Αγία Σοφία Θέρμου: Ένας τόπος γεμάτος με νερομάνες
νερόμυλους και νεροτριβές και καταράκτες
Η Αγία Σοφία είναι οικισμός και έδρα της ομώνυμης Τοπικής Κοινότητας του Δήμου Θέρμου στο Νομό Αιτωλοακαρνανίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Προγράμματος Καλλικράτης που ισχύει στην Ελλάδα από την 1/1/2011. Απέχει οδικώς 27 χλμ. από το Αγρίνιο, 45 χλμ. από την Ναύπακτο, 57 χλμ. από το Μεσολόγγι, 63 χλμ. από την Πάτρα, 71 χλμ. από το Καρπενήσι, και 259 χλμ. από την Αθήνα. Παλαιότερα ονομαζόταν Μόκιστα. Η ονομασία “Αγία Σοφία” οφείλεται από τον παλιό ναό αφιερωμένο στην Αγία Σοφία, με του οποίου την ανέγερση συνδέεται η Άννα Παλαιολογίνα (Καντακουζηνή), του οποίου σήμερα σώζονται μόνο οι εξωτερικοί τοίχοι και τα ανατολικότερα τόξα από τις πεσσοστοιχίες. Στην Τοπική Κοινότητα Αγίας Σοφίας συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί: Αγία Σοφία, Μαυροβορός, Πουρνάρα.
Στο άκρο του χωριού υπάρχουν πλούσιες πηγές απ’ τις οποίες πηγάζει άφθονο νερό, που τρέχει προς την Τριχωνίδα λίμνη, δημιουργώντας στο πέρασμά του όμορφα κελαριστά ρυάκια και υπέροχος καταρράκτες με ονομαστότερο τον καταρράκτη Μοκιστιάνο. Η μορφολογία δε του εδάφους σε συνδυασμό με τις πλούσιες νερομάνες, ευνόησαν την από πολλών ετών λειτουργία πολλών νερόμυλων και νεροτριβών. Οι πλούσιες πηγές νερού, τα ρέματα και τα ρυάκια, δημιούργησαν ένα υπέροχο φυσικό περιβάλλον που προκαλεί τον επισκέπτη της περιοχής.
Λίγο έξω απ’ το χωριό, στο δρόμο προς Θέρμο, βρίσκεται το νεκροταφείο του χωριού. Στο χώρο του νεκροταφείου, υπήρχε στην αρχαιότητα Αρχαίος Ναός αφιερωμένος στη θεά Άρτεμη. Σήμερα εκεί υπάρχουν τρείς εκκλησίες. Οι εκκλησίες αυτές, οι οποίες σύμφωνα με εκτιμήσεις χρονολογούνται στα τέλη του 13ου ή και στις αρχές του 14ου αιώνα, παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, τόσο για την αρχιτεκτονική τους, όσο και για το οικοδομικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε, στις αρχαίες και βυζαντινές επιγραφές. Πιο συγκεκριμένα, ο Άγιος Νικόλαος και οι Ταξιάρχες χτίστηκαν με ογκόλιθους που πελεκήθηκαν και προήλθαν από το αρχαίο ιερό της «Ηγεμόνης Αρτέμιδος», που υπήρχε στον ίδιο χώρο.
Όσον αφορά στις επιγραφές, υπάρχουν τρεις σε ιαμβικό μέτρο κεφαλαιογράμματες Βυζαντινές επιγραφές, από τις οποίες οι δυο βρέθηκαν στον περίβολο – τώρα βρίσκονται στο μουσείου του Θέρμου – και η τρίτη είναι εντοιχισμένη στην ανατολική πλευρά της αψίδας του ναΐσκου των Ταξιαρχών. Στην πρώτη επιγραφή, ως χορηγός φαίνεται ο Μιχαήλ Ζωριανός, στρατηγός και πρωτομάστορας του δεσπότη της Ηπείρου Θωμά (1296-1318). Στη δεύτερη επιγραφή, η οποία δεν έχει κατορθωθεί να διαβαστεί, λόγω της μεγάλης φθοράς, αναφέρεται ως κτήτορας κάποιος εν ονόματι Ανδριτζόπουλος, που αναφέρεται και στην τρίτη επιγραφή και -εφόσον ταυτίζονται τα δύο πρόσωπα- ονομαζόταν Κοσμάς.
Σύμφωνα με ιστορικές μελέτες, ο Ανδριτζόπουλος πιθανότατα ήταν μοναχός ή ιερέας και συγγενής του Νικολάου Ανδριτζόπουλου, ο οποίος στάλθηκε το 1279 στη Νεάπολη ως εκπρόσωπος του δεσπότη Νικηφόρου για να διαπραγματευτεί με τον Κάρολο τον Ανδεγαυό. Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, ο Ανδριτζόπουλος ήταν ένας επιφανής άντρας, ενώ συνδεόταν στενά με τον στρατηγό και πρωτομάστορα Μιχαήλ Ζωριανό. Οι δύο άντρες μάλιστα διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στα πράγματα του Δεσποτάτου ως πρόσωπα του στενού περιβάλλοντος της Δέσποινας Άννας Καντακουζηνής Παλαιολογίνας, η οποία αναφέρεται ότι έχτισε μαζί τους τον τρίτο ναό, αυτόν της Αγίας Σοφίας.
Να σημειωθεί ότι ο ναΐσκος των Ταξιαρχών δένεται εξωτερικά με το ανατολικό τμήμα της νότιας πλευράς του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για μια μικρή αίθουσα, ενώ η πλάκα, όπου βρίσκεται η τρίτη επιγραφή, φαίνεται πως έπεσε όταν καταστράφηκε ο ναός. Αργότερα, όταν επιδιορθώθηκε τοποθετήθηκε ξανά στην ίδια θέση. Να σημειώσουμε επίσης ότι οι δυο ναοί καταστράφηκαν την πρώτη περίοδο μετά την Άλωση. Η πρώτη επισκευή έγινε περίπου το 1860, ενώ το 1914 έγινε συμπληρωματική. Αποτέλεσμα των επισκευών ήταν να αλλάξει η μορφή των δύο ναών.
Η Αγία Σοφία είναι χτισμένη κάτω από τις ψηλές κορυφές των βουνών. Κάθε γωνιά του χωριού είναι περιποιημένη και έχει στενά πλακόστρωτα δρομάκια. Την προσοχή σας σίγουρα θα τραβήξουν τα παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια και τα καλοδιατηρημένα αρχοντικά. Σε πολλά σημεία του χωριού, όπως για παράδειγμα στην είσοδο της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου, υπάρχουν πέτρινες βρύσες με δροσερό νερό από τις πηγές.
Το κάλλος που συναντά κανείς στο συνολικού μήκους 7 χμ. φαράγγι του Μοκιστιάνου, το οποίο ξεκινάει από τις Πηγές της Αγίας Σοφίας και καταλήγει στη λίμνη Τριχωνίδα κοντά στα Λουτρά Μυρτιάς, είναι ασυναγώνιστο, καθώς συνυπάρχει πληθώρα στοιχείων, φυσικά και ανθρωπογενή, που καθιστούν το φαράγγι αξιοζήλευτο τουριστικό προορισμό.
Οι Πηγές της Αγίας Σοφίας, μια γήινη φυσική γωνιά του παραδείσου, σε έναν άρτια διαμορφωμένο χώρο στον χείμαρρο Μοκιστιάνο επί της διαδρομής από Αγρίνιο προς Θέρμο, δίπλα στο ναοδομικό συγκρότημα της Αγίας Σοφίας και πολύ κοντά στο Θέρμο, συνιστούν εντυπωσιακή είσοδο στη μαγεία της Θερμιώτικης φύσης.
Οι Δίδυμοι Καταρράκτες του Μοκιστιάνου, που βρίσκονται στο μέσον περίπου της διαδρομής κατά μήκος του φαραγγιού, αποτελούν τον κρυμμένο πολύτιμο θησαυρό του φαραγγιού, που αξίζει κάποιος να τον αναζητήσει. Οι καταρράκτες προσεγγίζονται είτε από τη Μυρτιά είτε από την Αγία Σοφία, ακολουθώντας μικρού μήκους μονοπάτι κατάβασης ως το κάτω μέρος των καταρρακτών σε συνέχεια αντίστοιχων αγροτικών δρόμων που καταλήγουν σε κοντινά στους καταρράκτες σημεία.
AgrinioStories | Επιμέλεια Λ. Τηλιγάδας
