Παλιά Πλαγιά: Ενα ταξίδι σε μια άλλη εποχή, μέσα σε αμυγδαλιές
και ιδιαίτερα ερείπια, τα οποία φέρνουν κατά νου οικισμό σε νησί
«Όσοι διατρέχουν τη δυτική Ελλάδα και γνωρίζουν τις φυσικές της ομορφιές έχουν να επιλέξουν πολλούς ωραίους προορισμούς, τόσο προς τα βουνά, όσο και προς τις ακτές του Ιονίου. Αλλά μια επίσκεψη στην εγκαταλελειμμένη Παλιά Πλαγιά της Αιτωλοακαρνανίας θα προσφέρει μια εμπειρία που δεν μοιάζει με καμία άλλη.
Χωριό-φάντασμα στις δικές μας ημέρες, η Παλιά Πλαγιά στέκει ερειπωμένη μέσα σε ωραιότατη φύση, η οποία βρίσκεται στα καλύτερά της όταν έρχεται η άνοιξη: οι ανθισμένες αμυγδαλιές είναι από μόνες τους ένα θέαμα, τονίζοντας περισσότερο την ιδιαιτερότητα των παρατημένων κτηρίων, όπως βέβαια και οι συκιές, τα πουρνάρια και οι ρουπακοβελανιδιές που επίσης φύονται τριγύρω. Τα κοπάδια των σημερινών κτηνοτρόφων χρησιμοποιούν συχνά την περιοχή ως βοσκότοπο.»
Η Παλιά Πλαγιά βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο της Αιτωλοακαρνανίας σε απόσταση 24,5 χλμ. ΝΔ. της Βόνιτσας και 4 χλμ. Α. από την Πλαγιά. Οφείλει την ονομασία της στο ότι είναι κτισμένη σε νοτιοανατολική πλαγιά του βουνού Στέρνα από κατοίκους του Ξηρόμερου που σύμφωνα με την τοπική παράδοση, την περίοδο της τουρκοκρατίας, ήθελαν να προφυλαχθούν από τις επιδρομές των πειρατών ή οποιαδήποτε άλλη εχθρική έφοδο από την ξηρά.
Το χωριό έχει ερημώσει και μόνο οι δύο εκκλησίες μαζί με την κεντρική βρύση έχουν απομείνει. Αιτία είναι ο σεισμός που έγινε στις 29 Οκτωβρίου 1966 και κατέστρεψε το χωριό καθώς και η μετανάστευση όσων απέμειναν τη δεκαετία του 1970 για τα παράλια της Λευκάδας. Στις 29 Οκτωβρίου 1966, πέντε παρά είκοσι τα ξημερώματα, 5,8 Ρίχτερ ταρακούνησαν το Ξηρόμερο Αιτωλοακαρνανίας…
«Δεν γνωρίζουμε πότε και υπό ποιες συνθήκες εγκαταλείφθηκε τελικά το Σόλλιον μετά το τέλος των αρχαίων χρόνων. Ωστόσο η ανάμνησή του φαίνεται να έμεινε ζωντανή κατά τον Μεσαίωνα, γιατί στην παλαιότερη αναφορά που έχει εντοπιστεί για την περιοχή (1530, σε οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα) αναγράφεται η ύπαρξη χωριού ονόματι Σολιανή Πλαγιά. Σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις, ιδρύθηκε από κατοίκους του Ξηρόμερου οι οποίοι ήθελαν να μείνουν σε ένα μέρος καλύτερα προφυλαγμένο από τις συχνές επιδρομές πειρατών.
Το χωριό αυτό είναι ο διαπιστωμένος πρόγονος της Παλιάς Πλαγιάς, καθώς εμφανίζει συνεχή κατοίκηση μέσα στους αιώνες –απλά από το 1700 περίπου κι έπειτα λέγεται πλέον σκέτη Πλαγιά, με το Σολιανή να εκλείπει. Μετά την ίδρυση ελληνικού κράτους οργανώνεται σε χωριστή κοινότητα 259 κατοίκων (1836), σε απόσταση περίπου 25 χιλιομέτρων από τη Βόνιτσα.»
Ο βροχερός καιρός που ακολούθησε τον καταστροφικό σεισμό, προκάλεσε κατολισθήσεις βράχων, με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν ακόμα περισσότερα σπίτια. Για τους επόμενους μήνες, χιλιάδες κάτοικοι του Ξηρόμερου έμεναν σε στρατιωτικούς καταυλισμούς…
Τη δεκαετία του 1970 όμως έγραψαν τους τίτλους τέλους για το χωριό τους. Μετεγκαταστάθηκαν στα παράλια απέναντι από τη Λευκάδα. Οι λόγοι ήταν κυρίως οικονομικοί, καθώς με την κατάργηση των καπνοκαλλιεργειών τους και άλλων προϊόντων, η αγροτική δραστηριότητα του χωριού υπέστη βαρύ πλήγμα..
Δυτικά του χωριού, σε βορειοδυτική πλαγιά του όρους Στέρνας, βρίσκεται η ερειπωμένη Ιερά Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου, ενώ στην μακρόστενη κορυφή του (υψόμετρο 507 μέτρα) βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της Στέρνας.
Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με την Αμμούσα και την Πλαγιά αποτελούν την Τοπική κοινότητα Πλαγιάς που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Πάλαιρου του Δήμου Ακτίου – Βόνιτσας.
Το κάστρο της Στέρνας
Βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο πάνω από το παλιό χωριό της Πλαγιάς. Πάνω από την παλιά Πλαγιά στην μακρόστενη Κορυφή Στέρνα βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος κάστρο και καστέλια, ο οποίος αποτελούσε τμήμα οχυρωματικού συγκροτήματος.
Η κορυφή είναι η ψηλότερη της χερσονήσου (υψόμετρο 507μ. ) και από εκεί εποπτευόταν ολόκληρη η περιοχή προς Λευκάδα, νότια προς τις Εχινάδες και βόρεια προς τις Ηπειρωτικές ακτές και την είσοδο του Αμβρακικού κόλπου. Το όνομα στέρνα αποδόθηκε ασφαλώς από άγνοια μόνο και μόνο από την αρχαία δεξαμενή που διασώζεται. Το Κάστρο κατασκευάσθηκε τον 5ο αι.π.Χ. και κατά μια εκδοχή πιστεύεται ότι ήταν αποικία των Κορινθίων Σόλλιο. Όμως αυτό δεν φαίνεται πιθανό, αφού όλα τα στοιχεία δείχνουν πως το Σόλλιο βρισκόταν στην παραλία απέναντι από την Λευκάδα. Είναι πολύ πιθανό το κάστρο της Στέρνας να αποτελούσε οχυρό της αρχαίας Παλαίρου, με το οποίο επόπτευε τις παραπάνω περιοχές, Αφού η θέση της πόλης δεν τις έδινε τη δυνατότητα ελέγχου ολόκληρης της περιοχής.
Η ακρόπολη φέρεται να είχε μόνο μία πύλη νοτιοδυτικά και να χωρίζεται στη μέση με ενδιάμεσο τείχος.
Στην απέναντι κορυφή Τρίκορφο στην περιοχή Λιθιές σώζονται και τα ερείπια μιας ακόμη οχυρής θέσης. Αρχαία ερείπια και τμήμα κολώνας σώζονται και νότια στην κορυφή Ταύρος.
Επίσης ερείπια αρχαίου κτίσματος σώζονται και πάνω από το χωριό στην κορυφή Σως (415)
Όλες αυτές οι οχυρές θέσεις σε αυτές τις ψηλές κορυφές της χερσονήσου, σε συνδυασμό με τα ισχυρά τείχη της Παλαίρου και τους βάλτους γύρω από τη λίμνη, συγκροτούσαν ένα ισχυρό οχυρωματικό σύστημα, που δείχνει την ύπαρξη σημαντικής πόλης. Οι οχυρώσεις αυτές πιθανόν να αναπτύχθηκαν ή να ενισχύθηκαν όταν έκαναν την παρουσία τους στην περιοχή οι Κορίνθιοι και ίδρυσαν αποικίες: Λευκάδα, Αλυζία, Σόλλιο και Ανακτόριο, αλλά και άλλες μικρότερες στον Αμβρακικό όπως Εχίνος και Ηράκλεια.
Κατά την εμφάνιση των Κορινθίων στην περιοχή της Βόρειας Ακαρνανίας υπήρχαν μόνο δύο ισχυρές παλιές πόλεις των Ακαρνάνων, η Πάλαιρος και το Θύρρειο και μπορεί να θεωρηθεί πως δεν είδαν με καλό μάτι τους αποίκους που ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στην γη τους και καθώς δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν την αποίκηση οχύρωσαν τις πόλεις τους καλύτερα.
