Τυπογραφία & δημοσιογραφία στο Αγρίνιο του 19ο αι. (Μέρος 3ο)

Τυπογραφία και δημοσιογραφία
στο παλιό Αγρίνιο του 19ου αιώνα (Μέρος 3ο)

του Μάρκου Γκιόλια
Πηγή: «Ρίζα των Αγρινιωτών»
Επιμέλεια: Λ. Τηλιγαδας

Το Αγρίνιο αγκαλιάζει και τιμάει το Γεώργιο Σταυρόπουλο

Στο Αγρίνιο ο Σταυρόπουλος καλλιεργεί με τις εφημερίδες του τα πρώτα σπέρματα των κοινωνικών χειραφετήσεων. Βαθμιαία σχηματίζεται στην πόλη μια πνευματική elit από ντόπιους επιστήμονες: δικηγόρους, γιατρούς, δημοσιογράφους, λογίους, αλλά και νέους ανήσυχους επιχειρηματίες. Ανάμεσά τους και ο Κώστας Χατζόπουλος, νεαρός τότε, το 1891, δικηγόρος στο Αγρίνιο. Ως ποιητής είναι ήδη γνωστός από τα δεκάξι του χρόνια, δημοσιεύοντας στίχους σε λογοτεχνικά περιοδικά των Αθηνών. Το κύρος του ως επιστήμονα και λογίου είναι κατακυρωμένο στην πόλη.

Ένα άρθρο στην εφημερίδα Πολίτης του 1892 -το έγκλημα εν Ελλάδι- έχει την ενδεικτική υπογραφή «Χ». Είναι προφανώς του Κώστα Χατζόπουλου. Δικά του ίσως είναι και μερικά λυρικά τραγούδια και επίκαιρες παρωδίες με ψευδώνυμα, δημοσιευμένα στην ίδια εφημερίδα. Παράλληλα ο τυπογράφος – δημοσιογράφος Σταυρόπουλος ενδιαφέρεται και για την ανάπτυξη θεατρικής κίνησης στην πόλη. Στηρίζει με την εφημερίδα του την εμφάνιση και οργάνωση ερασιτεχνικών θεατρικών θιάσων από ντόπιους Αγρινιώτες. Πρωτοπορεί και σ’ αυτόν τον τομέα.[1]

Η συμβολή του Σταυρόπουλου στην κοινωνική και εκπολιτιστική προαγωγή της πόλης του Αγρινίου είναι δεδομένη και αναμφισβήτητη στην όγδοη δεκαετία του ιθ’ αιώνα. Ως τεχνίτης φέρει και ανάβει στην πόλη τον «ιερόν λυχνοστάτην της τυπογραφίας», κατά την έκφραση του Κοραή. Ως δημοσιογράφος συνδέει τη δράση του με τον εκσυγχρονισμό και τη διαμόρφωση της πόλης. Και στους δύο τομείς ανοίγει πρώτος αυτός το δρόμο στους κατοπινούς τυπογράφους και δημοσιογράφους της πόλης. Είναι η ιστορική τους αφετηρία, ο πνευματικός τους πρόγονος. Γι’ αυτήν ακριβώς την προσφορά του, οι Αγρινιώτες δημοσιογράφοι της εποχής αξιολογούν το Σταυρόπουλο ως ευεργέτην της ημετέρας κοινωνίας. [2] Κι αυτός δεν είναι λόγος κενός. Είναι αλήθεια σύστοιχη με την πραγματικότητα.

Ως δημοσιογράφος ο Γεώργιος Σταυρόπουλος ασκεί το λειτούργημά του με συνέπεια και χωρίς συμβιβασμούς με τοπικούς ή άλλους παράγοντες. Δεν πηγαίνει σε ρηγικές αυλές σαγανογλύφτης, κατά το στίχο του Καζαντζάκη. Από τις στήλες των εφημερίδων του καυτηριάζει ασπλάγχνως τας παρεκτροπάς και τας αταξίας αρχόντων τε και αρχομένων[3], καθώς σημειώνει Αγρινιώτης δημοσιογράφος της εποχής.

Το Αγρίνιο αγκαλιάζει και τιμάει το Γεώργιο Σταυρόπουλο. Τον αναγνωρίζει ως υπερασπιστήν της ελευθερίας των δικαιωμάτων του λαού μεθ’ ου συνεβίου. Ο αγώνας του διαπνέεται υπό υψηλών και ευγενών ιδεών. Ως μόνον πλούτον του μάλιστα εθεώρει την του λαού ανάπτυξιν και ηθικοποίησιν, όπως αναφέρει η σχετική πηγή.[4] Ο Σταυρόπουλος αγαπάει το Αγρίνιο και συνενταφιάζεται στη γη του μαζί με τον μόνον άνθρωπο της ζωής του, τη σύζυγο του. Η θέση του Σταυρόπουλου στην αγρινιώτικη κοινωνία καταδεικνύεται και από την απήχηση που έχει ο θάνατός του, στις 2 Φεβρουαρίου 1891 αλλά και από την πάνδημη κηδεία του.

Γράφει δημοσιογράφος της εποχής: «Η κηδεία του ευεργέτου τούτου της ημετέρας κοινωνίας εγένετο πολυτελέστατη· ο δε θάνατός του βαθείας ενέπλησε λύπας προς άπασαν την πόλιν Αγρινίου. Σκληρόν και απεινές του χάρωντος το δρέπανον αφήρεσε προχθές από της ημετέρας κοινωνίας ύπαρξιν εξαιρέτως ενάρετον και σεβασμίαν».[5]

Ένα επίλεκτο μέλος της αγρινιώτικης κοινωνίας του 1891, ο Κ. Ν. Σταροδήμας, αποχαιρετάει τη σορό του Σταυρόπουλου με τούτα τα συγκινητικά λόγια: «Κηδεύοντες σήμερον συμπολίται, τον προ ετών καταταχθέντα εν τοις κόλποις ημών Γεώργιον Σταυρόπουλον, δικαίως κατεχόμεθα υπό βαθύτατης θλίψεως και αφάτου λύπης. Συμμεριζόμενοι πανδήμως το μέγα πένθος, όπερ εγκατέλειπεν ημίν, ο αγωνιζόμενος τον περί ελευθερίας των δικαιωμάτων του λαού αγώνα, μεθ’ ου συνεβίου, και υπέρ ου ηγωνίσατο διά των υψηλών και ευγενών ιδεών. Αγωνισθείς εν πενία και κακουχίαις, και μόνον πλούτον του εθεώρει την του λαού ανάπτυξιν και ηθικοποίησιν».[6]

Το χαμό του αισθάνεται ως απώλεια ολόκληρη η τοπική κοινωνία, η οποία τον ευγνωμονεί για το έργο του. Πιο βαρύ όμως νιώθει το άλγος της φυγής του η ολιγομελής τότε δημοσιογραφική οικογένεια της πόλης. Γιατί ο Σταυρόπουλος αξιολογείται ως τοπικός δάσκαλος όχι μόνο της τυπογραφίας, αλλά και της δημοσιογραφίας.

Ένας Αγρινιώτης δημοσιογράφος της εποχής, μάλλον ο Παναγιώτης Ζωγράφος, σε ένα νεκρολογικό του άρθρο για το Σταυρόπουλο, δίνει ορισμένες έγκυρες πληροφορίες γι’ αυτόν. Συγχρόνως μιλάει και για τις ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες εργασίας, που απαιτεί η διακονία της παραδοσιακής τυπογραφίας:

«Ο Γεώργιος Σταυρόπουλος ο πρωταγωνιστής, ίνα μη είπωμεν ο ιδρυτής της εν Πάτραις δημοσιογραφίας· ο ιδρυτής της εν Μεσολογγίω δημοσιογραφίας, εκ των πιεστηρίων του οποίου εξεδίδοντο προ τριακονταετίας τα περίφημα εκείνα “Ελληνικά Χρονικά”. Και τέλος ιδρυτής της εν Αγρινίω δημοσιογραφίας και ο αναμορφωτής και ηθικοποιός της ημετέρας κοινωνίας δεν υπάρχει πλέον εν τη ζωή. Ορμώμενος πάντοτε ο γέρων Σταυρόπουλος εκ της ιδέας του καλού και επιθυμήσας να φανή χρήσιμος και εν τη ημετέρα κοινωνία, εγκατέλιπε την γενέτειράν του γην και ελθών εγκατεστάθη εις Αγρίνιον, καταστήσας αυτό κέντρον δημοσιογραφικόν. Και διά των μικρών φύλλων, άτινα εκ του πιεστηρίου εξέδιδεν εκαυτηρίαζεν ασπλάχνως τας παρεκτροπάς και τας αταξίας αρχόντων τε και αρχομένων. Έχων δε την ατυχίαν να απολέση αξιαγάπητον σύζυγον αποθανούσαν, εστερήθη μεν τας περιποιήσεις του γήρατος, αλλά καίτοι κακοχούμενος προτίμησε να μη εγκαταλίπη το έδαφος της γης ταύτης, αλλά να συνταφή μετά της αγαπητής συζύγου. Προσβληθείς δε υπό του ψύχους του εφετεινού βαρέως χειμώνος και παθών υπό πνευμονίας, μετά εξάμηνον ασθένειαν απέστη εις Κύριον […].

Ο μακαρίτης Γεώργιος Σταυρόπουλος διεκρίνετο επί χριστιανικάς αρετάς και ευαισθησία χαρακτήρος και είχε κατακτήσει την γενικήν συμπάθειαν της τριχωνίου κοινωνίας και πάντων των γνωρίμων. Ουτωσί δε απροσδοκήτως και σκληρώς αναρπαγείς καταλίπει βαρυπενθούντα τον μόνον από πολλών ενιαυτών αχώριστον συνεργάτην αυτού Γεώργιον Κ. Βλαχόπουλον προς ον και διά διαθήκης αυτού κατέστησε κληρονόμον του τυπογραφείου του, την μόνην εναποληφθείσα περιουσία, πράξις ήτις τιμά την μνήμην του δωρητού. Το επάγγελμα του τυπογράφου, όπερ εκ νεαράς αυτού ηλικίας ενεκολπώθη, είναι επιπονώτατον και αστοργώτατον · επιπονώτατον μεν, διότι εξαντλεί ταχέως απάσας τας δυνάμεις του εργάτου ουδέ της οράσεως εξαιρουμένης· αποστερεί αυτών των κοινότερων απολαύσεων της ζωής και αυτού του αναποφεύκτου ύπνου. Αστοργώτατον δε διότι γλίσχρα παρέχει τα μέσα της υπάρξεως και κατά το γήρας τού αποστερεί ταύτα τελείως. […]

Ως να μη ήρκει η καταδίωξις του μακαρίτου επί της βασιλείας του Όθωνος, ην υπέστη εξορία εν τη αλλοδαπή, ως να μη ήρκει η δολοφονία του αδελφού αυτού εν Πάτραις, επέπρωτο ο τάλας ν’ απολέση εν Αγρινίω και την προσφιλή αυτού σύζυγον.

Ξένος εν ξένη γη ήρεμα και με απλανές το βλέμμα παρέδωκε το πνεύμα αυτού προς τον πλάστην. Κατά την κηδείαν του μακαρίτου, γενομένην εν πάση επισημότητα, διερμηνεύθη η συμπάθεια και η αγάπη της ημετέρας κοινωνίας διά τρόπου εξαιρετικού. Ό,τι κυρίως εκίνησε την γενικήν συμπάθειαν είναι η παρά του συνεργάτου του θανόντος Γεωργίου Κ. Βλαχοπούλου, δι΄ ιδίων τούτου αδρών εξόδων γενομένη κηδεία, γεγονός όπερ απέδειξεν ότι υπάρχουσιν εισέτι εν τω κόσμω τούτω και άνθρωποι αναγνωρίζοντες τας ευεργεσίας των υπέρ αυτών μοχθησάντων και ότι μη αρκεσθέντες εις όσας περιποιήσεις εποιήσαντο εν τη ζωή των ευεργετών αυτών, αλλά μετά θάνατον διετράνωσαν αρκούντως επιβλητικώς τας διαθέσεις των. Γαίαν έχης ελαφράν, ξένε, εις ξένην γην παρέδωκας το πνεύμα».

Δεν υπήρξε όμως ο Γεώργιος Σταυρόπουλος ένα ξένο σώμα στο Αγρίνιο. Ενσωματώθηκε συνειδητά στην τοπική κοινωνία ως εκλεκτό και δραστήριο μέλος της. Και την αγάπησε ειλικρινά και την τίμησε με τις πράξεις και τους αγώνες του. Και τιμήθηκε από αυτήν. Σύσσωμη η αγρινιώτικη κοινωνία αναγνώρισε με τον πιο επίσημο τρόπο την τυπογραφική και δημοσιογραφική συμβολή του στις εκσυγχρονιστικές και αναμορφωτικές διεργασίες της πόλης.