Εμείς, ο Αντρέας, η vintage Ιστορία κι ο Ελ Σίντ

Το ιστορικό αποτύπωμα του Αντρέα Παπανδρέου είναι προφανώς βαθύ και σύνθετο. Η αποτίμηση της διαδρομής του δεν είναι απλή και σε καμιά περίπτωση δεν έχει ολοκληρωθεί.

Η ιστορική καταγραφή έχει τεκμηριώσει την καθοριστική συνεισφορά του στην άρση των μετεμφυλιακών διακρίσεων: η απαγορευμένη μισή Ελλάδα βγήκε στο φως, με εμβληματική στιγμή την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης. Άνοιξε το δρόμο για μια μεγάλη δημοκρατική αποκατάσταση, συμπλήρωσε τη Μεταπολίτευση. Και παράλληλα μεγάλες τομές στην υγεία με το Εθνικό Σύστημα Υγείας, στο οικογενειακό δίκαιο (αποποινικοποίηση μοιχείας, πολιτικός γάμος), στην εκπαίδευση, στον συνδικαλισμό, στην ισότητα των φύλων και τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων, στην ενίσχυση του κράτους πρόνοιας, την ψήφο στα 18, στην εξωτερική πολιτική. Και πολλά άλλα.

Η ιστορική μνήμη και η πολιτική γενναιότητα απαιτεί ενδεχομένως κάποιον αναστοχασμό της Αριστεράς για τα χρόνια εκείνα. Βέβαια, έχουν αλλάξει οι συνθήκες, το πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον, οι συσχετισμοί. Ιδίως μετά τις μεγάλες μετακινήσεις και αναδιατάξεις, με άλλον πολιτικό χάρτη, μπορούμε πολλά πράγματα να δούμε στοχαστικά και αυτοκριτικά. Ίσως χρειάζεται και ένας ουσιαστικός διάλογος για τις σχέσεις της Αριστεράς με την ελληνική εκδοχή της σοσιαλδημοκρατίας. Να ωραίο θέμα για ένα μεγάλο διεπιστημονικό συνέδριο που θα άνοιγε και προοπτικές συνεργασιών.

Όμως να εξηγούμαστε, αυτό δε σημαίνει την αγιοποίηση του Αντρέα. Δε σημαίνει να εισφέρουμε κι εμείς στη ρηχή νοσταλγία των 80s, να αναπαράγουμε μια vintage ανάγνωση της Ιστορίας με υπεραπλουστεύσεις και επιλεκτικότητα. Δε σημαίνει να διαγράψουμε τις κραυγαλέες αντιφάσεις του Αντρέα, τον εναγκαλισμό με τη χυδαιότητα της Αυριανής, την αποδιάρθρωση κάθε εσωκομματικής δημοκρατίας, τις επιθέσεις στην «Αριστερά του σαλονιού», τις όψεις διαπλοκής, το δόγμα «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», την ταύτιση κόμματος και κράτους.

Όλα Αντρέας, κι αυτά κι εκείνα. Ήταν μια ιστορική αλλαγή, ήταν και μια χαμένη ευκαιρία η δεκαετία του 80. Έκανε μεγάλες τομές, άφησε και βαθιές παθογένειες. Έχουμε να διδαχτούμε από τον τρόπο που οικοδόμησε αξεπέραστη σχέση αντιπροσώπευσης με εκατομμύρια ανθρώπους. Να δούμε όμως την πολιτική ουσία, όχι την επιφάνεια αυτής της σχέσης. Δεν κερδίζουμε ούτε προσφέρουμε τίποτα αγιοποιώντας τον Αντρέα σήμερα. Ούτε μαλώνοντας γύρω από την «κληρονομιά του». Είναι σαν να γυρεύουμε να βάλουμε στο άλογο τον Ελ Σιντ.

Χρειάζεται η αντιπολίτευση να πει τα στοιχειώδη για το σήμερα. Όλη η αντιπολίτευση. Να μιλήσει πειστικά. Πώς μπορούμε να αλλάξουμε τη ζωή των ανθρώπων. Τι θα αλλάξουμε στο δημόσιο σχολείο, τι μπορεί να είναι διαφορετικό στο νοσοκομείο την επόμενη μέρα, στο μέσο μεταφοράς, στην εργασία. Πώς θα διευρύνουμε την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, τι θα αλλάξουμε στην αγορά. Πώς θα θωρακίσουμε το διάτρητο κράτος δικαίου. Πώς θα πείσουμε τον κόσμο ότι υπάρχει άλλος τρόπος να πορευτεί αυτή η χώρα. Αυτό είναι το θέμα. Πώς θα σωθεί οτιδήποτε αν σώζεται.

Σε προεκλογική περίοδο λέγονται πράγματα που εξυπηρετούν βραχυχρόνιους σχεδιασμούς. Κατανοητό. Όμως να μη χάνουμε το μείζον σηκώνοντας θόρυβο και σκόνη γύρω από το σώμα του νεκρού Ελ Σιντ. Έτσι το μόνο που προσφέρουμε είναι ακόμα περισσότερο περιθώριο κινήσεων στην οικογένεια που κυβερνά.