«Το παιχνίδι στην Αμβρακία
Αθύρματα για παιχνιδίσματα»
από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
στο Αρχαιολογικό Μουσείο της ηπειρωτικής πόλης
Τον περασμένο Αύγουστο, τη βραδιά της Πανσελήνου, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας άνοιξε για το κοινό και συνεχίζεται με επιτυχία και μεγάλο ενδιαφέρον από την πλευρά του κοινού η περιοδική έκθεση που διοργάνωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας, με τίτλο «Το παιχνίδι στην Αμβρακία. Αθύρματα για παιχνιδίσματα». Στην έκθεση περιλαμβάνονται μερικά από τα καλύτερα διατηρημένα δείγματα παιχνιδιών από την Αμβρακία, τη σημαντική κορινθιακή αποικία στη βορειοδυτική Ελλάδα. Στην πλειονότητά του το υλικό προέρχεται από τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλης και από τις ανασκαφές στον πολεοδομικό ιστό που έχουν φέρει στο φως δημόσια κτίρια και ιδιωτικές οικίες, και τοποθετείται στους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους.
Ο επισκέπτης ξεκινώντας την περιήγησή του συναντά παιχνίδια που σχετίζονται με τη βρεφική και τη νηπιακή ηλικία, όπως είναι οι πήλινες πλαταγές (κουδουνίστρες), πολλές από τις οποίες εντοπίστηκαν ως κτερίσματα σε παιδικούς τάφους των νεκροταφείων της Αμβρακίας. Την ενότητα αυτή ενισχύει ένας μικρός αριθμός από θήλαστρα διαφόρων σχημάτων.
Έχει ακόμη επιλεγεί ένα αντιπροσωπευτικό σύνολο από πλαγγόνες, που περιλαμβάνει τους γνωστούς έως σήμερα τύπους αρθρωτής κούκλας που απαντούν στην Αμβρακία. Οι περισσότερες εντοπίστηκαν ως κτερίσματα σε παιδικές ταφές του 5ου και 4ου αι. π.Χ., λιγότερες αποτέλεσαν αναθήματα στο ιερό των Νυμφών στο Σπήλαιο της Κουδουνότρυπας και ακόμα λιγότερες προέρχονται από τις οικίες. Είναι πήλινες, κατασκευασμένες με μήτρα και ελάχιστες οστέινες. Μπορούν να ταξινομηθούν σε διαφορετικούς τύπους ανάλογα με τα ανατομικά χαρακτηριστικά, την απόδοση ενδύματος ή μη, την περίτεχνη και διαφορετική κόμμωση, τα καλύμματα ή εξαρτήματα που φέρουν στην κεφαλή, αλλά και το φύλο. Όλες, όμως, ανήκουν στον τύπο του νευρόσπαστου, διαθέτουν δηλαδή κινητά μέλη που κατασκευάζονται χωριστά από το σώμα και προσδένονται σε αυτό μέσω οπών που ανοίγονται στους ώμους και στην απόληξη του κορμού. Γενικότερα, οι πλαγγόνες ερμηνεύονται πρωτίστως ως παιχνίδια, ωστόσο επιδέχονται και άλλες ερμηνείες, καθώς ανάλογα με τη χρήση τους ως κτερίσματα σε ταφές ή ως αναθήματα σε ιερά αποκτούν και άλλους συμβολισμούς.
Ποικίλα ζωόμορφα ειδώλια, ομοιώματα οικόσιτων και άγριων ζώων, συνθέτουν μία ακόμη κατηγορία παιχνιδιού στην Αμβρακία. Στην ίδια ενότητα παρουσιάζονται μικρογραφικά ομοιώματα οικιακών σκευών καθημερινής χρήσης, επίπλων και ειδών καλλωπισμού που συμπλήρωναν το παιδικό παιχνίδι. Τα αντικείμενα αυτά εξυπηρετούσαν ποικίλες χρήσεις στην καθημερινή ζωή, σε τελετουργικές πράξεις και στις ταφικές πρακτικές. Ωστόσο, στα χέρια των παιδιών συνιστούσαν αγαπημένα αθύρματα, που κέντριζαν τη φαντασία, προετοιμάζοντάς τα συγχρόνως για τους μελλοντικούς ρόλους της ενήλικης ζωής.
Στην τελευταία ενότητα της έκθεσης παρουσιάζονται αντικείμενα που σχετίζονται με τη διεξαγωγή επιτραπέζιων παιχνιδιών, παιχνιδιών πνευματικού περιεχομένου, επιδεξιότητας και τύχης. Στα τελευταία συγκαταλέγονται οι αστράγαλοι, οστά που χρησιμοποιήθηκαν ως μέσο για τη διεξαγωγή πολλών παιχνιδιών σε διάφορες περιοχές του αρχαίου κόσμου.
Η Αμβρακία έχει ακόμη να παρουσιάσει το δικό της παράδειγμα επιτραπέζιου παιχνιδιού, που εκτίθεται στη μόνιμη έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας. Πρόκειται για λίθινη πλάκα δαπέδου με χαραγμένο ορθογώνιο πλέγμα 28 τετραγώνων. Οι κανόνες του παιχνιδιού δεν είναι γνωστοί, αλλά μάλλον δεν διαφέρουν πολύ από ένα σύγχρονο παιχνίδι στρατηγικής που χρειάζεται δύο παίκτες, ζάρια και πιόνια. Με αφορμή το αντικείμενο αυτό, στην περιοδική έκθεση παρουσιάζονται πεσσοί, οστέινα αντικείμενα διαφόρων σχημάτων και οστέινοι αστράγαλοι λειασμένοι και επιπεδοποιημένοι. Τα αντικείμενα αυτά θεωρούνται ότι λειτουργούσαν ως πεσσοί (πιόνια) για τη διεξαγωγή παιχνιδιών πεσσείας.
Τέσσερις χάλκινοι τροχοί, προερχόμενοι από ταφικό σύνολο που βρέθηκε στη Δυτική Νεκρόπολη της Αμβρακίας, αποτελούν τη μοναδική γνωστή έως σήμερα μαρτυρία αμαξιδίου στην πόλη, που εκτίθεται για πρώτη φορά. Τα αμαξίδια, όπως είναι γνωστό από την απεικόνισή τους σε παραστάσεις αγγείων, αποτελούσαν δημοφιλές παιδικό παιχνίδι.
Μια διαφορετική μουσειολογική προσέγγιση…
Ξεφεύγοντας από την απλή ανάγνωση του συνοδευτικού κειμένου και τη θέαση των αντικειμένων μέσα από το προστατευτικό τζάμι των προθηκών, ένας από τους στόχους της έκθεσης είναι η παροχή βιωματικής εμπειρίας για τους μικρούς και μεγάλους επισκέπτες. Αυτή η εμπειρία επιτεύχθηκε με τη δημιουργία από τους συντηρητές αρχαιοτήτων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας αντιγράφων επιλεγμένων παιχνιδιών, όπως είναι οι πλαγγόνες, τα ομοιώματα ζώων, οι πλαταγές, οι αστράγαλοι και οι πεσσοί, τα οποία οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να περιεργαστούν κατά την περιήγησή τους. Αναπτύσσεται έτσι η ζητούμενη εξοικείωση και η ουσιαστική επαφή με τα αντικείμενα και τον χώρο του Μουσείου. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η αντίδραση των παιδιών, όταν αντιλαμβάνονται ότι επιτρέπεται να αγγίξουν παιχνίδια με τα οποία έπαιζαν παιδιά της ηλικίας τους πριν από πολλά χρόνια. Στη γενικότερη αίσθηση που δημιουργεί η έκθεση συμβάλλει σημαντικά η σχεδιαστική αποτύπωση σκηνών παιχνιδιού, που συνοδεύουν τα εκθέματα, πολλές από τις οποίες είναι εμπνευσμένες από αντίστοιχες παραστάσεις στην αρχαία τέχνη.
Μέσα από την έκθεση για τα παιχνίδια της Αμβρακίας έγινε προσπάθεια να αναδειχθούν αρχαιολογικά ευρήματα από την αρχαία πόλη, που παρέμεναν λιγότερο γνωστά, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην προσέλκυση του κοινού στο χώρο του Μουσείου και ενισχύοντας την επικοινωνία της Εφορείας με την τοπική κοινωνία. Επιχειρήθηκε όμως και η σκιαγράφηση των πτυχών του καθημερινού βίου των κατοίκων της αρχαίας πόλης και ειδικότερα των παιδιών, ο κόσμος των οποίων είναι δύσκολα ανιχνεύσιμος σε παρελθούσες περιόδους και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Την επιστημονική επιμέλεια της έκθεσης είχε η Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, Δρ Αρχαιολόγος-Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας. Τα επιτοίχια κείμενα και η οργάνωση του αρχαιολογικού υλικού έγινε από τις αρχαιολόγους της ΕΦΑ Άρτας, Βασιλική Γαλάνη, Πηνελόπη Κίτσιου, Θεοφανώ Παπαβασιλείου. Η ψηφιακή σχεδίαση του εποπτικού υλικού έγινε από τον Γιάννη Παπαλέξη, πολιτικό μηχανικό, και τον Κωνσταντίνο Υψηλό, συντηρητή αρχαιοτήτων, στον οποίο επίσης οφείλεται η σχεδίαση των επιτοίχιων παραστάσεων με σκηνές παιχνιδιού. Για τη συντήρηση των εκθεμάτων εργάστηκαν οι συντηρήτριες Κατερίνα Γκιόκα, Πηνελόπη Κίτσιου, Ευδοξία Αγγέλη, Μαρία Ζάρρα. Η κατασκευή των αντιγράφων έγινε από την Κατερίνα Γκιόκα. Κατά την προετοιμασία της έκθεσης, πολύτιμη ήταν η υποστήριξη των συντηρητριών της ΕΦΑ Άρτας Ελένης Καραφέρη, Βαρβάρας Ηλιοπούλου, καθώς και των εργατοτεχνιτών Χρήστου Αράπη, Χρήστου Μπαλτζώη, Νίκου Σιόγκα.
Η περιοδική έκθεση φιλοξενείται στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας και είναι επισκέψιμη κατά το ωράριο λειτουργίας του Μουσείου (08:30-15:30, εκτός Τρίτης).
AgrinioStories
