθρωποι και ζώα. Και το ηλιακό φως, που κατόρθωνε και εισδύσει, ελάχιστο ήταν κι εκείνο. […]
Λίγο –πολύ τα πλείστα εδώ σπίτια στην ίδια κατεύθυνση ήσαν. Το σχήμα τους ήταν παραλληλόγραμμο. Χωρισμένα ήταν σε δυο μέρη –το ένα για τα ζώα και το άλλο για τους ανθρώπους. Το χώρισμα σπάνια ήταν λιθόκτιστο. Συνήθως ήταν ξυλοκατασκευασμένο με πλέχτη ή τσεκουτοπέταυρα. Για να φτιάσουν ταβάνι (κεράνη) στα σπίτια χρησιμοποιούσαν ξύλα από κορμούς δένδρων, τοποθετημένα στη σειρά και το ένα κοντά στο άλλο. Στο σχηματιζόμενο κενό χώρο του νταβανιού, αποθέτανε τροφές για ανθρώπους και για ζώα.
Η ταράτσα αποτελούσε στέγη για ζώα και ανθρώπους τη χειμερινή ιδιαίτερα περίοδο. Η μία από τις τέσσερις πλευρές της, η βασική ήταν ξερολιθιά ή λασπότοιχος σπανιότερα. Πάνω σ’ αυτή στηριζόταν η μία πλευρά ενός παραλληλoγράμμου ξύλινου με μικρή κλίση και διαστάσεις, περίπου 2-2,5 μ. ύψος 4-5 μ. πλάτος και 3-4 μμ. Βάθος. Την παραλληλόγραμμη στέγη και τις γωνίες του παραλληλογράμμου αποτελούσαν χονδροί κορμοί δένδρων. Όλες οι πλευρές καλύπτονταν με κλαδιά δένδρων. Η στέγη πάντα, πιο ενισχυμένη με χοντρότερα και πυκνότερα κλαδιά σκεπαζόταν με πατημένο χώμα 15-20 εκατοστά πάχος, έτσι που να διώχνει έξω το νερό της βροχής. Οι άλλες τρεις πλευρές καλύπτονταν με κλαδιά δένδρων και επαλείφονταν με νερουλή λάσπη. Στην απέναντι πλευρά της βασικής αφήνονταν μικρή πόρτα και αυτή με ευλύγιστα κλαδιά πλεγμένη.
Σπάνια αφηνόταν φεγγίτης-παράθυρο για φως και έξοδο καπνού κ.λπ. Εκεί κατοικούσαν εξοχικές γεωργοκτηνοτροφικές οικογένειες, κάποτε χειμώνα – καλοκαίρι, με υγρασία, καπνό, βρωμιά. Εκεί γινόταν το νοικοκυριό μιας φαμελιάς; με γέροντες και μικρά παιδιά και με φιλοξενία νεογέννητων της κρύας ημέρας αρνιών και κατσικιών. Φωτίζονταν και θερμαίνονταν με ξύλα. Όμοιες κατοικίες παρακείμενες είχαν για μικρά και μεγάλα ζώα για τη χειμερινή περίοδο. Στα πάνω χωριά της Ναυπακτίας συνηθιζόταν πολύ η ταράτσα. Στην Αράχοβα π.χ. σώζεται στα τοπωνύμια «Παλιοτάρατσα» και στα επώνυμα «ταράτσας». Από το παλιό σπίτι του Παπακώστα, κοντά στον Καστανόλογγο, με ξυλοδέματα και το αρχαίο παράθυρο με το χαρακτηριστικό «Π» σώζεται με χρονολογία από το 1806. Σ’ αυτά τα σπίτια Τούρκοι, Κλέφτες και αρματολοί έμεναν, όταν περνούσαν από το χωριό. (Μποσινάκου Γεωργίου 1983:210-212)
Γεφύρια στον ποταμό Εύηνο στην Άνω ορεινή Ναυπακτία
«Ο Εύηνος είναι ποταμός της Αιτωλίας, ο οποίος λέγεται κοινώς Φίδαρης. Ο ποταμός αυτός τα παλιά χρόνια λέγονταν Κυκρόμας ή Λυκόρνας ή Λυκέρνας. Μετά απ’ αυτά ονομάστηκε Εύηνος από του Ευήνου του εμβρυοκτόνου, ο οποίος αφού νικήθηκε από τον Ίδη του αδελφού του Λυγγός, την εαυτού θυγατέρα την Μἀρπησσαν ως αριστείον έσφαξε τους εαυτού ίππους, έρριψε και τον εαυτόν του εις τούτον τον ποταμόν και έτσι ονομάσθη Εύηνος» (Πύρρου Διονυσίου, περιηγητικά,1985:υποσημείωση 14α, σ.157)
Σε αναγκαστικά σημεία διάβασης για την επικοινωνία των ανθρώπων από τη μια όχθη των ποταμών στην άλλη, ανέκαθεν ο άνθρωπος έφτιανε γεφύρια και διάβαιναν επάνω ζώα και άνθρωποι. Γεφύρια στον Εύηνο ποταμό αναφέρονται:
- Μία πεζογέφυρα Μπέλεϋ, από παλιά γεφυροκατασκευή, που συνδέει την Ελατόβρυση με το Δενδροχώρι.
- Μία λιθόχτιστη πεζογέφυρα με ίσια επιφάνεια για την διέλευση πεζών και ζώων μικρών και μεγάλων, που στηρίζεται πάνω σε τοξωτές λιθόχτιστες παλαίστρες με συνδετική ύλη ασβεστοκονίαμα (κερέτσι). Βρίσκεται στο ανατολικότερο σημείο της περιοχής Κλεπά και Κρυονερίου. Τώρα μένει παραπονεμένη, δεν περνούν άνθρωποι από απάνω της, την αντικαταστούν άλλες γέφυρες. Στα παλαιότερα χρόνια εξυπηρετούσε τους ορεινούς πληθυσμούς της Ναυπακτίας. Είναι χτισμένη τον περασμένο αιώνα.
- Μία σιδηροτσιμεντένια μεγάλη γέφυρα, μεταξύ Κλεπά και Περδικόβρυση, ικανή να αντέξει στο πέρασμα των πλέον μεγαλυτέρων τροχοφόρων
- Μια καταστραμμένη πεζογέφυρα Μπέλεϋ στην Παλιοκάμαρα της Αράχοβας. Στο σημείο αυτό υπήρξε τοξωτή πεζογέφυρα από τουρκοκρατίας (καμάρα), που παρασύρθηκε από το πολύ νερό και δένδρα, που κατέβασε το ποτάμι το Σεπτέμβρη του 1897.
- Μια στρατιωτική γέφυρα Μπέλεϋ, που στήθηκε στην Παλιοκάμαρα Αράχοβας στα 1981 για την καλύτερη εξυπηρέτηση του πληθυσμού μερικών ορεινών χωριών της Ναυπακτίας και της Ευρυτανίας, που παραχειμάζουν στο Μεσολόγγι ως Αγρίνιο». (Μποσινάκου Γεωργίου 1983: 214, 212)
Χρήσιμες πληροφορίες
Katelanos.blogspot.gr. Οδηγός πεζοπορίας, ορειβασίας, διαμονής και φαγητό σε Παναιτωλικό, Ναυπακτία, Ευρυτανία. Μια πρωτοβουλία της ομάδας: Κατελάνος & Περίχωρα. | Ορειβατικός Σύλλογος Καρπενησίου, τηλ. 22370-23051
ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΤΡΙΔΟΓΝΩΣΙΑΣ
