Η Κάτω Βασιλική είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό
και τουριστικό θέρετρο της Αιτωλοακαρνανίας
σε υψόμετρο 10 μέτρα
- Επιμέλεια, φωτογραφίες
Γιώργος Κατσιπάνος
. Σύμφωνα με το σχέδιο Καποδίστριας ανήκε στο Δήμο Χάλκειας και είχε 261 μόνιμους κατοίκους (απογραφή 2001). Με το πρόγραμμα Καλλικράτης μαζί με τον οικισμό Πέραμα αποτελούν τη Τοπική Κοινότητα Βασιλικής της Δημοτικής Ενότητας Χαλκείας που ανήκει στο Δήμο Ναυπακτίας και με την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 252 κατοίκους.
Βρίσκεται στη βορεινή ακτή του Πατραϊκού κόλπου κάτω από τον ορεινό όγκο του ιερού όρους της Αιτωλίας, της Βαράσοβας. Ανατολικά του χωριού βρίσκεται ο δίδυμος ορεινός όγκος με την ονομασία Κλόκοβα. Η περιοχή κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια. Στον λόφο της Αγίας Τριάδας ανατολικά του σημερινού χωριού, υπήρχε πιθανόν η αρχαία πόλη Χάλκεια ή Χαλκίς, η οποία σύμφωνα με τον Όμηρο συμμετέχει στον Τρωικό πόλεμο με άλλες τέσσερις Αιτωλικές πόλεις.Το χωριό στη σημερινή τοποθεσία κατοικήθηκε το 1865 από αγροτοποιμένες. Η παλαιότερη τοποθεσία του χωριού ήταν στη θέση Παλιοχώρι όπου βρίσκεται ο παλιός ναός του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος κτίσθηκε το 1879.
Η τρίκορφη Βαράσοβα υπήρξε μεγάλο ασκητικό κέντρο και σύμφωνα με μαρτυρίες βοσκών και κατοίκων της περιοχής, υπήρχαν εβδομήντα δύο εκκλησιές, παρεκκλήσια και σπήλαια στις κορφές και στις πλαγιές της και από τότε έλαβε και το όνομα «ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ ΤΗΣ ΑΙΤΩΛΙΑΣ». Σήμερα γνωρίζουμε ότι από τον 9ο μέχρι τον 12ο αιώνα μ.Χ., Καππαδόκες ζωγράφοι ταξίδευαν από την Ανατολή προς την Ιταλία προτιμώντας το χερσαίο δρόμο του Κορινθιακού – Πατραϊκού κόλπου και κάποιοι απ’ αυτούς έμειναν αρκετό καιρό, ιδρύοντας ασκητική Πολιτεία, προκειμένου να ζωγραφίσουν μορφές Αγίων σε σπήλαια εδώ στη Βαράσοβα. Στην Ανατολική πλευρά της Βαράσοβας βλέπουμε το μεγάλο και εντυπωσιακό σπήλαιο του Αγίου Νικολάου με αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Πρόκειται για ένα Μοναστηριακό συγκρότημα φρουριακού τύπου και που για 10 αιώνες ασκήτεψε ένας μεγάλος αριθμός Μοναχών.
Στην Κάτω Βασιλική στις 6 Αυγούστου (του Σωτήρος) ο Πολιτιστικός & Μορφωτικός Σύλλογος διοργανώνει τη γιορτή της τράτας. Κατά τη διάρκεια της γιορτής οι συμμετέχοντες καλάρουν μια παραδοσιακή τράτα, ψήνονται σαρδέλες στην παραλία του χωριού και ακολουθεί γλέντι.
