...
ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ
Αγρινίου – Αμφιλοχίας |
Προσκύνημα στη Μακρόνησο
|Την Κυριακή 19 Οκτωβρίου 2025
οργανώνεται ημερήσια εκδρομή στον ιστορικό τόπο μαρτυρίου,
με αναχώρηση το πρωί και επιστροφή το απόγευμα |
Με ένα ταξίδι μνήμης και ιστορικής αναστοχαστικής φόρτισης, το Παράρτημα Αγρινίου – Αμφιλοχίας της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ διοργανώνει την Κυριακή 19 Οκτωβρίου 2025 προσκύνημα στη Μακρόνησο, τον τόπο που σημάδεψε ανεξίτηλα την ιστορία του Εμφυλίου και της μετεμφυλιακής περιόδου.
Η αναχώρηση θα πραγματοποιηθεί τις πρωινές ώρες, ενώ η επιστροφή έχει προγραμματιστεί για αργά το απόγευμα. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να κάνουν κράτηση θέσεων στο τηλέφωνο 6973374136.
Η Μακρόνησος υπήρξε το σύμβολο της «αναμόρφωσης» και της εξόντωσης χιλιάδων στρατιωτών και πολιτών με αριστερά φρονήματα. Από το 1947 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50 λειτούργησε ως κεντρικός μηχανισμός καταστολής και εκκαθάρισης του στρατού, ενώ σε συνθήκες σκληρής καταπίεσης πέρασαν πάνω από 20.000 κρατούμενοι. Σταδιακά μετατράπηκε σε ένα σύμπλεγμα στρατοπέδων, φυλακών και χώρων εγκλεισμού, όπου οι στρατιωτικές διοικήσεις επέβαλλαν ένα καθεστώς βίας, εξευτελισμών και ψυχολογικής πίεσης, με πρόσχημα τη «διαφώτιση».
Τα στρατόπεδα στη Μακρόνησο
Η δημιουργία των στρατοπέδων στη Μακρόνησο συνδέθηκε άμεσα με την ανάγκη του καθεστώτος να «εκκαθαρίσει» τον Εθνικό Στρατό από όσους θεωρούνταν «πολιτικά ύποπτοι». Στη δίνη του Εμφυλίου, όταν οι μάχες με τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας απαιτούσαν πλήρη στρατιωτική συνοχή, οι αρχές συγκέντρωναν πληροφορίες από την αστυνομία και τις τοπικές υπηρεσίες για το πολιτικό παρελθόν των στρατευμένων. Όσοι είχαν αριστερά φρονήματα ή συμμετοχή στην ΕΑΜική Αντίσταση κατατάσσονταν στους «ύποπτους» και από το καλοκαίρι του 1946 συγκροτήθηκαν ειδικά τάγματα, που αποτέλεσαν την πρώτη δεξαμενή κρατουμένων της Μακρονήσου.
- Το Α΄ Τάγμα Σκαπανέων ξεκίνησε από το Λιόπεσι Αττικής και μεταφέρθηκε πρώτα στην Κρήτη και μετέπειτα στη Γυάρο για να καταλήξει στη Μακρόνησο.
- Το Β΄ Τάγμα Σκαπανέων, με αφετηρία τη Λάρισα, κατέληξε μέσω Ρεθύμνου και Πόρτο Ράφτη στη Μακρόνησο, όπου έφτασε πρώτο τον Μάιο του 1947.
- Το Γ΄ Τάγμα Σκαπανέων συγκεντρώθηκε στη Μίκρα Θεσσαλονίκης και μέσω Ντουντουλάρ (Διαβατά Θεσσαλονίκης) βρέθηκε κι αυτό στη Μακρόνησο.
Έτσι γεννήθηκαν τρία στρατόπεδα που έμελλε να εξελιχθούν σε κεντρικό μηχανισμό πολιτικής καταστολής.
Η ιστορία της Μακρονήσου χωρίζεται σε τρεις φάσεις:
- Η πρώτη, μέχρι την άνοιξη του 1949, επικεντρώθηκε στη βίαιη «αναμόρφωση» στρατιωτών και αξιωματικών.
- Η δεύτερη, ως το καλοκαίρι του 1950, σημαδεύτηκε από την άφιξη χιλιάδων πολιτών – ανδρών και γυναικών – που συνελήφθησαν προληπτικά.
- Η τρίτη, μέχρι το κλείσιμο των στρατοπέδων, περιλάμβανε κυρίως στρατιώτες υπό ηπιότερες συνθήκες, ενώ λειτούργησαν και οι Στρατιωτικές Φυλακές Αθηνών στο νησί.
Η Μακρόνησος δεν ήταν ένα ενιαίο στρατόπεδο αλλά ένα σύμπλεγμα: τα Ειδικά Τάγματα Οπλιτών, τα Ειδικά Στρατόπεδα Αναμορφώσεως Ιδιωτών, το Γ΄ Κέντρο Παρουσιάσεως Αξιωματικών, φυλακές και χώρους εγκλεισμού γυναικών. Η θεσμοθέτηση ήρθε με το Ψήφισμα ΟΓ΄ (Οκτώβριος 1949), που ίδρυσε τον «Οργανισμό Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου», δίνοντας στον στρατό πλήρη έλεγχο και επί των πολιτών. Έτσι το νησί μετατράπηκε σε τεράστια φυλακή, όπου η «διαφώτιση» και η «αναμόρφωση» αποτέλεσαν το προσωπείο μιας οργανωμένης προσπάθειας συντριβής της Αριστεράς και κάθε φωνής που αμφισβητούσε την καθεστηκυία τάξη και ασφάλεια.
Η αντίστροφη μέτρηση
Η αντίστροφη μέτρηση για τα στρατόπεδα της Μακρονήσου ξεκίνησε το 1950. Ο Εμφύλιος πόλεμος είχε σταματήσει τον Αύγουστο του 1949, όμως τα στρατόπεδα της Μακρονήσου συνέχιζαν να λειτουργούν, ο αριθμός των κρατουμένων διαρκώς διογκωνόταν και οι καταγγελίες στις εφημερίδες για τις συνθήκες που επικρατούσαν εκεί πολλαπλασιάζονταν. Μετά τις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950 και την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Νικόλαο Πλαστήρα, η κυβέρνηση προχώρησε στην αλλαγή διοίκησης του στρατοπέδου με την τοποθέτηση του υποστράτηγου Παπαγιαννόπουλου και στον δραστικό περιορισμό της λειτουργίας των στρατοπέδων. Το αποφασιστικό βήμα έγινε το καλοκαίρι του 1950, όταν οι χιλιάδες πολιτικοί εξόριστοι μεταφέρθηκαν από τη Μακρόνησο στον Άγιο Ευστράτιο
Τα στρατόπεδα συνέχισαν να λειτουργούν μέχρι το 1957, ενώ στη συνέχεια και μέχρι τον Οκτώβριο του 1960 λειτουργούσαν μόνο οι στρατιωτικές φυλακές. Τον Φεβρουάριο του 1961 οι τελευταίοι στρατιώτες που φρουρούσαν τις εγκαταστάσεις εγκατέλειψαν τη Μακρόνησο.
Η ιστορική μνήμη για τα στρατόπεδα της Μακρονήσου παραμένει ζωντανή, ως υπενθύμιση του πώς η εξουσία αντιμετώπισε τους ανθρώπους που επέλεξαν να μείνουν πιστοί στις ιδέες τους. Το επικείμενο προσκύνημα αποτελεί έναν φόρο τιμής σε όσους υπέφεραν στο νησί και μια ευκαιρία συλλογικής αναμέτρησης με το παρελθόν.
——————————————————————————————–
Πηγή φωτογραφιών και πληροφορίες:
ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ: Ψηφιακό αρχείο των ΑΣΚΙ
Φωτογραφία αφίσας από το εξώφυλλο του βιβλίου:
Σταβέρης Ηλίας, ΓΛΑΡΟΦΩΛΙΑ, εκδόσεις Φιλίστορ
