.
Νικολέτα Γερολιμίνη
To «ελληνικό τσάμικο της φουστανέλας»
Είναι φυσικό η συγκρότηση του ελληνικού έθνους
τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του
να χρειάζεται ένα αφήγημα που θα τόνωνε και θα τροφοδοτούσε
το συνεκτικό συναίσθημα του πατριωτισμού,
που είχε ανάγκη η ελληνική κοινωνία της εποχής,
για την απόκτηση της εθνικής ομοιογένειας και ταυτότητας
Η Ελληνική επανάσταση δεν ήταν μια εξέγερση γενικά των Ελλήνων ενάντια στους Οθωμανούς. Ήταν μια επανάσταση των χριστιανών αστών και υπαλλήλων της οθωμανικής αυτοκρατορίας κατά των μουσουλμάνων καταπιεστών τους, που καθόλου δε διέφερε από αντίστοιχες αστικές επαναστάσεις της εποχής με ιδεολογικό υπόβαθρο τα προτάγματα της Γαλλικής Επανάστασης.
Η ανερχόμενη -μέσω της ανάπτυξης της ναυσιπλοΐας και του εμπορίου- τότε αστική τάξη θέλησε να σπάσει τα δεσμά της φεουδαρχίας που επέβαλλε η οθωμανική αυτοκρατορία και να πάρει την εξουσία προτάσσοντας όμως ως διακύβευμά της την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού και παρουσιάζοντάς την ως μία εξέγερση των Ελλήνων γενικά ενάντια στους Τούρκους. Με βάση αυτό λοιπόν, έγινε και η παραχάραξη των ιστορικών γεγονότων που καθόρισαν την έναρξη αλλά και την έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης.
Κυρίως οι έμποροι ήταν αυτοί, που συγκρότησαν επαναστατικές οργανώσεις, με σημαντικότερη τη Φιλική Εταιρεία. Σ΄ αυτή μυήθηκαν έμποροι, τραπεζίτες, καραβοκύρηδες, βιοτέχνες αλλά και κοτζαμπάσηδες. Αυτά ήταν και τα τμήματα της αστικής τάξης που πρωτοστάτησαν στην Επανάσταση, ενώ ως κινητήριες δυνάμεις πήραν μέρος οι πλατιές μάζες της αγροτιάς καθώς και μιας -μικρής αριθμητικά- αδιαμόρφωτης ακόμα εργατικής τάξης.
Στην πορεία της Επανάστασης συμμετείχαν και τμήματα της άρχουσας τάξης, όπως οι Φαναριώτες και οι κοτζαμπάσηδες. Στο προηγούμενο καθεστώς, και οι δυο διέθεταν προνόμια και είχαν υλικές απολαβές από τον ρόλο τους. Γι’ αυτό και κατά την προετοιμασία της Επανάστασης δεν είχαν εξ αρχής θετική στάση. Στην πορεία όμως συμμετείχαν ενεργά προκειμένου να μπορούν να διεκδικήσουν ρόλο στη νέα κατάσταση που θα διαμορφωνόταν .
Ξεκάθαρα απέναντι στις επαναστατικές δυνάμεις στάθηκε η ηγεσία της Εκκλησίας, στάση που προέκυπτε από τον ρόλο και τα προνόμια που είχε στα πλαίσια του Οθωμανικού καθεστώτος. Αφόρισε την Επανάσταση, χαρακτηρίζοντάς την “αχαριστία” απέναντι στην “ευεργέτιδα” βασιλεία. Η ιεραρχία της ορθόδοξης εκκλησίας είχε μετατραπεί σε αναπόσπαστο γρανάζι των οθωμανικής φεουδαρχίας, αναλαμβάνοντας διοικητικά καθήκοντα, εξουσίες και αρμοδιότητες, μεταξύ των οποίων ήταν να κρατάει υπάκουους τους χριστιανικούς πληθυσμούς.
Η ιστορία που διδαχθήκαμε ως μαθητές ‘’ θέλει’’ τον Παλαιών Πατρών Γερμανό να υψώνει το λάβαρο της επανάστασης την 25η Μαρτίου στη Μονή της Αγίας Λαύρας. Η αλήθεια όμως είναι ότι ο ίδιος, όπως και οι περισσότεροι κοτζαμπάσηδες τάχθηκαν ενάντια στην προσπάθεια που γινόταν για να οργανωθεί η Επανάσταση. Την ώρα που ο Παπαφλέσσας μαζί με τους Θ. Κολοκοτρώνη, Αναγνωσταρά, Κεφάλα, Νικηταρά και Π. Καρατζά προετοίμαζαν την Επανάσταση στην Πελοπόννησο, οι Έλληνες αξιωματούχοι του Οθωμανικού κράτους και η Εκκλησία στέκονταν απέναντι. Η σημαία της Επανάστασης υψώθηκε στην Πάτρα στις 21 Μαρτίου από τον Π. Καρατζά (τον οποίο λίγο αργότερα σκότωσαν οι πατρινοί κοτζαμπάσηδες, προκειμένου να μην τούς εμποδίσει στο μοίρασμα της εξουσίας) , ενώ στην Καλαμάτα στις 24 του Μάρτη.
Είναι φυσικό η συγκρότηση του ελληνικού έθνους τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του να χρειάζεται ένα αφήγημα που θα τόνωνε και θα τροφοδοτούσε το συνεκτικό συναίσθημα του πατριωτισμού που είχε ανάγκη η ελληνική κοινωνία της εποχής για την απόκτηση της εθνικής ομοιογένειας και ταυτότητας. Η χρήση όμως, ανιστόρητων μυθευμάτων , όπως το κρυφό σχολειό, η απόκρυψη των αιτίων και των συνθηκών κάτω από τις οποίες πραγματοποιήθηκαν « οι δολοφονίες» του Οδ. Αντρούτσου, του Γ. Καραϊσκάκη, και άλλων οπλαρχηγών, η επιδερμική παρουσίαση του εμφυλίου, η αποσιώπηση της συμμετοχής στην επανάσταση μιας μερίδας μουσουλμάνων- Αρβανιτών επιχείρησαν – και κατάφεραν τα πρώτα χρόνια τουλάχιστον- να μετατρέψουν την επανάσταση του ΄21 σε «ελληνικό τσάμικο της φουστανέλας».
Αναμφίβολα όμως, εμβαθύνοντας ο καθένας μας στη σκοπιμότητα και την εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης μπορεί να διακρίνει εκτός από την σκοτεινή όψη του συλλογικού μας εαυτού – τύφλωση από το στενό συμφέρον, ιδιωτεία και αλληλοσπαραγμό- και την προοδευτικότητά της με την μαρξιστική ερμηνεία της προόδου και της διαλεκτικής ιστορικής εξέλιξης.
Γι’ αυτόν τον λόγο αξίζει μέσα στις σχολικές αίθουσες, στο πλαίσιο των σχολικών γιορτών να ειπωθεί η αλήθεια για την Ελληνική Επανάσταση και τη σημασία της, να φωτιστούν όλες οι πλευρές της, που η κυρίαρχη τάξη συνεχίζει ακόμα και σήμερα να κρύβει επιμελώς, έχοντας στο νου μας ότι όσα από την ιστορία αποσιωπώνται οδηγούν σε αδιέξοδους εθνικισμούς , που μάς αποσυνδέουν από την αλήθεια της συλλογικής ιστορικής μας μνήμης.
————————————————————
Τα άρθρα που δημοσιεύουμε στη στήλη αυτή
εκφράζουν τους συντάκτες τους,
χωρίς να συμπίπτουν απαραίτητα με τις απόψεις μας
