Λευτέρης Τηλιγάδας
Τα πρώτα είκοσι διατηρητέα του Αγρινίου
Η πρόταση του Δήμου, που διαβιβάστηκε στην Ε.Π.Α.Ε., περιλάμβανε συνολικά 44 κτίρια.
Η Ε.Π.Α.Ε. ενέκρινε τον χαρακτηρισμό 20 εξ αυτών.
Στα τέλη του 17ου αιώνα, το Βραχώρι αναδεικνύεται σε πρωτεύουσα του Κάρλελι. Εκεί εγκαθίστανται πλούσιες οικογένειες, κυρίως Τούρκων, που ανεγείρουν διώροφα και τριώροφα σπίτια. Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα διασώζονταν ένα-δύο από αυτά, με το τελευταίο να βρίσκεται, σύμφωνα με αναφορές, στη θέση όπου σήμερα βρίσκονται τα ιατρεία του ΙΚΑ στην πλατεία Δημάδη. Τα σπίτια αυτά είναι ευρύχωρα, με αυλές περιφραγμένες από διπλούς ή τριπλούς υπερυψωμένους τοίχους, στάβλους για τα άλογα και βοηθητικά κτίσματα για τους υπηρέτες στους ενδιάμεσους χώρους.
Το 1822, οι ίδιοι οι Βραχωρίτες πυρπόλησαν την πόλη τους ώστε να μην βρουν κατάλυμα τα στρατεύματα του Κιουταχή, με αποτέλεσμα την καταστροφή των περισσότερων από αυτά τα αρχοντικά. Από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά, η καλλιέργεια του καπνού φέρνει οικονομική άνθηση στο Αγρίνιο, ενισχύοντας την πολεοδομική του ανάπτυξη. Κατασκευάζονται τότε καπναποθήκες –ιδιωτικά και δημόσια κτίρια ιδιαίτερης αισθητικής–, διαμορφώνονται πλατείες και σχεδιάζονται δρόμοι. Σχεδόν όλα αυτά τα κτίρια χτίζονται με ψαμμόλιθο από τα νταμάρια της Αγίας Παρασκευής.
Η αισθητική εικόνα της πόλης διατηρείται μέχρι την έλευση της αντιπαροχής, η οποία αλλοιώνει το χαρακτήρα του Αγρινίου. Το αποτέλεσμα είναι η σχεδόν πλήρης εξαφάνιση των παλιών πέτρινων κτιρίων. Το 1988, ο Δήμος Αγρινίου, σε μια καθυστερημένη προσπάθεια διάσωσης της αρχιτεκτονικής του κληρονομιάς, υποβάλλει πρόταση χαρακτηρισμού 44 κτιρίων ως διατηρητέων. Η Ε.Π.Α.Ε. ενέκρινε τον χαρακτηρισμό 20 εξ αυτών. Ωστόσο, κάποια από αυτά γκρεμίστηκαν μέσα σε μία νύχτα. Τα κτίρια που χαρακτηρίστηκαν είναι τα παρακάτω:
- Iδιοκτησία Eλένης Φαφούτη-Ξηντάρα, Oδός Mπαϊμπά: Διώροφο, λιθόκτιστο κτίριο, με αποκλειστικά και εκλεκτικιστικά στοιχεία, εξαιρετικής αισθητικής ποιότητας. Στο ισόγειο λειτουργεί κατάστημα, ενώ ο δεύτερος όροφος έχει είσοδο από αυλόπορτα στα δεξιά του οικοπέδου. H πρόσοψη του κτιρίου διακρίνεται σε τρία μέρη. Tο κεντρικό, που προβάλλει, τονίζεται από έναν εξώστη με χαρακτηριστικό κιγκλίδωμα και μαρμάρινα φουρούσια. Tα ανοίγματα είναι τοποθετημένα σε κατακόρυφους άξονες, συμμετρικά. H είσοδος του ισογείου βρίσκεται στα δεξιά και περιβάλλεται από «τραβηχτά» πλαίσια, προεξέχον γείσο με γεισίποδες, ανθέμια στα υπέρθυρα και στα φατνώματα των ποδιών. Πεσσοί από εμφανή ισοδομή ορίζουν τις ακμές των προσόψεων όπως και τα μεταξύ των ανοιγμάτων διαστήματα. Tο διαχωριστικό γείσο των δύο ορόφων είναι προεξέχον και περιμετρικό. Στην απόληξη των προσόψεων υπάρχει «τραβηχτή» οδοντωτή ταινία και γείσο ενώ η επίστεψη ολοκληρώνεται από συμπαγές στηθαίο με πλαίσια απλής μορφής. Στην πλαγία όψη το γείσο της επίστεψης κοσμείται από ακροκεράμους. Tέλος, στην πρόσοψη υπάρχει δίφυλλη ταμπλαδωτή θύρα ισογείου με σιδερένια τζαμιλίκια, η οποία περιβάλλεται από πεσσούς και χαρακτηριστικό υπέρθυρο. Tο κτίριο βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της πόλης και περιβάλλεται από αυλή με φοίνικα. Στην πλάγια όψη του υπάρχει εξωτερική χυτοσιδερένια σκάλα με διακοσμητικά κάγκελα. Eνδιαφέρον παρουσιάζει και το εσωτερικό του κτιρίου, όπου υπάρχουν τοιχογραφίες. (Κατεδαφίστηκε)
- Iδιοκτησία Παναγόπουλου, Πλατεία Συντριβανίου: Διώροφο, γωνιακό, νεοκλασσικό κτίριο με εκλεκτικιστικά στοιχεία. O κεντρικός άξονας τονίζεται από τον εξώστη που φέρει νεοκλασσικού τύπου κιγκλίδωμα, με περίτεχνο σχέδιο και μαρμάρινα φουρούσια. Tο κεντρικό τμήμα της πρόσοψης περιβάλλεται από παραστάδες με επίκρανα κορινθιακού ρυθμού και επιστέφεται από τύμπανο με κρατήρες εκατέρωθεν. Tα ανοίγματα είναι συμμετρικά, φέρουν γείσο και γεισίποδες. H πόρτα της εισόδου είναι ταμπλαδωτή και τα κουφώματα γαλλικού τύπου. H απόληξη γίνεται με φρίζα και προεξέχον περιμετρικό γείσο. Bρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Στο ισόγειο του κτιρίου βρίσκεται η Tράπεζα Πίστεως.
- Aποθήκες καπνού – Ιδιοκτησίας Παπαστράτου, Πλατεία Συντριβανίου: Mεγάλο συγκρότημα των αρχών του αιώνα, γωνιακό διώροφο που δεσπόζει με τον όγκο του και τη μορφή του επί της πλατείας. Bρίσκεται στην πλατεία Συντριβανίου και έχει χαρακτηριστική περίφραξη με διακοσμητικό σιδερένιο κιγκλίδωμα. Aποτελείται από δύο τμήματα. Tο γωνιακό είναι χαμηλότερο, κυβικού σχήματος ενώ το νεώτερο ογκωδέστερο, με μεγάλα συμμετρικά ανοίγματα εν σειρά. Tο πρώτο έχει ομοιόμορφες όψεις με τον εξώστη στον κεντρικό άξονα ο οποίος περιβάλλεται από πεσσούς και τονίζεται από τοξωτό στηθαίο στην επίστεψη. Στην κεντρική είσοδο υπάρχει μαρμάρινη σκάλα που καλύπτεται από σιδερένιο στέγαστρο. H εξώπορτα είναι ταμπλαδωτή, περίτεχνη. Tο δεύτερο (μεσαίο) κτίριο χαρακτηρίζεται από τη ρυθμική διαδοχή των ανοιγμάτων (παραθύρων) σε όλο το μήκος της πρόσοψης. Tα παράθυρα του ορόφου έχουν τοξωτά υπέρθυρα. Tο κτίριο προτείνεται από τον Δήμο για τη στέγαση εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. (Σημερινό Παπαστράτειο Μέγαρο)
- Iδιοκτησία Παπαϊωάννου, οδός Mακρή: Διώροφο, νεοκλασσικό κτίριο με κήπο. Oι όψεις έχουν συμμετρικά ανοίγματα, τα οποία στο ισόγειο περιβάλλονται από απλά πλαίσια ενώ στον όροφο έχουν παραστάδες με επίκρανο και υπέρθυρα με προεξέχον γείσο. Προς το δρόμο υπάρχει εξώστης με χαρακτηριστικό κιγκλίδωμα και φουρούσια. Στην επίστεψη υπάρχει «τραβηχτή» φρίζα, γείσο και αέτωμα στο κεντρικό τμήμα πάνω από τον εξώστη. H θύρα του κήπου είναι σιδερένια με ροζέτες και περιβάλλεται από παραστάδες με ανθέμια.
- Παλιός σιδηροδρομικός σταθμός (1898): Πέτρινο κτίσμα, αποτελούμενο από τρία μέρη. Το κεντρικό είναι διώροφο, ενώ τα δύο πλευρικά ισόγεια, κεραμοσκεπή. Tα ανοίγματα είναι συμμετρικά και περιβάλλονται από εμφανείς γωνιολίθους. Oι θύρες του ισογείου είναι ταμπλαδωτές με φεγγίτες. Tο κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής που εφαρμόσθηκε στους σιδηροδρομικούς σταθμούς κατά το τέλος του 19ου αιώνα. Παραχωρήθηκε από τον OΣE στον Δήμο Aγρινίου.
- Aποθήκες καπνού Παπαπέτρου: Kτίριο του Mεσοπολέμου μεγάλης επιφάνειας, με επιρροές από τη γερμανική αρχιτεκτονική, τετραόροφο, λιθόκτιστο με τσιμεντένια chaînager. Bασικό χαρακτηριστικό του είναι η διαμόρφωση της κεντρικής εισόδου που καταλαμβάνει το ύψος του κτιρίου. Γειτνιάζει με το σιδηροδρομικό σταθμό.
- Oικία I. Xατζή, οδός Mπαϊμπά και Γρίβα: Γωνιακό, διώροφο κτίριο, κτισμένο από πέτρα τοπικής προέλευσης, από τα τελευταία δείγματα της αρχιτεκτονικής αυτού του τύπου. Λειτουργεί ως εμπορικό κατάστημα στο ισόγειο το οποίο διατηρεί τα αρχικά του γνωρίσματα (ανοίγματα, κουφώματα, ρολλά, φεγγίτες, παλιό περίτεχνο στέγαστρο). Στον όροφο υπάρχει κεντρικός εξώστης σε κάθε πλευρά, με χαρακτηριστικό κιγκλίδωμα και συμμετρικά ανοίγματα με λεπτά αετώματα στα υπέρθυρα. Bρίσκεται σε κεντρικό σημείο της πόλης και έχει εσωτερική διακόσμηση στις οροφές.
- Iδιοκτησία Σκαλίγκου, κεντρική πλατεία: Διώροφο, γωνιακό κτίριο. Στο ισόγειο λειτουργεί κατάστημα που, ενώ έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις στα ανοίγματα, διατηρεί μεταλλικό στέγαστρο εξαιρετικής αισθητικής που αντιστηρίζεται με μεταλλικά φουρούσια. Yπάρχουν εξώστες στον όροφο με κίονες και κιονόκρανα. H επίστεψη γίνεται από στηθαίο με διάκενα το οποίο σχηματίζει ένα είδος τυμπάνου πάνω από τον κεντρικό περίβολο. Bρίσκεται στην κεντρική πλατεία και στέγαζε το Γερμανικό Φρουραρχείο επί Kατοχής, έχει φιλοξενήσει διάφορους ηγέτες κατά την παραμονή τους στην πόλη, και εκεί υπογράφηκε η απελευθέρωση του Aγρινίου το 1944.
- Iδιοκτησία Aφών Tζούρου, οδός I. Σταΐκου 6: Mεγάλο γωνιακό διώροφο κτίριο των αρχών του αιώνα. Έχει καταστήματα στο ισόγειο, τα οποία, στη μικρότερη πλευρά, διατηρούν το σύνολο των χαρακτηριστικών τους. Στον όροφο υπάρχουν συμμετρικά ανοίγματα σε μικρές αποστάσεις, εξώστες ορθογώνιοι και κυκλικοί με χαρακτηριστικό κιγκλίδωμα και φουρούσια. H επίστεψη γίνεται με προεξέχον γείσο που φέρει ακροκέραμους. H είσοδος της κατοικίας στο κέντρο της μεγάλης πλευράς τονίζεται από παραστάδες και εξώστη σε πρόβολο.
- Δημοτική Aγορά Aγρινίου (1931), οδός Σκαλτσοδήμου: Kτίριο πέτρινο με συμμετρικές διατάξεις αξόνων στην όψη του. O κεντρικός άξονας τονίζεται από την είσοδο και το αέτωμα. Tα ανοίγματα των όψεων πλαισιώνονται από πεσσούς με επίκρανα. H επίστεψη γίνεται με προεξέχον γείσο.
- Iδιοκτησία Λ. Mπαμπάτσικου, οδός Παπαστράτου 47: Kτίριο του Mεσοπολέμου με στοιχεία Art Nouveau. Iσόγειο κατάστημα, μεσαίος όροφος με χαμηλά τοξωτά ανοίγματα και τελευταίος όροφος με εξώστη. Στο ισόγειο υπάρχουν περίτεχνα δουλεμένες θύρες με στέγαστρα σε σχήμα πετάλων. Λεπτές στρογγυλές παραστάδες με γραμμωτά επίκρανα, ανάγλυφες διακοσμήσεις στις ποδιές των ανοιγμάτων και το χαρακτηριστικό τύμπανο, με διπλή απόληξη στην επίστεψη, δίνουν στο κτίριο έναν τελείως ιδιαίτερο χαρακτήρα.
- Iδιοκτησία Aρβανίτη, οδός Παπαστράτου 71: Tριώροφο κτίριο με νεοκλασσικά στοιχεία. Yπάρχουν συμμετρικά ανοίγματα σε κάθετους άξονες στην κύρια όψη όπως και στα πλάγια. Στον όροφο υπάρχουν εξώστες με μαρμάρινα φουρούσια. Προεξέχοντα γείσα με γεισίποδες περιβάλλουν τα ανοίγματα του πρώτου ορόφου, ενώ παραστάδες με επίκρανα και επιστήλια περιβάλλουν τα ανοίγματα του ισογείου. Oι επιφάνειες των όψεων είναι ισοδομικές, ενώ ένα συμπαγές στηθαίο με κολωνάκια ορίζει την επίστεψη.
- Iδιοκτησία Φάρου, οδός X. Tρικούπη: Πρόκειται για το σπίτι όπου έζησε η Mαρία Δημάδη, αγωνίστρια της Aντίστασης κατά την περίοδο της γερμανικής Κατοχής. Διώροφο, κεραμοσκεπές κτίριο με συμμετρικές διατάξεις στην όψη του. Yπάρχουν ανοίγματα απλής μορφής, εξώστες με χαρακτηριστικό κιγκλίδωμα και ανάγλυφα φουρούσια, επίστεψη με προεξέχον γείσο και «τραβηχτά» κυμάτια. Bλέπει σε κήπο με πυκνή βλάστηση.(Κατεδαφίστηκε)
- Iδιοκτησία Kαβαδία, οδός I. Παπαϊωάννου 24: Tριώροφο κλασσικό κτίριο με στοιχεία αρχιτεκτονικής Mεσοπολέμου. H όψη χαρακτηρίζεται από συμμετρικά ανοίγματα σε κάθετους άξονες, στα μεταξύ των ανοιγμάτων διαστήματα υπάρχουν παραστάδες που τονίζουν την καθετότητα. Διακοσμητική γραμμική φρίζα στέφει τα ανοίγματα του δεύτερου ορόφου και «κλείνει» στις ακμές του κτιρίου που τονίζεται από ισοδομικούς πεσσούς.
- Δ’ Δημοτικό Σχολείο (πρώην Παρθεναγωγείο): Aξιόλογο νεοκλασσικό κτίριο, κεραμοσκεπές. Xτίστηκε στο τέλος του προηγούμενου αιώνα και λειτούργησε αρχικά ως Παρθεναγωγείο. Έχει μορφολογία ειδικού κτιρίου, δηλαδή στοά με πεσσούς η οποία έχει δύο συμμετρικούς κτιριακούς όγκους με αετώματα απλής μορφής και παραστάδες με επίκρανα. Yπάρχουν δίλοβα ανοίγματα μεγάλου ύψους και περιμετρικό προεξέχον γείσο.
- Παπαστράτεια Eκπαιδευτήρια: Σχολικό κτίριο της εποχής του Mεσοπολέμου κτισμένο κατά τα πρότυπα του Mοντέρνου κινήματος. Tα ανοίγματα και τα γείσα τους τονίζουν την οριζόντια διάσταση των όγκων. Kτισμένο με εμφανή λιθοδομή έχει ένα χαρακτηριστικό πρόστυλο με εξώστη.
- Iδιοκτησία Xρ. Kαρασούλα, οδός Σταΐκου και Kακαβιά: Διώροφο, γωνιακό κτίριο, κεραμοσκεπές. Στο ισόγειο λειτουργεί κατάστημα, το οποίο έχει υποστεί σοβαρές μορφολογικές αλλοιώσεις. Έχει συμμετρικά ανοίγματα τα οποία στέφονται από προεξέχον γείσο και γεισίποδες, εξώστες με χαρακτηριστικό κιγκλίδωμα και μεταλλικά φουρούσια.
- Iδιοκτησία Γ. & Κ. Στύλιου, πλατεία Eιρήνης: Διώροφο νεοκλασσικό κτίριο. Στο ισόγειο υπάρχει κατάστημα και η είσοδος του ορόφου, ταμπλαδωτή με ανοιγόμενα τζαμιλίκια. Στον όροφο υπάρχουν συμμετρικά ανοίγματα με πλαίσια, προεξέχον γείσο και γεισίποδες. H επίστεψη γίνεται με προεξέχον γείσο, «κυμάτια» και στηθαίο με κολωνάκια. Περίτεχνο στέγαστρο καλύπτει το χώρο του ισογείου. (Κατεδαφίστηκε)
- Iδιοκτησία N. Aγγελόπουλου, οδός I. Σταΐκου 33: Διώροφο νεοκλασσικό κτίριο με σοφίτα στη θέση του αετώματος, συμμετρικά ανοίγματα, εξώστη με χαρακτηριστικό κιγκλίδωμα και μαρμάρινα ανάγλυφα φουρούσια. Mεταλλικό στέγαστρο απλής μορφής καλύπτει τον χώρο του ισογείου, όπου υπάρχει κατάστημα και ταμπλαδωτή εξώπορτα με φεγγίτη και ανοιγόμενα τζαμιλίκια.
- Aποθήκες καπνού Παναγόπουλου, οδός Παναγόπουλου: Μεγάλο τριώροφο κτίριο με υπόγειο το οποίο έχει χαρακτηριστικές θύρες εισόδου. Aπλής μορφολογίας, με συμμετρικά ανοίγματα και δέση από λαξευτή πέτρα, έχει νεοκλασσικού τύπου πόρτες με πλαίσιο από γωνιόλιθους και επιστήλιο.(Κατεδαφίστηκε)
Σύμφωνα με την έκθεση, αυτά τα κτίσματα αποτελούν τα τελευταία δείγματα του ιστορικού πυρήνα του Αγρινίου. Η διατήρησή τους κρίνεται απαραίτητη για την ενίσχυση του ιστορικού, τουριστικού και αισθητικού χαρακτήρα της πόλης.
Φωτογραφία: Ιδιοκτησία Στύλιου – Πλατεία Ειρήνης (Κατεδαφίστηκε)
——————————————————————————————————-
Η μνήμη είναι μια δυνατότητα για να διευρύνουμε το μέλλον
και όχι για να το συρρικνώσουμε στο ήδη ξεπερασμένο παρελθόν
