Το «μέτρο» και η «ύβρις»
«Να ξέρεις πως κι η αντίθετη ομάδα στο βάθος δεν είναι αντίμαχη,
συνεργάζεται μαζί σου, γιατί χωρίς αυτή δε θα υπήρχε παιχνίδι»
(Ν. Καζαντζάκης)
Πόσα μπορείς να μάθεις από την θέαση ενός αγώνα basket; Πόσο καλύτερος μπορείς να γίνεις όχι μόνο από την ποιότητα του αθλητικού θεάματος αλλά κι από την συμπεριφορά των αθλητών τόσο κατά την διάρκεια του παιχνιδιού όσο και στο τέλος όταν οι «ηττημένοι»συγχαίρουν τους νικητές; Προπονητές και παίκτες αλληλοσυγχαίρονται αναγνωρίζοντας πως ο αγώνας ήταν ένα «παιχνίδι», μία δοκιμασία και τίποτα περισσότερο. Μπορεί να μην κερδίζει πάντοτε ο καλύτερος, αλλά το παιχνίδι και η νίκη προβλέπονται και διέπονται από «κανόνες».
Αυτοί οι κανόνες δεν εξασφαλίζουν μόνον την εύρυθμη διεξαγωγή του αγώνα αλλά αποτρέπουν και συμπεριφορές που θα μπορούσαν να προσβάλουν το άθλημα αλλά και την προσωπικότητα όσων εμπλέκονται με τον αγώνα (παίκτες, προπονητές, διαιτητές, γραμματεία…). Το γήπεδο είναι ίσως ο μόνος χώρος όπου οι κανόνες ισχύουν αυστηρά, γίνονται αποδεκτοί από όλους όπως και οι ποινές που προβλέπονται σε περιπτώσεις παραβίασής τους. Το γήπεδο είναι σε μικρογραφία η κοινωνία μας, ο κόσμος μας (πνευματικός, ψυχολογικός, γεωγραφικός…).
Η ειρωνεία του Σρέντερ
Στον αγώνα Γερμανίας – Ελλάδας στο Ευρωμπάσκετ συνέβη κάτι που δε συνηθίζεται τόσο ως συμπεριφορά όσο κι ως ποινή. Ίσως στα ποδοσφαιρικά γήπεδα παραδείγματα ανάρμοστης συμπεριφοράς από τους αθλητές να είναι πιο συχνά. Το basket θεωρείται πιο ευγενικό άθλημα και γι’ αυτό κάθε συμπεριφορά που παραβιάζει κάποιους κανόνες και ιδιαίτερα εκείνες που ενέχουν το στοιχείο της ειρωνείας προς τον αντίπαλο ή τον ηττημένο, τιμωρείται αυστηρά. Ο σεβασμός στον αντίπαλο και ιδιαίτερα τον ηττημένο θεωρείται σύμφωνα με τους κανονισμούς βασικό στοιχείο της ομαλής διεξαγωγής του αγώνα και του «αθλητικού πολιτισμού».
Ο πλεϊμέικερ της Γερμανικής ομάδας μπάσκετ Ντένις Σρέντερ τιμωρήθηκε με αποβολή γιατί προς το τέλος του αγώνα προέβη σε ειρωνικά χαμόγελα και απρεπείς χειρονομίες τόσο προς τους Έλληνες παίκτες όσο και προς τον πάγκο (προπονητής, παίκτες, παράγοντες…) της ελληνικής ομάδας. Οι διαιτητές ταχύτατα και χωρίς διαπραγματεύσεις τιμώρησαν αυστηρά τον Γερμανό παίκτη όχι για αντιαθλητικό φάουλ κατά την διάρκεια του αγώνα (περίπτωση Αντετοκούνμπο) αλλά για συμπεριφορά που προσβάλει το άθλημα.
Ο Σρέντερ όσο και ο Αντετοκούνμπο δέχτηκαν αδιαμαρτύρητα την αποβολή τους γιατί αυτό προβλέπουν οι κανονισμοί. Το «ευ αγωνίζεσθαι»θεωρείται ο θεμέλιος λίθος του αθλητισμού όπως και η πιστή τήρηση και εφαρμογή των κανονισμών.
Ο Σρέντερ οδηγήθηκε στην Ύβρη και γι’ αυτό τιμωρήθηκε. Ίσως θα έπρεπε να τιμωρηθεί πιο αυστηρά, όπως προβλέπεται στο ποδόσφαιρο (τιμωρία μιας ή δύο αγωνιστικών). Τον ηττημένο δεν τον προσβάλλεις, δεν τον ειρωνεύεσαι. Τον σέβεσαι γιατί αυτός σου έδωσε την ευκαιρία να δείξεις την αγωνιστική σου ανωτερότητα. Δεν μπορείς να χαίρεσαι για την ήττα και την θλίψη των αντιπάλων σου και να το δείχνεις τόσο ειρωνικά. Η νίκη και η ήττα είναι οι δύο εκδοχές ενός παιχνιδιού ή και της ζωής και κανείς δεν δικαιούται να καυχάται και να επιχαίρει με την ήττα του άλλου.
Η συμπεριφορά και η τιμωρία – αποβολή του Σρέντερ αποτέλεσαν ένα μέγιστο δίδαγμα για το πώς πρέπει ως άνθρωποι, λαοί, έθνη να συμπεριφερόμαστε στους «αντιπάλους» αλλά και για το πως πρέπει ανάλογες συμπεριφορές να τιμωρούνται αυστηρά τόσο από το ποινικό δίκαιο κάθε χώρας όσο κι από το διεθνές (προσβλητικά σχόλια μιας χώρας εις βάρος κάποιας άλλης).
Η «ύβρις» του Ερντογάν
Βλέποντας την τιμωρία – αποβολή του Σρέντερ εύλογα ο νους μου οδηγήθηκε σε ανάλογες προσβλητικές συμπεριφορές και εκφράσεις του τούρκου ηγέτη, του Ερντογάν, προς την χώρα μας. Μπορεί τα μεγέθη να είναι διαφορετικά, αλλά η ουσία παραμένει η ίδια και είναι συντριπτικά πιο επικίνδυνη η ρητορική του Ερντογάν για τον λαό μας. Τουρκία και Ελλάδα είναι συμπαίκτες στην ίδια συμμαχία αλλά ο τούρκος πρόεδρος καθημερινά ειρωνεύεται, απειλεί και υβρίζει. Η αμετροέπεια και ο παραληρηματικός του λόγος υπερβαίνουν κάθε κανόνα καλής γειτονίας και διεθνούς δικαίου.
Στον λόγο του ανακαλεί επιλεκτικά γεγονότα και νίκες – επιτυχίες του έθνους του για να προσβάλει την χώρα μας ή και να την απειλήσει ευθέως. Ειρωνεύεται την τραγωδία μας το 1922 και απειλεί πως «αν δεν φρονηματιστούμε» θα πάθουμε τα ίδια. Υλακές πολέμου εκτοξεύονται καθημερινά που προσβάλλουν όχι μόνον την μνήμη των χαμένων συμπατριωτών μας (Σμύρνη 1922) αλλά συνιστούν ευθέως και απειλή για τους σημερινούς Έλληνες. Φράσεις του τύπου «θα σας πνίξουμε στη θάλασσα» ή «θα έρθουμε ξαφνικά ένα βράδυ» υποδηλώνουν την πολεμοχαρή διάθεση του κ. Ερντογάν.
Μπροστά στις έμμεσες ιαχές πολέμου του Ερντογάν, στις απειλές, προσβολές και ειρωνείες του προς τον ελληνικό λαό, εύκολα αναζητούμε κάποιο κέντρο ή αρχή (διαιτητή) να επιβάλει την ίδια τιμωρία, όπως και με τον Σρέντερ. Όταν επιχαίρει για το πνίξιμο των Ελλήνων της Σμύρνης (1922) και απειλεί με τα «ίδια» τους σημερινούς Έλληνες, αυτό ως συμπεριφορά δεν παραβιάζει μόνο κάποιους κανόνες ηθικής και ανθρωπιάς, αλλά συνιστά κήρυξη πολέμου. Μία τέτοια συμπεριφορά που θέτει σε κίνδυνο την ειρήνη και την διεθνή νομιμότητα γιατί να μένει ατιμώρητη;
Το «μέτρο» και η «ύβρις»
Να, λοιπόν, πως ένας αγώνας του Ευρωμπάσκετ μπορεί να γίνει διδακτικός σε πολλά επίπεδα. Οι αναλογίες – μπορεί να αγγίζουν τα όρια της ερμηνευτικής αυθαιρεσίας – είναι ορατές. Άτομα, λαοί και έθνη πρέπει να αποδεχτούμε κάποιους κανόνες συνύπαρξης. Στον αγώνα μας για υπεροχή, υλικό πλουτισμό και ανάπτυξη δεν πρέπει να υποτιμούμε, να ειρωνευόμαστε ή και να απειλούμε τους άλλους. Ιδιαίτερα όσοι αισθάνονται πιο δυνατοί (στρατιωτικά, οικονομικά, πληθυσμιακά…) δεν είναι υποχρεωτικό να μάς υπενθυμίζουν πως θα είμαστε το επόμενο θύμα τους.
Γιατί αυτό που δεχόμαστε ως «κανόνα» σε ένα γήπεδο να μην μπορούμε ως διεθνή κοινότητα να το εφαρμόσουμε; Μάς λείπουν τα κατάλληλα όργανα, οι θεσμοί ή η βούληση; Το ΝΑΤΟ, ο ΟΗΕ και το Συμβούλιο Ασφαλείας πώς δικαιολογούν την ύπαρξη και λειτουργία τους; Γιατί κάθε αγώνας να μην προβάλλεται και ως ένα μάθημα ζωής ή διεθνούς συνεργασίας; Είναι επιτακτικό σε κάθε εκδήλωσή μας, έκφραση και συμπεριφορά τόσο σε ατομικό όσο και σε εθνικό επίπεδο να έχουμε ως συνοδό την έννοια του «μέτρου» και της «ύβρης» με την αρχαιοελληνική έννοια των όρων.
«Το παιχνίδι έχει νόμους.Όποιος θέλει να παίζει οφείλει να ξέρει τους νόμους αυτούς και να τους σέβεται. Αν δεν ξέρει τους νόμους ή αν δε θέλει να τους σέβεται, δεν είναι άξιος να λάβει μέρος στο παιχνίδι. Μέσα στον κύκλο που χαράζουν οι νόμοι είναι απόλυτα λεύτερος∙ κανένας, μήτε ο βασιλιάς δεν έχει δικαίωμα να επέμβει. Μπορεί οι νόμοι αυτοί να είναι παλιωμένοι ή στραβοί ή αυθαίρετοι∙ δεν έχει σημασία∙ το σπουδαίο είναι, κι αυτό γυμνάζει την ψυχή του ανθρώπου, να τους υπακούς», (Ν. Καζαντζάκης).
