Στα βοριοανατολικά του Καινούργιου και δυτικά του Παναιτωλικού όρους,
υπάρχει ο οικισμός Βλοχός και η ακρόπολη των Θεστιέων
Το χωριό Βλοχός βρίσκεται 15 χλμ. από την πόλη του Αγρινίου, στο δυτικό άκρο της λίμνης Τριχωνίδας, σε μια τοποθεσία ιδανική για να απολαύσει κανείς το τοπίο και να εξερευνήσει τις φυσικές ομορφιές και τα αξιοθέατα της γύρω περιοχής και της υπόλοιπης Αιτωλίας. Διαθέτει διαμονή σε όμορφους ξενώνες και καλό φαγητό σε ταβέρνες και εστιατόρια
Η ακρόπολη των Θεστιέων, δημιουργήθηκε κατά τους Μυκηναϊκούς Χρόνους. Τα «Κυκλώπεια Τείχη» αυτής της περιόδου είναι ακόμα ορατά σε όλο το λόφο (και όχι μόνο στην κορυφή). Κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο, γύρω από την ακρόπολη αναπτύχθηκε πόλη-κράτος με ισχυρό τείχος μήκους 4 χιλιομέτρων. Η πόλη-κράτος των Θεστιέων ονομάζεται με το εθνικό όνομα των πολιτών «Θεστιείς» και όχι με το τοπωνύμιο. Αργότερα έγινε μέλος της «Αιτωλικής Συμπολιτείας» που κατά την ύστερη ελληνιστική περίοδο υπήρξε από τις ισχυρότερες δυνάμεις της αρχαίας Ελλάδας.
Ο ιστορικός Πολύβιος εξιστορώντας την καταστροφή του Θέρμου (πρωτεύουσας των Αιτωλών) από τον Φίλιππο Ε’ της Μακεδονίας στο τέλος του 3ου αι. π.Χ., αναφέρει τη Θεστιέα μεταξύ των σημαντικών πόλεων της «Αιτωλικής Συμπολιτείας». Τα τείχη που διασώζονται σήμερα είναι κατάλοιπο κυρίως της ελληνιστικής περιόδου, όταν η πόλη ήταν μέλος της «Αιτωλικής Συμπολιτείας» . Το κάστρο χρησιμοποιήθηκε και από τους Βυζαντινούς. Μετά το 1204 πέρασε στη δικαιοδοσία του Δεσποτάτου της Ηπείρου.
Το 1294 δόθηκε σαν προίκα στον Φίλιππο του Τάραντα, ο οποίος ήταν γιος του Ανδεγαυού (δηλ. του οίκου των Ανζού) βασιλιά της Νάπολης Καρόλου Β’ του Χωλού. Η εξουσία του Φιλίππου στην περιοχή γνώρισε αρκετές διακυμάνσεις αλλά το κάστρο πρέπει να παρέμεινε στην οικογένειά του μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα όταν στην περιοχή κυριάρχησε ο κόμης Κεφαλληνίας Κάρολος Τόκκος (Tocco).
Οι Οθωμανοί κατέκτησαν το κάστρο το 1450 και από τότε φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε.
Οι απότομοι βράχοι που περιβάλλουν το λόφο έκαναν απροσπέλαστη την ακρόπολη και, έτσι, τα τείχη ήταν αναγκαία μόνο από τα νότια και τα δυτικά. Σε αυτή την πλευρά διατηρούνται σε όλο της το μήκος αρκετοί δόμοι χωρίς πύργους.
Είναι ενδιαφέρον ότι η κορυφή του λόφου όπου βρίσκεται η Ακρόπολη μέγιστου μήκους περίπου 235 μέτρων και μέγιστου πλάτους 50 μέτρων περίπου, φαίνεται ότι δεν είναι βραχώδες έξαρμα, αλλά είναι -κατά μεγάλο μέρος τουλάχιστον – τεχνητή κατασκευή με ογκολίθους. Σύμφωνα με κάποιες τολμηρές μη επιβεβαιωμένες θεωρίες, η τεράστια αυτή μεγαλιθική κατασκευή φτάνει μέχρι τους πρόποδες του λόφου, αλλά έχει επικαλυφτεί από επιχωματώσεις!
Σύμφωνα με το φίλο της ιστοσελίδας κ.Χρήστο Δροσοπαναγιώτη, ένας τοπικός θρύλος αναφέρει ότι υπήρχε υπόγεια σήραγγα που ένωνε την ακρόπολη με το διπλανό κάστρο της Παραβόλας που βρίσκεται 5χμλ νοτιοανατολικά. Ο θρύλος αυτός δεν έχει επαληθευτεί.
Κάτω από την ακρόπολη των Θεστιέων, πάνω σε ένα πλάτωμα βρίσκεται η Μονή Βλοχού αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου με παλιότερα και νεότερα κτίσματα, μεταξύ των οποίων και ο Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, ναός απλός μονόχωρος του 18ου αιώνα, βασιλικού ρυθμού, με περίτεχνη ξυλόγλυπτη οροφή και τέμπλο. Η ίδρυση του μοναστηριού ανάγεται στα τέλη του 12ου και αρχές του 13ου αιώνα. Επανιδρύθηκε όμως στα μέσα του 16ου αιώνα, όπως μας φανερώνει το σιγίλιο του 1563 του Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωάσαφ του Β΄ (1555-1565) όπου χαρακτηρίζεται Σταυροπηγιακή Μονή, δηλαδή υπαγόμενη κατευθείαν στο Πατριαρχείο.
Κατά την Τουρκοκρατία ο Βλοχός ανήκε στο Κάρλελι (περιοχή του Καρόλου), όπως ονομάζονταν μαζί και οι επαρχίες Βάλτου, Ξηρομέρου, Ζυγού και Απόκουρου. Είναι τα γνωστά πέντε βιλαέτια. Ο Βλοχός ήταν ένα απέραντο τσιφλίκι που το λυμαίνονταν ο Ντέμπεης στο Καινούργιο και ο Μουσταφάμπεης στο Παναιτώλιο. Το τοπωνύμιο Αμπάρια δείχνει τον τόπο, όπου μαζεύονταν ο ιδρώτας των Χριστιανών και από ‘κει στα σπίτια των Τούρκων. Αργότερα ο Βλοχός έγινε τσιφλίκι του Αλή Πασά στο οποίο περιλαμβάνονταν οι επαρχίες Σπολάιτα, Βελάουστα , Κερασιά, Σιτόμενα, Πλοκοπάρι, Αχόμαυρος, Ζελίχοβο, Λυκοχώρι, Βλοχός, (Σκαλάδα), Λιγόστιανα, Καινούργιο και Κοσκινά. Στα χρόνια της τούρκικης σκλαβιάς δύο νέοι από το Απόκουρο, ο Ευγένιος Γιαννούλης και ο Κοσμάς ο Αιτωλός, σπουδάζουν τα πρώτα γράμματα στο Βλοχό.
Η Παναγιά γίνεται η λοχεύτρια (Εύλοχος, Βλοχαΐτισσα), η πνευματική μητέρα και τροφός που αναγέννησε τις ψυχές τους και ο Βλοχός η πνευματική κλίνη, όπου τελεσιουργήθηκε ο ανεπανάληπτος πνευματικός τοκετός τους αναγέννηση, άνθιση, καρποφορία. Η Ελλάδα οφείλει πολλά στο μοναστήρι του Βλοχού που στην πιο κρίσιμη ηλικία τους, έπαιξε το ρόλο του πατέρα, του δασκάλου και του παιδαγωγού και τους βοήθησε να αναδειχτούν μεγάλοι δάσκαλοι του Γένους.
Στο Βλοχό υπήρχε σχολείο, όπου έστελναν τα Ελληνόπουλα της περιοχής για να μάθουν γράμματα. Για τον μεγάλο διδάσκαλο του γένους Ευγένιο τον Αιτωλό που φοίτησε τρία ολόκληρα χρόνια σ’ αυτό το σχολείο ο μαθητής και βιογράφος του Αναστάσιος Γόρδιος, μας πληροφορεί ότι: «είχεν η προειρημένη του Βλοχού μονή, γράμμασι παιδευόμενον και τοις πατράσι προθύμως διακονούμενον». Στο μοναστήρι του Βλοχού γινόταν κάτι περισσότερο από μια απλή στοιχειώδης παιδεία. Το σχολείο του Βλοχού ήταν το σημαντικότερο πνευματικό φυτώριο στην περιοχή. Ήταν εκτός των άλλων και ο προθάλαμος για την προώθηση των ικανοτέρων προς τις σχολές των Αγράφων, όπως δείχνει η κατοπινή φοίτηση των μεγάλων Αιτωλών διδασκάλων Ευγενίου και Κοσμά σ αυτές.
Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 ανακούφισε τους φτωχούς και κατατρεγμένους από τα δεινά της τουρκικής εξουσίας και έγινε το καταφύγιο και ορμητήριο των οπλαρχηγών και των στρατιωτικών σωμάτων. Οι σημαντικότεροι οπλαρχηγοί του Βλοχού ήταν οι αδελφοί Αλεξάκης και Κώστας Βλαχόπουλος, που ήταν η ψυχή του αγώνα στις μάχες του Βραχωρίου και Ζαπαντίου, καθώς και ο Γιαννάκης Στάικος που νίκησε τους Τούρκους στ’ Αλάμπεη τα γεφύρια και άνοιξε την πόρτα για την πτώση του Αγρινίου.
Αλλά και άλλοι Βλοχαΐτες αγωνιστές του 1821 πολέμησαν για την απελευθέρωση της χώρας. Μεταξύ άλλων που μέχρι σήμερα τα ονόματα τους παραμένουν άγνωστα αναφέρουμε τους: Παπασάικα Γεώργιο, Ντόκα Ιωάννη, Γαλάνη Μεγαπάνο, Ιωάννου Σπύρο, Καλπακά Κώστα, Κουτσοσωτηρόπουλο Νάσιο, Κρασέλο Παναγιώτη, Κουβέλη Αντώνιο, Ντόκα Νίκο, Τασιογιάννη Νάσιο, Δρακόπουλο Αθανάσιο, Δρακόπουλο Γεώργιο.Το 1834 με βασιλικό διάταγμα του Όθωνα διαλύεται το μοναστήρι του Βλοχού. Οι κάτοικοι της Τριχωνίδας και Αγρινίου με επιστολή τους προς τον τότε υπουργό της Παιδείας ζητούν την ανάκληση του διατάγματος και πετυχαίνουν μερική διατήρηση της. Η επιστολή είναι κείμενο μεγάλης ιστορικής σημασίας.
Πηγές: Wikipaideia και Η Ακρόπολη των Θεστιέων Φ. Παπασαλούρου, Ρίζα (τεύχος 33 σελ 40)
