Τα Πετροχημικά εργαστάσια
ονομάστηκαν «Καθεδρικές της Ερήμου»,
για να δηλωθεί το μεγάλο τους μέγεθος,
καθώς και η ερημοποίηση που προκαλούν
στις περιοχές που δημιουργούνται και λειτουργούν
Κείμενο: Λευτέρης Τηλιγαδας
31 Μαρτίου 1979: Πέντε μόνο χρόνια από τη μέρα που ο Φαίδων Γκιζίκης, παρέδωσε την εξουσία, στον Κωνσταντίνο Καραμανλή και ξεκίνησε η περίοδος της «Μεταπολίτευσης» στη χώρα, οι θεσμικοί φορείς της αυτοδιοίκησης της Αιτωλοακαρνανίας και της Αχαΐας συγκεντρώθηκαν στις 10:15΄ το πρωί στο Δημοτικό θέατρο της Πάτρας, για να ανοίξουν και να οργανώσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετώπιζαν ένα από τα μεγαλύτερα επενδυτικά ελληνικά κονσόρτσιουμ εκείνης της εποχής, το οποίο σχεδίαζε με όχημα την «Ελληνική Εταιρεία Βιομηχανικών και Μεταλλευτικών Επενδύσεων Α.Ε.» (ΕΛ.Ε.Β.Μ.Ε.) την κατασκευή και τη λειτουργία ενός μεγάλου πετροχημικού συγκροτήματος, αρχικά στη Νέα Καρβάλη της Καβάλας και μετέπειτα στο Γαλατά του Μεσολογγίου.
Ήδη από τις 12 του Μάρτη εκείνης της χρονιάς, οι κάτοικοι του Γαλατά, είχαν επιχειρήσει και είχαν καταφέρει να μπλοκάρουν το συνεργείο, που είχε στείλει η εταιρεία, για να οριοθετήσει την περιοχή, στην οποία θα χτιζόταν το εργοστάσιο. Δεν ήταν όμως μόνοι τους. Μαζί τους ήταν και οι εκατοντάδες κάτοικοι των γύρω χωριών (Ευηνοχώρι, Άγιος Γεώργος, Περιθώρι, Γαυρολίμνη, Άνω και Κάτω Βασιλική κ.ά.), οι οποίοι έσπευσαν να τους βοηθήσουν, αφού η περιοχή που είχε επιλεγεί να χτιστεί το εργοστάσιο γειτνίαζε άμεσα με τα χωριά και τη γη τους. Παρόντες ήταν και οι Δήμαρχοι του Αιτωλικού και του Μεσολογγίου, Θανάσης Καρβέλης και Κώστας Αντωνίου, αντίστοιχα.
Εκτός όμως από τους κατοίκους και τους Δημάρχους, που προαναφέραμε, έφτασε στην περιοχή και μια ισχυρή δύναμη της χωροφυλακής με ρόπαλα, που μπροστά στην αποφασιστικότητα των εκατοντάδων συγκεντρωμένων… αποχώρησε μαζί με τους «Ελεβμέδες»[1].
Σύμφωνα με όσα δήλωσαν οι εκπρόσωποι των κατοίκων εκείνη τη μέρα «οι κάτοικοι της περιοχής θα συνεχίσουν να βρίσκονται σε ετοιμότητα και δεν θα επιτρέψουν σε κανένα συνεργείο ν’ αρχίσει εργασίες, αν δεν δοθούν εγγυήσεις ότι η εγκατάσταση των πετροχημικών δεν θα βλάψει την περιοχή».
Μέχρι όμως να φθάσουμε στη σύσκεψη της Πάτρας, που αναφέραμε στον πρόλογο του κειμένου, μεσολάβησε άλλη μια προσπάθεια (στις 19 του Μάρτη) οριοθέτησης της περιοχής από το συνεργείο της εταιρείας. Και αυτή τη φορά όμως οι κάτοικοι του Γαλατά, με την υποστήριξη της πλειοψηφίας και των θεσμικών εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης της Αιτωλοακαρνανίας και αρκετούς κατοίκους από τους Δήμους και τις Κοινότητες της γύρω περιοχής, περίμεναν τους «Ελεβμέδες» στο δρόμο Γαλατά – Κρυονέρι, εμποδίζοντας το συνεργείο να φτάσει στο σημείο από το οποίο θα ξεκινούσε η οριοθέτηση. «Κατεβλήθη προσπάθεια να πεισθούν οι συγκεντρωθέντες να απομακρυνθούν, πλην όμως, ανεπιτυχώς», ανέφερε το δελτίο τύπου που εξέδωσε την άλλη μέρα το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως [2]. Και συνέχιζε: «Κατόπιν τούτου, παρουσία των εκπροσώπων της διοικητικής και εισαγγελικής αρχής προσκλήθηκαν νομίμως να διαλυθούν, αλλά και πάλι δεν συμμορφώθηκαν, όταν δε επιχειρήθηκε η απομάκρυνσή τους, άρχισαν να λιθοβολούν τους άντρες της χωροφυλακής με πέτρες, οπότε με σύμφωνη γνώμη του εισαγγελέως και του εκπροσώπου της Νομαρχίας έγινε χρήση χημικών μέσων για την διάλυσή τους».
Σύμφωνα με το δελτίο σε κείνα τα επεισόδια τραυματίστηκε ένας μοίραρχος, πέντε χωροφύλακες και μία κάτοικος της περιοχής, ενώ συνελήφθησαν οκτώ πολίτες, οι οποίοι οδηγήθηκαν στον εισαγγελέα.
Την ίδια μέρα πραγματοποιήθηκε διευρυμένη σύσκεψη στο Γαλατά, στην οποία πήραν μέρος οι Δήμαρχοι: Θεόδωρος Άννινος (Πατραίων), Στέλιος Τσιτσιμελής (Αγρινίου), Κώστας Αντωνίου (Μεσολογγίου), Θανάσης Καρβέλης (Αιτωλικού), καθώς και το σύνολο των κοινοταρχών της ευρύτερης περιοχής του Μεσολογγίου και του Αγρινίου, στην οποία αποφασίστηκε: 1ον) Η συγκρότηση μιας συντονιστικής επιτροπής των Κοινοτήτων της δυτικής πλευράς του Πατραϊκού κόλπου και 2ον) Η επιτροπή αυτή να απευθύνει κάλεσμα προς κάθε αρμόδιο φορέα και τους εκπροσώπους των τοπικών κοινωνιών για μια μεγάλη σύσκεψη στην πόλη της Πάτρας, ο στόχος της οποίας θα ήταν η ενημέρωση όλων για την επένδυση και ένα ακόμα μεγαλύτερο «άνοιγμα» του αγώνα στον ευρύτερο επιστημονικό, πολιτικό και κοινωνικό χώρο της Δυτικής Ελλάδας και της χώρας.
Η ημερομηνία που ορίστηκε γι’ αυτή την σύσκεψη ήταν μια μέρα σαν σήμερα (31 του Μάρτη), πριν από 41 χρόνια. Σ’ αυτή εκτός από τους προαναφερόμενους φορείς συμμετείχαν: οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και του Κ.Κ.Ε. της Αιτωλοακαρνανίας και της Αχαΐας, Κοινοτάρχες και των δύο νομών, αντιπροσωπεία του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας, δημοτικοί και κοινοτικοί σύμβουλοι των περιοχών που βρέχει ο Πατραϊκός κόλπος, αντιπροσωπεία του Εργατικού Κέντρου της Πάτρας, εκπρόσωποι επιστημονικών και πολιτιστικών συλλόγων, αρκετοί κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής του Γαλατά, καθώς και των πόλεων του Μεσολογγίου, του Αγρινίου και της Πάτρας.
Το σύνολο των ομιλητών σε αυτή τη συγκέντρωση-συλλαλητήριο τόνισαν ότι, με τους χωροφύλακες σε δράση και τις τοπικές κοινωνίες σε διωγμό και καταστολή, κανένα αναπτυξιακό έργο δεν πρόκειται να προχωρήσει. Εκφράστηκε ακόμα, από όλους όσους παραβρέθηκαν, η βεβαιότητα της καταστροφής που θα επιφέρει η δημιουργία και λειτουργία του εργοστασίου σε μια περιοχή ιδιαίτερου περιβαλλοντικού και φυσικού κάλλους, με αρκετά στρέμματα γης υψηλής αποδοτικότητας τα οποία κινδυνεύουν με την απόλυτη ερημοποίησή τους. Τέλος, αποφασίστηκε η συνέχιση του αγώνα μέχρι την οριστική απόσυρση αυτού του σχεδιασμού της Κυβέρνησης.
Τον παραπέρα αγώνα κατά της συγκεκριμένης επένδυσης θα τον παρακολουθήσουμε και στη συνέχεια αυτού ημερολογίου, αφού ένας σημαντικός αριθμός μελών της τοπικής κοινωνίας του Αγρινίου, και όχι μόνο οι θεσμικοί της εκπρόσωποι, συμμετείχε σε αυτόν ενεργά.
Κλείνοντας και συνοψίζοντας να αναφέρουμε, πως το Μάρτιο του 1977, όπως σημειώθηκε και στην αρχή του άρθρου, η συγκεκριμένη επένδυση ανακοινώθηκε ότι επρόκειτο να εγκατασταθεί στην Νέα Καρβάλη, για να είναι κοντά στην άντληση των πετρελαίων της Θάσου και στο τεραστίων δυνατοτήτων λιμάνι της Καβάλας.
Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, ο Πρωθυπουργός της χώρας Κωνσταντίνος Καραμανλής ανήγγειλε την κατασκευή του εργοστασίου σε δύο φάσεις. Στην πρώτη θα ιδρύονταν μονάδες παραγωγής πλαστικού, πρώτων υλών PVC και πολυαιθυλενίου και στη δεύτερη (μετά το 1986) θα δημιουργούνταν μια μονάδα πυρόλυσης, για την παραγωγή αιθυλενίου και άλλων πρώτων υλών.
Για την υλοποίηση αυτών των εξαγγελιών ιδρύθηκε, το Γενάρη του ’76, η κρατική «Ελληνική Εταιρεία Βιομηχανικών και Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων Α.Ε.» (ΕΛ.Ε.Β.Μ.Ε.), με στόχο να στεγάσει κάτω από τη Διοίκησή της όλες τις κρατικές πρωτοβουλίες για δημιουργία χημικών, μεταλλουργικών και μεταλλευτικών συγκροτημάτων της χώρας.
Το 1978, ένα χρόνο μετά την απόφαση και την πομπώδη εξαγγελία για τη δημιουργία συγκροτήματος πετροχημικών στη Νέα Καρβάλη της Καβάλας, η Κυβέρνηση Καραμανλή αποφασίζει να μεταφέρει το συγκρότημα στο Γαλατά Μεσολογγίου, κοντά στις εκβολές του Εύηνου.
Το Μάρτη του 1979 οι φορείς και οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής εμποδίζουν, όπως περιγράψαμε παραπάνω, τους υπαλλήλους της εταιρείας να προχωρήσουν στην οριοθέτηση της περιοχής που είχε επιλεχθεί για το έργο και ξεκινούν τον αγώνα για την αποτροπή της κατασκευής του εργοστασίου στην περιοχή τους.
Δύο χρόνια περίπου και στις 14 Γενάρη του 1981, μετά τη μετάβαση του Κ. Καραμανλή στην Προεδρία και την ανάληψη της Πρωθυπουργίας από το Γεώργιο Ράλλη, εξαγγέλλεται και η αλλαγή της τοποθεσίας κατασκευής του πετροχημικού εργοστασίου από το Γαλατά, στη θέση Μπούκα του ποταμού Αχελώου, πάνω ακριβώς στις εκβολές του. Ήταν η σειρά της Παραχελωΐτιδας και του Αγροτικού Συλλόγου Νεοχωρίου να καθοδηγήσει τον συνεχιζόμενο αγώνα της περιοχής.
1. Οι υπάλληλοι της εταιρείας ΕΛ.Ε.Β.Μ.Ε. Α.Ε. | 2. Υπουργός Δημοσίας Τάξεως εκείνη την εποχή, στη 2η Κυβέρνηση Καραμανλή, ήταν ο Αναστάσιος Μπάλκος, ο οποίος υπήρξε πρώην αντιστράτηγος και βουλευτής Πρέβεζας με τη Νέα Δημοκρατία.
Φωτογραφία: Και η φωτογραφία της ανάρτησης και η φωτογραφία στα γραφεία του Αγροτικού Συλλόγου Νεοχωρίου με τον Πρόεδρο Τάκη Μακρή είναι από το βραβευμένο ντοκυμαντέρ “Οι καθεδρικές της ερήμου”, μια ταινία για τον αγώνα ενάντια στα Πετροχημικά σε σκηνοθεσία Στάθη Κατσαρού και Γιώργου Σηφιανού, φωτογραφία του Γιώργου Καραδήμου, μουσική επιμέλεια Ρηνιώς Παπανικόλα και παραγωγή του Αγροτικού Συλλόγου Νεοχωρίου.
