Το σχολείο μιας άλλης εποχής
Από το «καμπανάκι» στο «κουδούνι»
Οι καθηγητές της φωτογραφίας, είναι καθηγητές,
που υπηρετούσαν στο Γυμνάσιο Θηλέων του 1956
- του Λευτέρη Τηλιγάδα
Ο Σεπτέμβρης όλα τα προηγούμενα χρόνια, σίγουρα και τα αμέσως επόμενα, ήταν, είναι και θα είναι, ανεξάρτητα και πέρα από τα θεσμικά ή καταναλωτικά πρότυπα και τις αλλαγές που χαρακτηρίζουν την εκπαίδευση, ο μήνας των μαθητών, των βιβλιοπωλών και των δασκάλων. Η φωτογραφία των καθηγητών μιας άλλης εποχής, ας είναι η μαρτυρία αυτής της μέρας. Μια φωτογραφία, που αποτυπώνει, κάτω από την εύγλωττη αυστηρότητα του ύφους των ειδώλων της, τις αρχές και τις αξίες ενός διαφορετικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Οι καθηγητές της φωτογραφίας, είναι καθηγητές που υπηρετούσαν στο Γυμνάσιο Θηλέων του 1956 και τα ονόματά τους είναι: (Όρθιοι, από αριστερά προς τα δεξιά): Μαργέλος, Γραβάνης, Κοτζαμάνης, Πάστρας, Παπαλάμπρος, Παπαστάμος. Τα ονόματα των δύο πρώτων καθηγητών που είναι καθιστοί από αριστερά προς τα δεξιά μας δυστυχώς, δεν στάθηκε δυνατό να τα ταυτοποιήσουμε. Όποιος τα γνωρίζει παρακαλούμε να τα αναρτήσει ως σχόλιο σε αυτή την ανάρτηση. Τρίτος στη σειρά είναι ο Μανώλης Θεοδωρόπουλος (γυμνασιάρχης) και τέταρτος, ο Τεντόπουλος.
Το σχολείο μέχρι τις αρχές του ’70, όχι μόνο το δημοτικό αλλά και το γυμνάσιο (επτατάξιο παλιότερα, εξατάξιο αργότερα) ήταν καθαρά παιδαγωγικο-κεντρικό. Το κυρίαρχο αξιακό πρότυπο, «πατρίς, θρησκεία οικογένεια», ήταν εξαιρετικά ισχυρό και έκδηλο σε κάθε κεφάλαιο του μαθήματος είτε κατά τη βιβλιογραφική αποτύπωσή του είτε κατά την προφορική του παράδοση. Σιγά – σιγά και με την πάροδο του χρόνου ο παιδαγωγικός αυτός χαρακτήρας άρχισε να συρρικνώνεται και το σχολείο άρχισε να μετατρέπεται σε γνωσιοκεντρικό, με αποτέλεσμα στις μέρες μας, η γνώση και η εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση να αποτελεί το μοναδικό στόχο της μαθησιακής διαδικασίας.
Εκείνα τα χρόνια, δεν περνούσαν όλα τα παιδιά από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο. Η εκπαιδευτική ύλη ήταν μικρότερης έκτασης και δεν άφηνε μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης ενός ιδιωτικού χώρου.
Πριν τη δωρεάν παιδεία (11 Απριλίου 1964) τα παιδιά είχαν ένα κοντύλι, μία πένα και στην καλύτερη περίπτωση ένα τετράδιο, ενώ τα βιβλία τα αγόραζαν καινούρια ή μεταχειρισμένα ή τα δανείζονταν από άλλα παιδιά ή μεγαλύτερα αδέλφια. Οι τάξεις δεν είχαν πάντα θέρμανση και φως. Οι μαθητές έπρεπε να βρίσκονται από πολύ νωρίς στο σχολείο, ενώ δεν υπήρχαν δημοτικά σχολεία σε κάθε χωριό με αποτέλεσμα να χρειάζεται οι μαθητές να περπατάνε μέχρι και μία ώρα για να φτάσουν σ’ αυτό.
«Παιδαγωγικά» εργαλεία ήταν η βίτσα, ο χάρακας και το τράβηγμα του αυτιού. Ο αριθμός των μαθητών μέσα στην τάξη έφτανε καμία φορά και τους πενήντα και στα θρανία κάθονταν μέχρι και τρία άτομα μαζί. Όλα τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια φορούσαν μπλε ποδιά με άσπρο γιακά, έως το 1982 που καταργήθηκε. Τα αγόρια φορούσαν πηλίκιο (καπέλο), ως το 1964. Η γλώσσα που χρησιμοποιούσαν ήταν αρχικά η καθαρεύουσα και μετά η δημοτική με πολυτονικό σύστημα μέχρι το Νοέμβριο του 1981, που θεσπίστηκε το μονοτονικό.
Κυρίαρχο πρόσωπο της εκπαίδευσης ήταν ο επιθεωρητής, ο οποίος είχε αντικείμενό του τον έλεγχο των δασκάλων και του έργου τους. Έλεγχε επίσης, αν ήξεραν οι μαθητές το μάθημα, αν ήταν περιποιημένα τα παιδιά και ντυμένα, όπως έπρεπε. Τέλος, μέρος της σχολικής ζωής ήταν το καμπανάκι, που χτυπούσε ο επιστάτης του σχολείου και σηματοδοτούσε την έναρξη και το τέλος του μαθήματος, ο μαυροπίνακας, το αριθμητήριο, καθώς και τα μεγάλα, πράσινα, ξύλινα σχολικά θρανία.
Ο κόσμος άλλαξε. Πάντα θα αλλάζει… Πόσο γειωμένη παραμένει όμως σήμερα η εκπαιδευτική διαδικασία στην ουμανιστική θεώρηση και τις αξίες της; Εμπεριέχει τα όνειρα και τις φιλοδοξίες των νέων ανθρώπων; Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το σύγχρονο διακύβευμα της εκπαίδευσης μεταλαμπαδεύει, άραγε, τον αγώνα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των κοινωνικών αγώνων, της καλλιέργειας του πνεύματος και της ελευθερίας, της διαρκούς ανάδειξης της παιδείας και της μόρφωσης; Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα είναι καθοριστική, για την ανίχνευση των ζητημάτων που προκύπτουν από τη λειτουργία του σύγχρονου σχολείου και της αξίας του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
