Το πρώτο κάψιμο της Μακρυνείας το 1943

Σαράντα δύο (42) ήταν συνολικά τα θύματα
σ’ αυτό το 1ο Ολοκαύτωμα της Μακρυνείας

 

- του Λευτέρη Τηλιγάδα -

 

Στις 27 Ιουλίου του 1943 μια μικρή ομάδα από 4 Γερμανούς, με ένα μικρό αυτοκίνητο, φεύγει από το Αγρίνιο με προορισμό τη Μακρυνεία για το συνηθισμένο «πλιάτσικο» των χωριών. Μια ομάδα του ΕΑΜ Γραμματικούς – Γαβαλούς στήνει ενέδρα στους Γερμανούς στη θέση Χασάναγα, πίσω από το Μύλο της Μπογλάστης, με αποτέλεσμα δύο από αυτούς να σκοτωθούν και οι άλλοι δύο να αιχμαλωτισθούν. Τη νύκτα όμως ένας από τους αιχμαλώτους κατάφερε να διαφύγει και με βάρκα πέρασε απέναντι στα Αμπάρια. Από εκεί πήγε στο Αγρίνιο, όπου ανέφερε το γεγονός στη Γερμανική Διοίκηση.

Την επόμενη ημέρα 28 Ιουλίου του 1943 ξεκίνησε από το Αγρίνιο μια Γερμανική φάλαγγα με τανκς, φορτηγά και μοτοσικλέτες και επιδίδεται στη συστηματική καταστροφή των χωριών της Μακρυνείας, ως αντίποινα.  Συνεργεία Γερμανών στρατιωτών, αφού αφαιρούσαν από κάθε σπίτι ό,τι χρήσιμο και εμπορεύσιμο υπήρχε, στη συνέχεια «έριχναν κάποια σκόνη» και με έναν πυροβολισμό το σπίτι γινόταν παρανάλωμα.

Σύμφωνα με μαρτυρία του Θανάση Συμιώτη (πρόεδρο της τοπικής επιτροπής Μακρυνείας της ΠΕΑΕΑ), που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Αγρινίου ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ, στο φύλλο 790 της 25ης Ιουλίου 1991, κατά τη διάρκεια και των τριών χρόνων της αντίστασης (1942, 1943, 1944) πυρπολήθηκαν από το Ζευγαράκι μέχρι και το Λιθοβούνι 1.500 νοικοκυριά. Τα σύνολο σχεδόν αυτών των νοικοκυριών ντύθηκε στις φλόγες μέσα σε τρεις με τέσσερις μέρες, άλλα την περίοδο στην οποία αναφερόμαστε και άλλα ένα χρόνο αργότερα (4 και 5 Αυγούστου του 1944) που το «έργο» επαναλήφθηκε σε όλο του το μεγαλείο. Στη μνήμη όχι μόνο των Μακρύνειων, αλλά και των κατοίκων γύρω από την Τριχωνίδα που έβλεπαν τις φλόγες να ζώνουν τα χωριά, η καταστροφή αυτή έμεινε με τη φράση το «κάψιμο της Μακρυνείας».

Και σαν να μην έφτανε αυτό, ξεχύθηκαν με τανκς και άλλα στρατιωτικά οχήματα στον κάμπο της Μακρυνείας, όπου είχαν καταφύγει ηλικιωμένοι, ανάπηροι, γυναίκες και μικρά παιδιά, που δεν κατάφεραν να φύγουν προς το δάσος του Αράκυνθου, για να γλυτώσουν και άρχισε η μεγαλύτερη εκκαθαριστική επιχείρηση αμάχων, που γνώρισαν οι κοινότητες της περιοχής .

[…] Μέσα στα σπαρτά, στα αμπέλια, στα χαντάκια και κάτω από τις ελιές, αναφέρει ο Δημήτρης Αλεξανδρής, συντάκτης της εφημερίδας ΛΙΘΟΒΟΥΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ[1], ομάδες από γυναικόπαιδα εκτελούνταν με τον πλέον εγκληματικό τρόπο. Δύο μέρες κράτησε το ανθρωποκυνηγητό αυτό του κάμπου. Οι κάτοικοι παρακολουθούσαν το μεγάλο φονικό από τις ράχες του Αράκυνθου. Οι Μακρύνειοι, όταν οι Γερμανοί έφυγαν για το Αγρίνιο και κατέβηκαν στα καμένα και κατεστραμμένα σπίτια τους, διαπίστωσαν το δράμα της ανθρωποσφαγής, μέσα σε σκηνές αλλοφροσύνης που κράτησαν όλη τη νύχτα.

Βρέθηκαν γέροντες και παράλυτοι σκοτωμένοι πάνω στο κρεβάτι τους, νήπιο στην αγκαλιά της σκοτωμένης μητέρας του με το κεφάλι σπασμένο από τον υποκόπανο όπλου. Όποιος βρισκόταν μπροστά σε Γερμανό εκτελούνταν. Στη Γραμματικού, μια οικογένεια (Καλλιακμάνη) τυφλώθηκε με τον πιο φρικώδη και απάνθρωπο τρόπο. Ολόκληρες οικογένειες γαζώθηκαν με πολυβόλα.

Σαράντα δύο (42) ήταν συνολικά τα θύματα της Μακρυνείας σ’ αυτό το 1ο Ολοκαύτωμα των χωριών του Αράκυνθου. Πέντε (5) συμπατριώτες μας στήθηκαν στον τοίχο από τους κατακτητές, στην Καισαριανή, στο Χαϊ-δάρι και στη Δράμα. Δώδεκα (12) Μακρύνειοι έπεσαν νεκροί σε μάχες με τους Γερμανούς, πολεμώντας για λευτεριά, ενώ άλλοι τέσσερις (4) σκοτώθηκαν ή πέθαναν εξ’ αιτίας άλλων γεγονότων που σχετίζονται άμεσα με τους Γερμανούς.

Ακολουθεί ένας κατάλογος, ο οποίος περιλαμβάνει όλους τους Μακρύνειους που σκοτώθηκαν ή εκτελέστηκαν από τις 27 έως τις 28 του Ιούλη του ΄43, καθώς επίσης και σε άλλα σημεία της χώρας σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής. Όπως αναφέρεται στο συγκεκριμένο άρθρο, στον κατάλογο των θυμάτων δεν περιλαμβάνονται τουλάχιστον πενήντα (50) καταγεγραμμένοι Μακρύνειοι, οι οποίοι πέθαναν την ίδια περίοδο (1942 – 1944) από πείνα και ασιτία.

 Για τη συγκρότηση αυτού του καταλόγου, όπως αναφέρει ο κ. Αλεξανδρής, αντλεί τα στοιχεία από προσωπικές πληροφορίες από το βιβλίο του Νίκου Γ. Ζιάγκου «Αγγλικός Ιμπεριαλισμός και Εθνική Αντίσταση 1940-45» και από το βιβλίο του Γαβριήλ Αλπέντζου «Ανατομία της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου Πολέμου».

Ο Κατάλογος έχει ως ακολούθως:

• ΖΕΥΓΑΡΑΚΙ
  • Κολτσίδα Ι. Βασιλική: Άμαχος. Σκοτώθηκε από όχημα του Γερμανικού Στρατού στο Ζευγαράκι στις 13-11-1941. | Τσάντζαρου Αθ. Ελευθερία: Άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Ιταλούς στο Ζευγαράκι στις 5/ 6-7-1943.
• ΑΝΩ ΚΕΡΑΣΟΒΟ
  • Γεωργίου Δημήτριος: Αντάρτης. Σκοτώθηκε στη μάχη της Ναυπάκτου, στις 14-9-1944.
• ΚΑΤΩ ΚΕΡΑΣΟΒΟ
  • Κόκκορος Θ. Γεώργιος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς στο χωριό του, στις 27-7-1943.
• ΠΑΠΑΔΑΤΕΣ
  • Δασκαλάκης Γεώργιος: Αντάρτης. Σκοτώθηκε σε μάχη, στις 7-5-1943. | Κίτσος Βασίλειος: Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε στη μάχη της Ναυπάκτου, στις 14-9-1944. | Κίτσος Χρ. Βελισάριος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7- 1943 στο χωριό του. | Λανόπουλος Αλέξιος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7- 1943 στο χωριό του. | Λανόπουλος Ανδρέας: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στο χωριό του. | Μπαλτάς Θ. Σταύρος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στο χωριό του. | Πανόπουλος Ανδρέας: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7- 1943 στο χωριό του. | Στέκας Δ. Ανδρέας: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στο χωριό του.
• ΜΑΤΑΡΑΓΚΑ
  • Ακαρέπη Βασιλική: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στο χωριό της. | Ξουριάς Νικόλαος ( Καπετάν Κίσσαβος): Αντάρτης του ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε στη Δούνιτσα (Σταθάς) Βάλτου, στις 12-7- 1944, κατά τη μάχη της Αμφιλοχίας. | Ραμαντάς Κωνσταντίνος: Χωροφύ-λακας. Εκτελέστηκε, στις 28-8-1943, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. | Χολής Θ. Νικόλαος από τα Κλεισορρεύματα: Άμαχος. Δολοφονήθηκε στις 27/28-7-1943 στο χωριό Ματαράγκα.
• ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ
  • Θάνου Αγγελική συζ. Γεωργίου: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Παλιοκόνακα» Γραμματικούς. | Καλλιακμάνη Κ. Βασιλικη: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7- 1943 στη θέση «Γε-ρακούλα» Γραμματικούς. | Καλλιακμάνης Γεώργιος: Άμαχος. Δολο-φονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς. | Καλλιακμάνη Γιαννούλα: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς. | Καλλιακμάνη Σοφία: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7- 1943 στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς. | Καλλιακμάνης Χαράλαμπος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς. | Καλλιακμάνη Χρυσαυγή: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7- 1943 στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς. | Κοτοπούλη Σπ Αγαθή: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7- 1943 στη θέση «Παλιοκόνακα» Γραμματικούς. | Κοτρώτσος Λάμπρος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7- 1943 στη θέση «Ψυχέικα» Γαβαλούς. | Κουζέλης Γεώργιος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7- 1943 στη θέση «Κάτσες» Γραμματικούς. | Μπουνάς Ζάχος : Άμαχος και παράλυτος. Δολοφονήθηκε, πάνω στο κρεβάτι του στις 5-8-1944.
• ΓΑΒΑΛΟΥ
  • Δημητρέλη Βάρβαρα: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα». | Δημητρέλη Παρθενώπη: Άμαχος. Δολοφο-νήθηκε, στις 27/28- 7-1943 στη θέση «Τραγάνα».| Δημητρέλης Α-ντώνιος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28- 7-1943 στη θέση «Τρα-γάνα». | Δίπλας Αθανάσιος από Μυρτιά: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα». | Ζωγόπουλος Δημήτριος από Παναιτώλιο: Άμαχος. Δολοφονήθηκε στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα». | Θεοδωρόπουλος Παναγιώτης: Έφεδρος Αξιωματικός του ΕΔΕΣ. Σκοτώθηκε μαχόμενος, στο Τετράκωμο Άρτας στις 21-10-1943. | Καρανικόλας Ανδρέας: Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε στη μάχη της Ναυπάκτου, στις 14-9-1944. | Κουρσάρης Γεράσιμος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα». | Κωνσταντάκης ( Καρατσώρης) Βασίλειος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943. | Μπάλας Στέφανος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα». | Παγουλάτος Ντίνος από την Κεφαλλονιά: Αντάρτης. Τραυματίστηκε στο Λεσίνι, στις 20-7-1944, μεταφέρθηκε στο Πρόσκαιρο Νοσοκομείο του Ε.Ε.Σ. Γαβαλούς, όπου πέθανε στις 22-7-1944. Θάφτηκε στη Γαβαλού. | Πατρώνης Κωνσταντίνος: Αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού, Ελασίτης. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στο Χαϊδάρι το 1944. | Πιεράτος Παναγιώτης: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα». | Σιάσκος Αθ. Λάμπρος, από την Πα-λαιοκατούνα: Μαθητής ετών 18. Σκοτώθηκε από έκρηξη χειροβομβίδας στη Γαβαλού, στις 31-3-1944. | Τραγουλιάς Αθανάσιος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28- 7-1943 στη θέση «Τραγάνα». | Τσιτσέλης Β. Αντώνιος: Αντάρτης του ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε σε μάχη στη Σκουτεσιάδα Αιτωλοακαρνανίας, στις 15-12-1943.
• ΤΡΙΧΩΝΙΟ
  • Καλτσάς Ζώης: Άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943. | Κούτσης Νικόλαος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε  από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943. | Μουστάκας Κώστας από Δερβέκιστα: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/ 28-7-1943. | Σιαμπάλης Ανδρέας: Άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/ 28-7-1943.
• ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ
  • Βασιλείου Αικατερίνη: Άμαχος. Δολοφονήθηκε, στις 27/28-7- 1943, μέσα στο χωριό Μπουρλέσα. | Βίτσας Β. Ιωάννης: Άμαχος. Συνελήφθη και εκτελέστηκε, στην Αγία Τριάδα Αγρινίου, μαζί με τους 120 πατριώτες στις 14-4-1943. | Καρκατσούλη Βασιλική: Άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943, μέσα στο χωριό Μπουρλέσα. | Κίτσος Ι. Γεώργιος: Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε στη μάχη της Ναυπάκτου, στις 14-9-1944. | Μανθόπουλος Θεόδωρος: Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε στη μάχη της Ναυπάκτου, στις 14-9-1944. | Μανθόπουλος Χρήστος: Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε στην μάχη της Ναυπάκτου, στις 14-9-1944. | Μυργιάνης Αναστάσιος: Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε στη μάχη της Ναυπάκτου, στις 14-9-1944.
• ΔΑΦΝΙΑΣ
  • Μπάρλας Βασίλειος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943.
• ΛΙΘΟΒΟΥΝΙ
  • Βελάνας Αναστάσιος: Άμαχος. Εκτελέστηκε μαζί με όλα τα μέλη της οικογένειάς του στη Δράμα από τους Βουλγάρους, το 1941. | Πλωτάρχης Καζάκος Ηλίας: Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς, στις 5-6-1942, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.
• ΑΝΩ ΜΑΚΡΥΝΟΥ
  • Καρναχωρίτης Επ. Αθανάσιος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς με βάναυσο τρόπο (κάψιμο στο φούρνο), στις 9-9-1943. | Κυστάγιας Αναστάσιος: Ως αντάρτης υπηρετούσε στο 2/39 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Πέθανε στις 31-10-1943, στον Πλάτανο Ναυπακτίας. | Τσιούμος Χ. Φίλιππος: Άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, με βάναυσο τρόπο (κάψιμο στο φούρνο), στις 9-9-1943. | Πολύζος Στ. Ευθύμιος: Ετών 16. Σκοτώθηκε από έκρηξη χειροβομβίδας στο χωριό του στις 15-6-1941.
• ΚΑΤΩ ΜΑΚΡΥΝΟΥ
  • Σταυρόπουλος Ηλίας: Άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, επειδή αρνήθηκε να εκτελέσει διαταγή το 1944.
• ΚΑΨΟΡΑΧΗ
  • Λέτσα Βασιλική: Άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943, στον οικισμό Παλαιοχώρι. | Λέτσας Δημήτριος: Χωροφύλακας. Σκοτώθηκε από αεροπορικό βομβαρδισμό των Γερμανών, στο Σκαραμαγκά Αττικής, στις 25-9-1944.

Ένα μήνα κράτησε αυτό και μετά γυρνώντας πάλι στα χωριά τους, συνεχίζει ο κ. Αλεξανδρής, προσπαθούσαν να επισκευάσουν πρόχειρα καταλύματα για την οικογένειά τους. Πισσόχαρτο για στέγη πάνω στους ερειπωμένους τοίχους και γύρω-γύρω τσιατμάδες από λυγιές ή καλαμίδες και λάσπη, χωρίς σκεπάσματα, χωρίς κρεβάτια νηστικοί και άρρωστοι προσπαθούν να επιζήσουν.

Στη συνέχεια του άρθρου, ο κ. Αλεξανδρής, περιγράφει την καταστροφή και τη λεηλασία, που πραγματοποιήθηκε ένα χρόνο μετά, όπως προαναφέραμε και την οποία, δοθείσης της ευκαιρίας, είναι καλό να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο, γιατί με αυτόν τον τρόπο θα ολοκληρωθεί η εικόνα του ολοκαυτώματος μιας πλούσιας σε παραγωγή περιοχής, που λεηλατήθηκε ανελέητα τα δύο τελευταία χρόνια της Κατοχής, καταβάλλοντας, ταυτόχρονα, βαρύ φόρο αίματος.

 

Πηγή: 1. Τριμηνιαία Ιστορική – Λαογραφική – ενημερωτική εφημερίδα του Εξωραϊστικού – Φιλοδασικού – Φιλαθλητικού Συλλόγου Άκρων (Λιθοβουνίου) Αιτωλοακαρνανίας το «Πανόραμα», αρ. φυλ. 43, Μάιος – Ιούνιος 2015, Το ολοκαύτωμα της Μακρυνείας, σελ. 3 και 4

Φωτογραφία:  Καμένο σπίτι στη Μακρυνεία

Διαβάστε περισσότερα στην ενότητα Μαρτυρίες
με click πάνω στην κάρτα που ακολουθεί
ή στο Posted in Μαρτυρίες