...
| Λευτέρης Τηλιγάδας |
Αμφιλοχία 1949 | Ο μαρασμός μια πολιτείας
| Το κατάντημα του Γυμνασίου. Το Γραφείον Προνοίας.
Τι δεν έγινε εις την Αμφιλοχίαν. Πατρίκιοι και πληβείοι. |
Από την Αμφιλοχία του 1911, που πάσχιζε να ενταχθεί στους ρυθμούς της εποχής με όπλο το εμπόριο, το λιμάνι και την ιδιωτική πρωτοβουλία — όπως περιγράψαμε στη χθεσινή μας ανάρτηση — έως την Αμφιλοχία του 1949, που βυθιζόταν στη φτώχεια, στα ερείπια και στην κρατική αδιαφορία, μεσολαβεί μια διαδρομή γεμάτη χαμένες ευκαιρίες. Η ίδια πόλη που κάποτε προχωρούσε χωρίς θεσμική στήριξη, συνέχισε να πληρώνει ακριβά, και στα μετεμφυλιακά χρόνια, την απουσία του κράτους.
Ας δούμε λοιπόν, τι έγραφε το 1949, ο Βασίλης Τσιμπίδαρος, στο ΕΜΠΡΟΣ σε μια εποχή που η μισή Ελλάδα ζούσε την τρομοκρατία των νικητών του εμφυλίου και η υπόλοιπη μισή χωρίζονταν σε συμμοριοπληκτούς και αστούς.
Είναι μερικές πόλεις που μιλάνε μόνες τους. Έτσι και η Αμφιλοχία. Με την πρώτη κιόλας ματιά, χωρίς να μιλήσεις σε κανένα, χωρίς να ρωτήσεις, καταλαβαίνεις το δράμα της. Φτώχεια. Νέκρα. Δυστυχία. Το λιμάνι έρημο. Τα καράβια δεν πιάνουν εκεί. Τι να κάνουν; Τι να φορτώσουν; Γεμάτος ο τόπος από ερειπωμένα σπίτια. Και εδώ η περίφημη «ανοικοδόμησις» δεν κατόρθωσε σπουδαία πράγματα. Βέβαια υπάρχουν οι «ειδικοί» με τους χαρτοφύλακες υπό μάλης, με το βαθυστόχαστο εκείνο ύφος, αλλά τα ερείπια παραμένουν ερείπια. Και έχει πολλά η Αμφιλοχία μετά την «συμμοριακή επίθεση». Ξεχάσαμε όμως να πούμε, και αδικήσαμε την Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως, πως έφτιαξε τα… πατώματα του Γυμνασίου. Η μία τάβλα απέχει από την άλλη τρεις πόντους. Φαίνεται πως αυτό είναι νέον σχέδιον αερισμού, για να δροσίζονται τα πόδια των παιδιών τώρα με την παγωνιά! Παιδιά και καθηγηταί μπήκανε τον Οκτώβριο σε μια τάξη, κάνανε την προσευχή και ευχαρίστησαν τον Μεγαλοδύναμο που απέκτησαν επιτέλους Γυμνάσιο. Απάνω όμως στο «αμήν» κάτι έτριξε, και τα παιδιά μιας τάξεως, μαζί με τον υποδιευθυντή του Γυμνασίου κ. Φαρδέλο, βρεθήκανε στο υπόγειο. Το πάτωμα υπεχώρησε από το βάρος. Το έκτακτον γυμνασιακόν πολεμικόν ανακοινωθέν της ημέρας εκείνης αναφέρει: Τραυματίαι: εις καθηγητής και δύο μαθηταί! Ζήτω η Ανοικοδόμησις!!!
ΤΑ ΧΑΛΙΑ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Και επειδή περί Γυμνασίου Αμφιλοχίας ο λόγος, θα πρέπει να πούμε και άλλα δυσάρεστα. Τετρακόσια είναι τα παιδιά. Πέντε οι καθηγηταί, και εις ο Γυμνασιάρχης, κ. Α. Λεονάρδος. Θαυμάσιος άνθρωπος που αγωνίζεται με την γνωστή εκείνη ευσυνειδησία των παλαιών κυρίως εκπαιδευτικών να μάθει την νεολαία γράμματα. Το ίδιο και ο υποδιευθυντής κ. Χρ. Φαρδέλος, που στην Κατοχή του σκότωσαν οι Γερμανοί στο Κομμένο της Άρτης την γυναίκα του και τα δυο του παιδάκια. Αλλά τι να σου κάνουν; Γυμναστής δεν υπάρχει. Καθηγητής των Γαλλικών δεν υπάρχει. Γιατί όμως να ζητάμε πολυτέλειες. Το ξέρετε ότι κοτζάμ Γυμνάσιο της Αμφιλοχίας δεν έχει ούτε καθαρίστρια. Από το σχολικό ταμείο πληρώνεται μια γυναικούλα για να καθαρίζει το κτίριο. Δεκαπέντε χιλιάδες το μήνα δικαιολογεί το Υπουργείον της Παιδείας για την γραφική ύλη του Γυμνασίου. Τριακόσιες χιλιάδες το μήνα για γραφική ύλη έχει το Γραφείο Προνοίας στην ίδια πόλη. Ανάποδα πράγματα. Περίεργα. Ακατανόητα. Μυστηριώδη. Μας είπε ένας εκπαιδευτικός: — Το Κράτος είναι για μας μια παράξενη και κακή μητέρα. Διότι ενώ αγαπά τα θετά της παιδιά (Πρόνοια – Ανοικοδόμησις), εμάς τα γνήσια, μας βάζει στο περιθώριο.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥΈχουνε δίκαιο. Στο Γραφείο Προνοίας της Αμφιλοχίας υπηρετούν οκτώ υπάλληλοι και ένας κλητήρας. Σπατάλες του Κράτους αδικαιολόγητες. Σκορπάει ένα γύρω χρήματα τζάμπα και βερεσέ. Την ίδια δουλειά των οκτώ αυτών υπαλλήλων, μπορούσαν μια χαρά να την κάνουν δημαρχιακοί υπάλληλοι, ταμειακοί, ο έφορος, οι παπάδες. Μπορούσε ακόμα και ο στρατός να είχε μεγαλυτέρα ανάμιξη στο κεφάλαιο του επαναπατρισμού των συμμοριοπλήκτων, στην στέγασι, ακόμα. Μας λέγανε π.χ. στο Αγρίνιο, ότι εκεί το Γραφείο Προνοίας μήνες ολόκληρους είχε στις αποθήκες τις σκηνές για την στέγαση των συμμοριοπλήκτων. Πέρασε το καλοκαίρι και ακόμα δεν είχαν δοθεί στους ενδιαφερομένους. Οι δυστυχισμένοι χωρικοί που είχαν καταφύγει στα ορεινά χωριά του Βάλτου μένανε στις σπηλιές. Κατεβαίνανε επιτροπές στο Γραφείο Προνοίας. Ξεροσταλιάζανε περιμένοντας μια οριστική απάντησι. Μάλιστα, τους διαβεβαίωναν οι υπάλληλοι της Προνοίας: «πηγαίνετε πίσω στα χωριά, και θα στείλουμε τις σκηνές». Πήγαιναν, περίμεναν, δεν γινόταν τίποτα. Επενέβη ο στρατιωτικός διοικητής και κανόνισε αμέσως το ζήτημα. Γενικώς όπου ανακατεύτηκαν οι στρατιωτικοί σε ανάλογες περιπτώσεις δόθηκε μια σωστή λύσις. Θα ήταν λοιπόν ευχής έργον να υπαχθούν όλες αυτές οι υπηρεσίες, συμμοριόπληκτοι, επαναπατρισμός, στέγασις, ανοικοδόμησις, στην δικαιοδοσία των κατά τόπους στρατιωτικών διοικητών. Και γρήγορη δουλειά θα γινόταν, και θα λείπανε κάτι παρατράγουδα αφού θα υπήρχε ο φόβος του Στρατοδικείου.
ΤΙ ΛΕΓΕΙ Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ
Είδαμε τον Δήμαρχο κ. Κώστα Σωτηρίου. Δέκα χρόνια ως πρόεδρος Κοινότητος, και τέσσερα από τότε που η Αμφιλοχία έγινε Δήμος, ως δήμαρχος, γνωρίζει πολύ καλά τις ανάγκες της πόλεως. Από τότε που κόπηκαν τα διαπύλια τέλη η Αμφιλοχία φτώχυνε. Τίποτα δεν μπορεί να γίνει της προκοπής. Το τι γίνεται όταν βρέξει, δεν λέγεται. Η πόλις είναι χτισμένη αμφιθεατρικά. Υπόνομοι δεν υπάρχουν. Πλημμυρίζουν λοιπόν οι δρόμοι, και τα καταστήματα της παραλίας. Με τριάντα εκατομμύρια μπορούν να φτιαχτούν οι υπόνομοι αυτοί. Κι’ όμως τα εκατομμύρια δεν υπάρχουν. Χρειάζονται ακόμα σωλήνες για να κατεβή το νερό του Υδραγωγείου πιο χαμηλά, μέσα στην πόλη. Ούτε αυτοί δεν μπορούν να εξοικονομηθούν, αν και στην Αθήνα στις αποθήκες πολλών Υπουργείων – όπως της Υγιεινής – βρίσκονται άφθονοι.
Είπαμε προηγουμένως πως το λιμάνι της Αμφιλοχίας είναι νεκρό. Καράβια δεν περνούν γιατί η γραμμή εχαρακτηρίσθη άγονος. Μια λύσις θα του έδινε κάποια κίνηση. Η ίδρυσις σφαγείων. Ο Δήμος είχε ζητήσει δάνειο για να τα φτιάξη. Όπως συμβαίνει και για τα περισσότερα επαρχιακά ζητήματα, η Αθήνα δεν ευδόκησε ακόμα να απαντήσει. Ποιος ξέρει σε ποιο χρονοντούλαπο είναι χωμένη η αίτησις του Δημάρχου Αμφιλοχίας!
Εδώ στην Αθήνα έχουμε μάθει να κακίζουμε τους επαρχιώτες που αφήνουν την ιδιαιτέρα τους πατρίδα κι’ έρχονται στην Αθήνα για να ζήσουν. Φωνάζουμε πως με αυτό τον τρόπο η ύπαιθρος Ελλάς εγκαταλείπεται εις βάρος της εθνικής μας οικονομίας, πως ο υδροκέφαλος της Πρωτευούσης μεγαλώνει, και άλλα τέτοια σοφά και διδακτικά πράγματα.
Σαν να είμαστε λίγο επιπόλαιοι! Εύκολο βέβαια είναι να κάνει κανείς κριτική. Για πηγαίνετε όμως στην Αμφιλοχία. Πώς θα ζήσουν εκεί οι άνθρωποι με αυτή την νέκρα; Το κρατικόν ενδιαφέρον δεν υπάρχει. Έχουν εγκαταλειφθή στην τύχη τους. Ένα γύρω ερείπια. Δεν βλέπουν να γίνεται τίποτα. Δεν τους δίνει το κέντρον μια αφορμή αισιοδοξίας. Να δουν μπροστά τους ένα δρόμο ανοιχτό. Κάτι να περιμένουν. Τίποτα. Οι άνθρωποι απογοητευμένοι γυρίζουν στους δρόμους, ή μαζεύονται στα καφενεία για να παίξουν την πρέφα τους και την κολτσίνα. Ζηλεύουν τους κατοίκους της Πρωτευούσης. Πιστεύουν πως εμείς ζούμε σαν άνθρωποι. Πιστεύουν πως εμείς έχουμε τα πάντα και αυτοί τίποτα. Το παράπονό τους αυτό μας το εξέφρασε σε μια φράση ο δάσκαλος κ. Αθ. Δ. Καμμένος ή Παπατσιγάρας: «Είναι απορίας άξιον πως και στο Σύνταγμα δεν μπήκε ακόμα ένα άρθρο, που να ξεχωρίζει τους Πατρικίους από τους Πληβείους. Τους Αθηναίους, δηλαδή, από τους επαρχιώτας».
Δέκα φορές πιο δραματική στην Αμφιλοχία είναι η κατάστασις των συμμοριοπλήκτων της Ευρυτανίας. Αυτοί είναι οι μάρτυρες. Πρόεδρος των συμμοριοπλήκτων ο επίσης συμμοριόπληκτος γιατρός Ευρυτανίας, είναι ο κ. Γεώργιος Παπαδήμας από το χωριό Ραφτόπουλο. Θαυμάσιος άνθρωπος. Αυτός φροντίζει για όλους τους συμμοριοπλήκτους, δωρεάν βέβαια. Το Υπουργείον Υγιεινής τον είχε διορίσει γιατρό, με μισθό, και του έδινε φάρμακα για τους ασθενείς. Πάει καλά. Προ ολίγων όμως ημερών πήρε ένα γράμμα από το Υπουργείον Υγιεινής. Τον παύουν, λέει, διότι τώρα που έγινε ο επαναπατρισμός και δεν δικαιολογείται η θέσις του. Μα για το όνομα του Χριστού και της Παναγίας! Το Υπουργείον Προνοίας δεν μπορούσε να ενημερώση το Υπουργείον Υγιεινής ότι σε ορισμένες περιφέρειες δεν έγινε ακόμα επαναπατρισμός; Πώς στο Αγρίνιο και στην Αμφιλοχία υπάρχουν χιλιάδες συμμοριοπλήκτων που θα ξεχειμωνιάσουν στις άθλιες παράγκες και στις σκηνές; Αν του γιατρού Παπαδήμα του κόψουν και τα φάρμακα ώσπου να διορθωθεί το κακό, ποιος θα έχει την ευθύνη;
Ας σκύψουν, τέλος πάντων, οι περίφημοι αρμόδιοι με περισσότερη στοργή στους δυστυχισμένους αυτούς. Ας ακούσουν τον πόνο τους και το παράπονό τους. Το αξίζουν. Στο κάτω-κάτω της γραφής, μάννα δεν τους γέννησε κι’ αυτούς;
——————————————————————————————————————————————————————–
Πηγή: ΕΜΠΡΟΣ φύλλο 20.12.1949, σελ., 1 και 4
Φωτογραφία: Η Αμφιλοχία του 1940
(Επιχρωματισμένη φωτογραφία)
——————————————————————————————————-
Η μνήμη είναι μια δυνατότητα για να διευρύνουμε το μέλλον
και όχι για να το συρρικνώσουμε στο ήδη ξεπερασμένο παρελθόν
