19 Οκτωβρίου 2023
Είναι η 292η ημέρα του έτους κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο.
Υπολείπονται 73 ημέρες για τη λήξη του
🌅 Ανατολή ήλιου: 07:36 – Δύση ήλιου: 18:44 – Διάρκεια ημέρας: 11 ώρες 8 λεπτά
🌒 Σελήνη 3.5 ημερών
Χρόνια πολλά στους: Κλεοπάτρα, Κλειώ, Πάτρα, Πατρούλα, Φήλιξ, Φίληξ, Φίλιξ, Φίληκα, Φίληξα και Φιλήκη
Γεγονότα
1813 – Ο Μέγας Ναπολέων ηττάται από τις δυνάμεις του Έκτου Συνασπισμού (Πρωσία, Ρωσία, Μ. Βρετανίας, Αυστρίας, Σουηδία και Γερμανικά Κράτη) στη Μάχη της Λειψίας, την αποκληθείσα και Μάχη των Εθνών. Η Μάχη της Λειψίας (ρωσ. Би́тва под Ле́йпцигом, γαλλ. Bataille de Leipzig) γνωστή και ως η Μάχη των Εθνών (γερμαν. Völkerschlacht bei Leipzig), διεξήχθη στη Λειψία, στο Βασίλειο της Σαξονίας, στις 16-19 Οκτωβρίου 1813. Η Μάχη της Λειψίας ήταν η πιο σημαντική μάχη των Ναπολεόντειων Πολέμων, στην οποία ο Ναπολέων Α΄ της Γαλλίας ηττήθηκε από τους συμμαχικούς στρατούς της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, της Αυστριακής Αυτοκρατορίας, του Βασιλείου της Πρωσσίας και του Βασιλείου της Σουηδίας.
Στη μάχη πολέμησαν, και από τις δύο πλευρές, και Γερμανοί στρατιώτες. Στην πρώτη μέρα της μάχης, 16 Οκτωβρίου 1813, ο Ναπολέων αμυνόταν επιτυχώς αλλά, λόγω της πίεσης των Συμμάχων από τα άκρα, αναγκάστηκε να υποχωρήσει στη Λειψία στις 18 Οκτωβρίου. Στις 19 Οκτωβρίου, έχοντας υποστεί μεγάλες απώλειες, υποχώρησε στη Γαλλία.
Η μάχη της Λειψίας υπήρξε πολύ σημαντική μιας και, μετά από αυτή την ήττα, στον Ναπολέοντα απέμεινε μόνο η Γαλλία. Το 1814 άρχισε η επίθεση κατά της Γαλλίας, λόγω της οποίας ο Ναπολέων έχασε τον θρόνο του και εξορίστηκε στη νήσο Έλβα.
1912 – Αρχίζει η μάχη των Γιαννιτσών, μία από τις σημαντικότερες του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Η λαμπρή νίκη του Ελληνικού Στρατού κατά τη μάχη αυτή ανοίγει τον δρόμο προς τη Θεσσαλονίκη. Στις 19 Οκτωβρίου άρχισε η ελληνική προέλαση με τις 1η, 2η, 3η, 4η και 6η Μεραρχίες στον άξονα βόρεια της λίμνης και την 7η Μεραρχία, την Ταξιαρχία Ιππικού και το απόσπασμα ευζώνων Κωνσταντινοπούλου, στον άξονα νότια της λίμνης. Μέχρι το μεσημέρι, η 6η Μεραρχία κατάφερε να προωθηθεί στις Αμπελιές, η 4η Μεραρχία στο Μυλότοπο, η 1η και η 2η στην Καρυώτισσα και η 3η Μεραρχία στο Μελίσσι. Από τις θέσεις αυτές, οι Μεραρχίες που δρούσαν βόρεια της λίμνης εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον της εχθρικής τοποθεσίας. Τις τελευταίες απογευματινές ώρες, τα ελληνικά τμήματα κατάφεραν να διασπάσουν την εχθρική γραμμή και να φτάσουν έξω από την πόλη των Γιαννιτσών. Οι δυνάμεις που δρούσαν νότια της λίμνης δεν μετακινήθηκαν από τις θέσεις τους.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας διακόπηκαν οι επιχειρήσεις και συνεχίστηκαν το πρωί της 20ης Οκτωβρίου. Ο τουρκικός στρατός βλέποντας την αρνητική έκβαση της μάχης, άρχισε να συμπτύσσεται. Την ίδια στιγμή, τα ελληνικά τμήματα νότια της λίμνης δεν κατάφεραν να περάσουν εγκαίρως τον Λουδία ποταμό και ως αποτέλεσμα οι Τούρκοι υποχώρησαν ανενόχλητοι περνώντας από τον Αξιό. Οι κακές καιρικές συνθήκες καθώς και η συγκέντρωση πολλών ελληνικών μονάδων στην περιοχή, δεν επέτρεψαν την επιτυχή καταδίωξη του αντιπάλου.
1943 – Ο μεταπτυχιακός φοιτητής Άλμπερτ Σατζ ανακαλύπτει τη στρεπτομυκίνη, το πρώτο αντιβιοτικό φάρμακο για την καταπολέμηση της φυματίωσης. Στις 19 Οκτωβρίου του 1943 συμβαίνει ένα γεγονός που θα αλλάξει, προς το καλύτερο, τη ζωή των ανθρώπων όλου του κόσμου. Δεν γίνεται καμιά ιστορική μάχη, δεν είναι η ημέρα ενθρόνισης κανενός ενδόξου αυτοκράτορα ή βασιλιά, δεν χειροτονείται κανείς Πάπας, δεν κυριεύεται καμιά μεγαλούπολη από αλαλάζοντα πλήθη.
Απλώς, ο 23χρονος Αμερικανός μεταπτυχιακός φοιτητής μικροβιολογίας Άλμπερτ Ίσραελ Σατζ (Albert Israel Schatz) ανακαλύπτει τη στρεπτομυκίνη, ένα αντιβιοτικό που καταπολεμά αποτελεσματικά το βάκιλλο της φυματίωσης, ο οποίος ήταν ανθεκτικός στο διαδεδομένο αντιβιοτικό της εποχής, δηλαδή την πενικιλίνη. Απλώς!
Ο Σατζ θα ευεργετήσει την ανθρωπότητα, νικώντας οριστικά μια αρρώστια που για αιώνες είχε κάνει θραύση παντού, ακόμα και στην πατρίδα μας, τόσο πολύ μάλιστα, που έχει περάσει και στη λαϊκή παράδοση: το «χτικιό», και ο προσβεβλημένος από φυματίωση, ο «χτικιάρης», ο φθισικός που κάνει αιμοπτύσεις, έχουν παρουσιαστεί στη μεγάλη οθόνη, στη λογοτεχνία, αλλά και στο λαϊκό και ρεμπέτικο τραγούδι: «Μάνα μου είμαι φθισικός», ήταν ο τίτλος του τραγουδιού του Γιώργου Κατσαρού που τραγούδησε ο Κώστας Σιδέρης.
Να πούμε πως ο Δόκτωρ Μικροβιολογίας Άλμπετ Σατζ ήταν γιος ενός φτωχού Ρωσοεβραίου εμιγκρέ και μιας Αγγλίδας, που κατάφερε να σπουδάσει μικροβιολογία στο Πανεπιστήμιο Ρούτγκερς στο Νιου Τζέρσεϊ. Τα βιώματά του, κατά τη διάρκεια της οικονομικής Κρίσης στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’30, τον έκαναν σοσιαλιστή και ανθρωπιστή.
Είναι απογοητευτικό που ο Άλμπερτ Σατζ είναι σχεδόν άγνωστος στο ευρύ κοινό, αν και συνεισέφερε τόσο καθοριστικά στην παγκόσμια δημόσια υγεία. Αν δεν ήταν αυτός, μπορεί να είχαμε και άλλα τραγούδια, και άλλες θλιβερές ελεγείες για τη φυματίωση, όπως αυτή του Κατσαρού, που λέει:
1964 – Το λαϊκό ορατόριο του Μίκη Θεοδωράκη «Άξιον Εστί» σε στίχους Οδυσσέα Ελύτη κάνει πρεμιέρα στο Θέατρο Ρεξ της Αθήνας. Το μουσικό έργο – μνημείο του ελληνικού πολιτισμού, έκανε πρεμιέρα στο θέατρο REX. Το «πάντρεμα» των δύο σπουδαίων Ελλήνων, του Οδυσσέα Ελύτη (στιχουργός) με τον Μίκη Θεοδωράκη (συνθέτης) θα φέρει μεγαλειώδη αποτελέσματα. Από κοντά και οι επίσης ξεχωριστοί Μπιθικώτσης, Κατράκης και Δημητρίεφ θα δώσουν ξεχωριστό «χρώμα» στην ιστορική βραδιά. Το θέατρο είναι κατάμεστο, ενώ το άγχος και η αγωνία όλων ήταν στο αποκορύφωμα, αφού δεν ήξεραν κατά πόσο θα άρεσε η παρουσίαση του έργου στο κοινό. Ωστόσο, η υποδοχή του ελληνικού κοινού ήταν ιδιαίτερα θερμή και η αγωνία των συντελεστών έδωσε τη θέση στην ικανοποίηση.
Ο Ελύτης στα παρασκήνια πήγαινε πάνω-κάτω. Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και ο Θεόδωρος Δημήτριεφ (ερμηνεία), σφιγμένοι. Ο Μάνος Κατράκης (αφήγηση) υπερσυγκινημένος, απήγγειλε με στόμφο. Το « Άξιον Εστί » είχε κερδίσει τις εντυπώσεις όλων και σύντομα ο δίσκος θα γινόταν ανάρπαστος! Ο Μίκης Θεοδωράκης επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά, αφού γνωρίζει πώς να «πιάνει» το λαϊκό αίσθημα. Τέλος να προσθέσουμε ότι το Άξιον Εστί ήταν μια ποιητική σύνθεση που γράφτηκε το 1959. Εν πολλοίς ήταν αυτό που χάρισε στον δημιουργό του Οδυσσέα Ελύτη το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979,
1980 – Η Ελλάδα επιστρέφει στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, από το οποίο αποχώρησε το 1974, μετά την εισβολή του «Αττίλα» στην Κύπρο. Στις 14 Αυγούστου του 1974 η οικουμενική κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή αποσύρει την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ μετά τον Αττίλα 2. Σε κυβερνητική ανακοίνωση αναφέρεται ότι «…το ΝΑΤΟ αποδείχθηκε ανίκανο να παρεμποδίσει την Τουρκία από την εξαπόλυση νέας βάρβαρης και απρόκλητης επίθεσης κατά της Κύπρου… Το ΝΑΤΟ δεν έχει επομένως λόγο ύπαρξης και δεν μπορεί να εκπληρώσει το σκοπό για τον οποίο συνεστήθη, αφού δεν μπορεί να αποτρέψει τον πόλεμο μεταξύ δύο μελών του….»
Έξι χρόνια αργότερα και 70 μέρες πριν από την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ, η κυβέρνηση Ράλλη αποφασίζει την επάνοδο της χώρας στο ΝΑΤΟ στις 19 Οκτωβρίου 1980. Η απόφαση γίνεται ευμενώς δεκτή από τις δυτικές κυβερνήσεις. Το σοβιετικό πρακτορείο ειδήσεων «Τας» μεταδίδει: «Η Ελλάδα ενέδωσε στις πιέσεις των Αμερικανών».
Στο εσωτερικό μέτωπο, ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ εκφράζουν την πλήρη και έντονη αντίθεσή τους στην επανένταξη της χώρας μας στις δομές της Ατλαντικής Συμμαχίας και διοργανώνουν μαχητικά συλλαλητήρια. Ήταν η εποχή του «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο».
Γεννήσεις
1784 – Θεόφιλος Καΐρης (19 Οκτωβρίου 1784 – 13 Ιανουαρίου 1853) ήταν κορυφαίος Νεοέλληνας διαφωτιστής, φιλόσοφος, διδάσκαλος του Γένους και πολιτικός. Ο Χρυσόστομος Παπαδόπουλος τον θεωρεί «ευσεβή και ζηλωτή κληρικό», ο οποίος όμως περιέπεσε σε πλάνες.«Ήταν προικισμένος με μεγάλες πνευματικές δυνάμεις, με τις οποίες μπορούσε πράγματι να αναγεννήσει την Ελλάδα, αλλά η θρησκευτική του πλάνη ανέκοψε απότομα το μορφωτικό του έργο » Για τον Γεώργιο Σκληρό, ο οποίος σε άρθρο του στον Νουμά επιθυμεί να καταδείξει τη διαφορά ανάμεσα σε μεταφυσική και διαλεκτική μέθοδο, λέει για τον Καΐρη, πως «καταδιώχτηκε. Έτσι πεθαίνουν όσοι προτρέχουν της εποχής των» Για τον Charles Frazee, ο Καΐρης, «ήταν τοσο ατομιστής, ώστε υποβαθμιζόταν η διδασκαλία του» Όπως η Έλλη Σκοπετέα σημειώνει, ο Καΐρης ήταν «μοναδικής συνέπειας[…] ζηλωτής των ιδεών του διαφωτισμού.[…] και από την παραφροσύνη, αν όχι και από την καταστροφή, τον σώζει η αίρεση[…] η θεόσέβεια » «Προοδευτικός δάσκαλος […]πριν από την Επανάσταση[…]συνεπής στον θρησκευτικό του αντικομφορμισμό» για τον Κιτρομηλίδη.
1814 – Θεόδωρος Βρυζάκης. Γεννημένος στη Θήβα το 1814, επτά χρόνια πριν από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821, ο Θεόδωρος Βρυζάκης έζησε τα σκληρά χρόνια του απελευθερωτικού αγώνα μέχρι την ίδρυση του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Μάλιστα ο πατέρας του, Πέτρος Βρυζάκης, απαγχονίστηκε από τους Τούρκους τον Μάιο του 1821, τον πρώτο καιρό του αγώνα. Σε ηλικία 18 ετών, το 1832, με την ενθάρρυνση ενός Γερμανού φιλόλογου, μετανάστευσε στο Μόναχο της Βαυαρίας, όπου έζησε μέχρι τον θάνατό του.
Στο Μόναχο άρχισε να ασχολείται με τη ζωγραφική, απεικονίζοντας σχεδόν αποκλειστικά θέματα από την Επανάσταση του 1821. Το 1844 έγινε δεκτός στην Ακαδημία του Μονάχου, λαμβάνοντας για τα επόμενα έντεκα χρόνια, μέχρι το 1855, την υποτροφία της ελληνικής παροικίας της πόλης. Δάσκαλοι και φίλοι του υπήρξαν ορισμένοι εξαίρετοι καλλιτέχνες φιλελληνικών θεμάτων της εποχής του ρομαντισμού: ο Carl Wilhelm von Heideck, ο Πέτερ φον Ες, ο Heinrich von Mayer, και άλλοι. Κατά την δεκαετία 1845–1855, ταξίδεψε και έζησε σε διάφορες πόλεις της Δυτικής Ευρώπης για καλλιτεχνική ενημέρωση, με εξαίρεση τη διετία 1848–1850, όταν και επέστρεψε προσωρινά στην Ελλάδα.
Το 1855 συμμετείχε στην Διεθνή Έκθεση του Παρισιού με το έργο του «Η Έξοδος του Μεσολογγίου». Τον πίνακα αυτόν, ο ίδιος ο Βρυζάκης τον αντέγραψε τουλάχιστον δύο φορές. Δύο από τους πρωτότυπους πίνακες καταστράφηκαν στην μεγάλη πυρκαγιά του Μεσολογγίου το 1929. Το τρίτο πρωτότυπο διασώζεται στην Εθνική Πινακοθήκη, αλλά ο ίδιος πίνακας κυκλοφόρησε και σε λιθογραφίες ήδη από το 1856.
Κατά τη διετία 1861–1863, ταξίδεψε στην Αγγλία και αγιογράφησε την ελληνική εκκλησία του Ευαγγελισμού στο Μάντσεστερ. Το 1867 πήρε μέρος στην έκθεση του Del Vecchio στην Λειψία με τους πίνακες «Η Έξοδος του Μεσολογγίου», «Γιωργάκης Ολύμπιος», «Ο Λόρδος Βύρωνας στο Μεσολόγγι» και «Ο Όρκος της Αγίας Λαύρας».
Πέθανε στο Μόναχο το 1878 και κηδεύτηκε στο τότε Α΄ Νεκροταφείο της πόλης. Με την διαθήκη του, άφησε κληρονομιά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όλα τα έργα τού ατελιέ του καθώς και 760 μάρκα για την επισκευή της οροφής της ελληνικής εκκλησίας του Σωτήρος (Salvatorkirche) στο Μόναχο.
1931 – Τζον Λε Καρέ (John le Carré), το πραγματικό όνομα του οποίου ήταν Ντέιβιντ Τζον Μουρ Κόρνουελ (David John Moore Cornwell, 12 Οκτωβρίου 1931 – 12 Δεκεμβρίου 2020) ήταν ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Βρετανούς μυθιστοριογράφους κατασκοπείας, πρώην συνεργάτης των μυστικών υπηρεσιών MI-5 και MI-6 και ανακριτής των φυγάδων του ανατολικού μπλοκ την περίοδο του ψυχρού πολέμου. Έγινε παγκόσμια γνωστός από το μυθιστόρημά του Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο (1963), του οποίου ακολούθησαν πολλά άλλα κατασκοπευτικής φαντασίας.
Το 2008 στον πίνακα των καλύτερων 50 Άγγλων συγγραφέων του 20ού αιώνα που συνέταξε η εφημερίδα Τάιμς του Λονδίνου κατέλαβε την 22η θέση.
Θάνατοι
1216 – Ιωάννης ο Ακτήμων (Νορμ.: Johan sanz Terre, Οξφόρδη, 24 Δεκεμβρίου 1166 – 19 Οκτωβρίου 1216) από τον Οίκο του Ανζού ήταν βασιλιάς της Αγγλίας και δούκας της Ακουιτανίας (1199 – 1216. Ήταν πέμπτος γιος του Ερρίκου Β΄ της Αγγλίας και της Ελεονώρας της Ακουιτανίας. Διαδέχτηκε στο θρόνο της Αγγλίας τον άτεκνο αδελφό του Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο. Ο πατέρας του κληρονόμησε σημαντικές εκτάσεις στη Γαλλία όπως το Ανζού και τη Νορμανδία, κατέκτησε τη Βρετάνη και μέσω της συζύγου του Ελεονώρας κληρονόμησε την Ακουιτανία. Απέκτησε σοβαρά κληρονομικά δικαιώματα στην Τουλούζη και την Οβέρν επειδή πρώτος σύζυγος της Ελεονώρας ήταν ο Λουδοβίκος Ζ΄ της Γαλλίας.
Ονομάστηκε «Ακτήμων» γιατί έχασε την κληρονομιά από τον πατέρα του λόγω της συμμαχίας του με τον εχθρό ή λόγω της πρώτης αναδιανομής. Οι μεγαλύτεροι αδελφοί του συμμάχησαν με τη μητέρα τους Ελεονώρα της Ακουιτανίας που ήταν αιχμάλωτη του Ερρίκου Β΄ από το 1173 και εξεγέρθηκαν κατά του πατέρα τους. Σε μικρή ηλικία αρραβωνιάστηκε την Αλίκη, κόρη του Ουμβέρτου Γ΄ της Σαβοΐας ελπίζοντας ότι θα αποκτούσε μεγάλη πρόσβαση στις Άλπεις, κληρονομώντας το Πεδεμόντιο και τη Σαβοΐα. Ο βασιλιάς Ερρίκος του υποσχέθηκε τα κάστρα στη Νορμανδία που είχε δώσει στον γιο του Γοδεφρείδο. Η Αλίκη ταξίδεψε στην Αγγλία για να επισκεφτεί την αυλή του Ερρίκου Β΄, αλλά πέθανε πριν πραγματοποιηθεί ο γάμος. Ο Γεράλδος της Ουαλίας περιγράφει ένα πίνακα που βρήκε στη σάλα του Ουίντσεστερ, ένας αετός δέχεται επίθεση από τρεις νεοσσούς ένας τέταρτος από πίσω παρακολουθούσε. Όταν ρώτησε τον Ερρίκο Β΄ ποιο είναι το νόημα του πίνακα ο βασιλιάς του απάντησε :
Οι τρείς νεοσσοί είναι οι τρείς γιοι μου που επιθυμούν να με καταδιώξουν ως το θάνατο μου. Ο τέταρτος που παρακολουθεί και δεν μετέχει είναι αυτός που θα μου δώσει το τελειωτικό χτύπημα.
Πραγματικά, ο τέταρτος ήταν ο μικρότερος Ιωάννης ο Ακτήμων αγαπημένος γιος του πατέρα του που δεν συμμετείχε στη συνωμοσία των αδελφών του, όταν στράφηκε και εκείνος εναντίον του ο Ερρίκος Β΄ στενοχωρήθηκε τόσο που πέθανε από μαρασμό.
Ο Ιωάννης ο Ακτήμονας έγινε αντικείμενο μελέτης από τους σύγχρονους ιστορικούς με αντιμαχόμενες γνώμες μετά τον 16ο αιώνα, ιστορικοί όπως ο Τζιμ Μπράντμπόρι (γεν. 1937) τονίζουν περισσότερο τις θετικές γνώμες για τον Ιωάννη τον Ακτήμονα ως έξυπνο άνθρωπο με διοικητικά προσόντα και ικανό στρατιωτικό ηγέτη. Άλλοι ιστορικοί που αποτελούν την πλειοψηφία ανάμεσα τους και ο Ραλφ Τέρνερ (γεν. 1935) τονίζουν περισσότερο τα ελαττώματα του, τον περιγράφουν ως σκληρό, βίαιο και αυταρχικό. Τα ελαττώματα έφεραν μεγάλη έξαρση σε συγγραφείς έργων φαντασίας όπως επίσης και στη σύγχρονη φιλμογραφία σε ταινίες γύρω από τον λαϊκό ήρωα Ρομπέν των Δασών με τον Ιωάννη στον ρόλο του κακού.
1909 – Τσέζαρε Λομπρόζο. Ο Τσέζαρε Λομπρόζο γεννήθηκε στις 6 Νοεμβρίου του 1835 στη Βερόνα. Καταγόταν από εβραϊκή ευκατάστατη οικογένεια. Το 1852 ξεκίνησε τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Παβίας, τις οποίες τελείωσε το 1858. Την περίοδο του Αυστρο-ιταλικού πολέμου του 1859 υπηρέτησε ως στρατιωτικός γιατρός. Το 1866 έγινε λέκτορας του Πανεπιστημίου της Παβίας και αργότερα έγινε καθηγητής ψυχολογίας και ιατροδικαστικής στο ίδιο Πανεπιστήμιο και μετέπειτα στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο.
Αργότερα, ο Λομπρόζο έγινε διευθυντής στο άσυλο του Πεζάρο, γεγονός που αποδείχθηκε μια θαυμάσια και εποικοδομητική εμπειρία γι’ αυτόν. Εκείνη την περίοδο ετοίμασε και παρουσίασε στις αρμόδιες υπουργικές αρχές μια πρόταση που αφορούσε την ίδρυση ασύλων για διανοητικά διαταραγμένα άτομα που είχαν διαπράξει έγκλημα και για επικίνδυνα διανοητικά διαταραγμένα άτομα.
Στις 10 Απριλίου του 1870 παντρεύτηκε τη Νίνα ντε Μπενεντέτι και απέκτησαν πέντε παιδιά. Το δεύτερο παιδί του, η Τζίνα Λομπρόζο, έγραψε αργότερα τη βιογραφία του. Πέθανε το 1909 σε ηλικία 74 ετών.
1937 – Έρνεστ Ράδερφορντ 1ος Βαρώνος Ράδερφορντ του Νέλσον, μέλος του Τάγματος της Αξίας, μέλος της Βασιλικής Εταιρείας (πήρε αργότερα τον τιμητικό τίτλο Βαρώνος Ράδερφορντ του Νέλσον) ήταν σπουδαίος φυσικός και χημικός. Ο Ράδερφορντ ανακάλυψε ότι το άτομο έχει συγκεντρωμένο το θετικό φορτίο στο κέντρο του και το αρνητικό περιφερειακά και δημιούργησε το πλανητικό μοντέλο του ατόμου. Το μοντέλο του Ράδερφορντ τροποποιήθηκε αργότερα από τον Νιλς Μπορ (Bohr), που δημιούργησε το τροχιακό μοντέλο του ατόμου. Πήρε το βραβείο Νομπέλ Χημείας το 1908 για την εργασία του σχετικά με την δομή του ατόμου και ηγήθηκε της πρώτης προσπάθειας διάσπασης του ατόμου το 1918. Θεωρείται δικαίως ως “ο πατέρας” της Πυρηνικής Φυσικής.
Γεννήθηκε στη Νέα Ζηλανδία στις 30 Αυγούστου του 1871 και πέθανε στην Αγγλία, στις 19 Οκτωβρίου του 1937. Ο Ράδερφορντ ήταν γιος αγροτικής οικογένειας. Οι γονείς του, Τζέιμς Ράδερφορντ και Μάρθα Τόμσον, ήταν μετανάστες από τη Μεγάλη Βρετανία που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Νέλσον της Νέας Ζηλανδίας. Απεφοίτησε από το τοπικό κολέγιο και κέρδισε υποτροφία για να συνεχίσει τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο. Σπούδασε φυσικός και στο τέλος των σπουδών του το 1895 ταξίδεψε στην Μεγάλη Βρετανία για να συνεχίσει τις σπουδές του στο εργαστήριο Κάβεντις του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.
Το 1898 ο Ράδερφορντ δέχεται να αναλάβει την έδρα της Φυσικής στο πανεπιστήμιο Μακ Γκιλλ στο Μόντρεαλ του Καναδά. Η περίοδος αυτή ήταν και πολύ σημαντική για τη σταδιοδρομία του. Ερεύνησε τη ραδιενέργεια και διαπίστωσε πως ήταν προϊόν αυθόρμητης διάσπασης του ατόμου. Παρατήρησε ότι η αυθόρμητη διάσπαση των ραδιενεργών στοιχείων ακολουθεί έναν εκθετικό κανόνα και εξήγαγε την σχέση για τον χρόνο ημιζωής ραδιενεργού στοιχείου. Παράλληλα παρατήρησε και έναν τρίτο τύπο ακτινοβολίας από τα ραδιενεργά άτομα, τις ακτίνες γ. Στα χρόνια που βρισκόταν στον Καναδά παντρεύτηκε (1900) και απέκτησε και μία κόρη.
Το 1907 έκανε δεκτή την έδρα που του δινόταν στο πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και επέστρεψε στην Αγγλία. Ακολούθησε το περίφημο πείραμα του με τον βομβαρδισμό με ηλεκτρόνια ενός λεπτού φύλλου χρυσού. Από τη σκέδαση των ηλεκτρονίων ανακάλυψε την κατανομή φορτίου στο άτομο και δημιούργησε το ατομικό του μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο το άτομο έχει συγκεντρωμένο το θετικό φορτίο στο κέντρο του και το αρνητικό περιφερειακά. Την επόμενη χρονιά βραβεύτηκε με το Νομπέλ Χημείας. Ο Ράδερφορντ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που μεταστοιχείωσε ένα χημικό στοιχείο σε ένα άλλο: Μετέτρεψε Άζωτο σε Οξυγόνο βομβαρδίζοντας σε κύκλοτρο το άζωτο με ακτίνες α. Ο Ράδερφορντ είχε προβλέψει στις θεωρίες του την ύπαρξη νετρονίων στα άτομα, κάτι που επαληθεύτηκε το 1932 με την ανακάλυψη του νετρονίου από τον Τζέιμς Τσάντγουικ.
Ο Ράδερφορντ τα επόμενα χρόνια εργάστηκε πάνω στη διάσπαση του ατόμου. Δέχθηκε πολλούς τιμητικούς τίτλους και διακρίσεις και χρίστηκε ιππότης. Το 1917 πήρε την θέση του διευθυντή στο εργαστήριο του Κάβεντις, του Κέιμπριτζ. Πέθανε το 1937 σε νοσοκομείο κατά τη διάρκεια μιας εγχείρησης. Η εγχείρηση καθυστέρησε γιατί, σύμφωνα με το αγγλικό πρωτόκολλο της εποχής, ως ανώτατος καθηγητής θα έπρεπε να εγχειριστεί από έναν ομότιμο του γιατρό, κάτι που καθυστέρησε την επέμβαση.
Πηγές: Σαν σήμερα, el.wikipedia
