Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τη φρίκη
πρέπει να πετάξουμε τα ποπ κορν.
Όσο η κοινωνία λειτουργεί με το θυμικό και με το «κόψει κεφάλι»,
ο μόνος που θα παίρνει κεφάλι είναι η ακροδεξιά.
Άνοιξε σαν το πηγάδι της αβύσσου, η υπόθεση καταγγελιών γύρω από την μεγάλη οργάνωση προστασίας ανηλίκων «Η Κιβωτός του κόσμου».
Στην έντονη δημόσια συζήτηση, κυριαρχούν όπως πάντα τα ευπώλητα: Είναι ένοχος ο παπάς; Ήξερε; Συμμετείχε; Τον καπέλωσε η παπαδιά; Είναι πολλά τα λεφτά Άρη; Είναι συνωμοσία κυβέρνησης- ΜΜΕ για να ξεχάσουμε την ακρίβεια; Είναι συνωμοσία κυβέρνησης- ευρωατλαντικών ΜΚΟ για να παραμερίσουν τις μη ελεγχόμενες ΜΚΟ από το τραπέζι των επιχορηγήσεων και των δωρεών; Τον κυνηγάει ο Αρχιεπίσκοπος επειδή δεν τον ελέγχει; Τι θα έπρεπε να κάνει ο παπάς αν ήθελε να ρίξει φως στην υπόθεση; Στο περιθώριο της κουβέντας μπαίνουν και κάνα δυο ερωτήματα ακόμη. Χρειαζόμαστε κρατικές δομές; Χρειαζόμαστε μόνο κρατικές δομές ή χρειαζόμαστε κρατική εποπτεία ιδιωτικών δομών;
Όλα τα παραπάνω ανήκουν σε μια κατηγορία δημόσιας συζήτησης που φοριέται πολύ και σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα στη χώρα μας. Καθώς οι φρίκες διαδέχονται η μια την άλλη, τόσο που δεν προλαβαίνουμε ούτε καν να τις χωνέψουμε, λειτουργούν ως αλλεπάλληλα χτυπήματα σε μια κοινωνία αποσβολωμένη, παραζαλισμένη και εν τέλει καθοδηγούμενη.
Ποιος θυμάται την υπόθεση των συστηματικών σεξουαλικών κακοποιήσεων σε ιδιωτικό ορφανοτροφείο που είχε πάρει μεγάλη δημοσιότητα; Κάποιοι ίσως το θυμηθούν με δυσκολία και ελάχιστοι θα έμαθαν ότι για τουλάχιστον ένα διάστημα τα κακοποιημένα παιδιά επέστρεψαν στο ίδιο μέρος μέχρι που έκλεισε.
Ποιος συζητά σήμερα την υπόθεση του εφτάχρονου που αφού βασανίστηκε φριχτά στη σύντομη ζωούλα του, κατέληξε νεκρό να περιφέρεται επί πέντε χρόνια μέσα στην εργαλειοθήκη του δολοφόνου και συντρόφου της ουσιοεξαρτημένης μητέρας του, όταν αλλάζαν σπίτια; Ποιος συζήτησε το ότι η κοπέλα είχε γίνει μάνα στα 15 και βγήκε από ένα μαιευτήριο με ένα μωρό στην αγκαλιά και τις ουσίες στην τσέπη χωρίς κανείς να αναρωτηθεί που θα πάει και τι θα κάνει; Και ότι στη συνέχεια έφερε και δεύτερο παιδί στον κόσμο – το τραγικό εφτάχρονο- που κανείς ποτέ δεν αναζήτησε;
Ποιος θυμάται την υπόθεση του ιδιοκτήτη δομής και προϊστάμενου του Δικαστηρίου Ανηλίκων στον Πειραιά Κ. Λαλαούνη, που καταδικάστηκε στα 80 του σε ισόβια αφού επί 50 χρόνια κακοποιούσε τα παιδιά που έπεφταν στα χέρια του; Επί μισό αιώνα, ο τύπος αυτός έπαιρνε βραβεία και επαίνους μέχρι και από την Ακαδημία Αθηνών για την επίγεια κόλαση που είχε φτιάξει για εκατοντάδες άμοιρα παιδιά που η Πολιτεία έριχνε στα νύχια του.
Πόσοι ενδιαφέρονται για το τι γίνεται πίσω από τις κλειστές πόρτες των παραεκκλησιαστικών ιδρυμάτων που ωστόσο στις μικρές κοινωνίες όλοι γνωρίζουν; Χρειάστηκαν πέντε ολόκληρα χρόνια αφότου κατήγγειλαν τα αδέρφια από τα Πετράλωνα ότι τα βίαζε και τα εξέδιδε ο πατέρας τους μέχρι να κινηθεί η υπόθεση και ενώ υπάρχει και μικρότερο παιδί στην ίδια οικογένεια χωρίς καμία επίβλεψη.
Από την υπόθεση Λιγνάδη, με τους βασανισμούς απροστάτευτων ανήλικων και το κύκλωμα με βιασμούς ανήλικων ασυνόδευτων παιδιών (που άνοιξε και έκλεισε αμέσως και δε μάθαμε ποτέ τίποτε), μέχρι το κύκλωμα των παιδοβιαστών της μικρούλας από τον Κολωνό και από τις αλλεπάλληλες αποκαλύψεις για βιασμούς και μαστροπεία σε βάρος ανηλίκων από το οικογενειακό περιβάλλον, το θέμα «παιδί» δημιουργεί συγκίνηση και θυμό, αλλά εν τέλει μετατρέπεται σε μια ενδιαφέρουσα θέαση όπου μεταξύ τηλεδικαστηρίων, τηλεψυχολόγων και κλειδαρότρυπας περνάμε την ώρα μας μέχρι το επόμενο επεισόδιο της σειράς «Φρίκη χωρίς τέλος» σχολιάζοντας μεταξύ καφέ και πληκτρολογίου.
Ανατριχιαστικές καθημερινές ειδήσεις από Άουσβιτς γηροκομεία όπως των Χανίων μέχρι τις κακοποιήσεις ΑΜΕΑ, γυναικών, αθλητών, ηθοποιών, αλλεπάλληλες γυναικοκτονίες, προσφυγικά ναυάγια, εναλλάσσονται συνεχώς στις οθόνες μας, αλλά τα πιο δημοφιλή επεισόδια αφορούν παιδιά θύματα και τέρατα θύτες κατά προτίμηση γονιούς όπως η μάνα των τριών νεκρών κοριτσιών της Πάτρας ή ο Λαβαλιώτης μεσήλικας κτηνοτρόφος που εκτέλεσε την νεαρή μητέρα και το μόλις ενός έτους παιδί του.
Κάπως ξώφαλτσα μάθαμε -λόγω καταγγελιών σεξουαλικής κακοποίησης- ότι 75 ή 80 υγιέστατα παιδιά, παραμένουν για μήνες έγκλειστα στο Παίδων (340 ήταν όταν αναλάβαμε είπε η αρμόδια υφυπουργός), επειδή με εισαγγελικές εντολές απομακρύνονται από τις οικογένειες τους και δεν υπάρχει μέρος να πάνε.
Η τοιχογραφία της φρίκης με τις πινέζες να πολλαπλασιάζονται, δημιουργεί ένα περιβάλλον φόβου και ανασφάλειας, όπου τίποτε δεν είναι δεδομένο, όλα είναι σάπια και βρώμικα και οι χειρότεροι εφιάλτες είναι πραγματικότητα. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε δύο αντιδράσεις οι οποίες συνειδητά ή ασυνείδητα είναι επιθυμητές από αυτούς που έχουν την ευθύνη των κοινωνικών σχεδιασμών και των ασκούμενων πολιτικών. Η πρώτη είναι ο θυμός, μια κοινωνία που ζητά εκδίκηση και η δεύτερη η συνήθεια. Που με τη σειρά τους οδηγούν μακριά από την αντιμετώπιση των προβλημάτων.
Ωστόσο απ’ όλα τα παραπάνω αυτό που μένει ως πικρό κατακάθι είναι ότι στη χώρα υπάρχει παντελής απουσία κοινωνικής μέριμνας είτε πρόκειται για παιδιά, είτε για γέροντες, είτε για άτομα με ψυχικές ασθένειες ή αναπηρίες, είτε για κακοποιημένες γυναίκες είτε για οποιαδήποτε άλλη ευάλωτη ομάδα.
Είναι τα ιδρύματα και οι δομές λύση; Ναι, για προσωρινές και έκτακτες καταστάσεις. Δεν είμαι κοινωνικός επιστήμονας, έχω μικρή ενασχόληση με τα θέματα κοινωνικής φροντίδας, αλλά πιστεύω, όπως φαντάζομαι ο καθένας μας, ότι τα παιδιά δεν πρέπει να μεγαλώνουν σε ιδρύματα, ούτε οι ηλικιωμένοι να πεθαίνουν σε αυτά, ούτε να διαβιούν οι ψυχικά και χρονίως πάσχοντες, ούτε οι άνθρωποι με αναπηρία, ούτε κανείς αν είναι δυνατόν.
Ότι πρέπει, αντίθετα, να υπάρχει ένα δίκτυο κοινωνικής φροντίδας που υποστηρίζει καταρχήν το να μπορούν να μένουν σε ένα οικείο περιβάλλον. Που δεν αφήνει ανήλικες μητέρες χωρίς επίβλεψη, ούτε αφήνει οχτώ παιδιά να μεγαλώνουν από την ελεημοσύνη της γειτονιάς, ούτε ουσιοεξαρτημένους γονείς χωρίς βοήθεια. Που προστατεύει τις κακοποιημένες μητέρες και τις βοηθά να σταθούν στα πόδια τους και να επιβιώσουν μακριά από τον κακοποιητικό σύντροφο. Που υποστηρίζει αποτελεσματικά την κατ’οίκον φροντίδα όλων όσων την χρειάζονται για να παραμείνουν σπίτι τους με τους δικούς τους ανθρώπους. Που βρίσκει ανάδοχα σπίτια για όλα τα απροστάτευτα, ασυνόδευτα ή κακοποιημένα παιδιά για να μεγαλώσουν όπως πρέπει και όπως αξίζει σε κάθε παιδάκι που αύριο θα γίνει ενήλικας και θα ανταποδώσει με τη σειρά του, ότι πήρε στα παιδικά του χρόνια. Άμα πήρε αγάπη, αγάπη, άμα πήρε φόβο και πόνο, το ίδιο.
Αν θέλουμε κάτι να αλλάξει πρέπει να σταματήσουμε να καταπίνουμε αμάσητη τη φρίκη σε μεγάλες δόσεις και να την μετουσιώσουμε σε κοινωνικά αιτήματα. Να αλλάξουμε τον τρόπο που και εμείς οι ίδιοι συζητάμε στα κοινωνικά δίκτυα όπου διαμορφώνεται μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης. Να σταματήσουμε τον αποτροπιασμό, το μελόδραμα και τις κραυγές εκδίκησης και να αρχίσουμε να ασχολούμαστε με τις πραγματικές λύσεις.
Υπάρχουν πάρα πολλοί με ειδίκευση και εμπειρία στο πεδίο, πάρα πολλές αξιόλογες προσεγγίσεις και διεθνείς πρακτικές, πάρα πολλά να μας προβληματίσουν και να μας ενημερώσουν.
Υπάρχουν πολλά που δεν θα γίνουν ποτέ αν δεν τα ζητήσουμε και πολλά χειρότερα που θα συνεχίσουν να γίνονται όταν το κύριο αίτημα είναι θέαμα και αίμα. Μικρή πρόγευση η υπουργική άποψη Βορίδη για την εισαγωγή του ευνουχισμού στις ποινές και η πανηγυρική ψήφιση (μόνο το ΜΕΡΑ καταψήφισε) της αναγραφής στο ποινικό μητρώο διώξεων που δεν έχουν ακόμη εκδικαστεί, δηλαδή της κατάργησης του τεκμηρίου αθωότητας. Τίποτε δεν είναι ποτέ κατοχυρωμένο για πάντα και οι κοινωνίες έχουν πολλές φορές γυρίσει προς το σκοτάδι για χρόνια ή και για αιώνες.
Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τη φρίκη πρέπει να πετάξουμε τα ποπ κορν. Όσο η κοινωνία λειτουργεί με το θυμικό και με το «κόψει κεφάλι», ο μόνος που θα παίρνει κεφάλι είναι η ακροδεξιά.
