...
Δημήτρης Βικέλας
Από τον Καρβασαρά στο Αγρίνιο
«Γράφω Αγρίνιον αφού τό εθέσπισαν ούτω,
άλλά τό γράφω υπό διαμαρτύρησιν»
Το 1884, ταξιδεύοντας «από Νικοπόλεως εις Ολυμπίαν», ο Δημήτριος Βικέλας γράφει μια επιστολή από την καρδιά της Ακαρνανίας. Περιγράφει μια χώρα που έχει αλλάξει – χωρίς ληστές πια και με δρόμους που διασχίζονται με άμαξα. Όμως αυτό που τον απασχολεί περισσότερο δεν είναι οι δρόμοι, αλλά τα ονόματα. Αντιδρά στην επίσημη μετονομασία του Βραχωριού σε Αγρίνιο, υπερασπίζεται τη λαϊκή μνήμη απέναντι στην «αρχαιολατρία» του νεοελληνικού κράτους και θυμίζει πως η ιστορία δεν γράφεται μόνο με ανασκαφές, αλλά και με τις λέξεις που επιβιώνουν στα στόματα των ανθρώπων.
Ακολουθεί το κείμενο του Βικέλα:
«Γράφω Αγρίνιον αφού τό εθέσπισαν ούτω,
άλλά τό γράφω υπό διαμαρτύρησιν»
Εἰς τὸ περὶ Ἀκαρνανίας σύγγραμμά του ὁ κ. Heuzey, καίτοι περὶ ἀρχαιολογίας ιδίως πραγματευόμενος, περιγράφει ὅμως με πολλὴν χάριν καὶ ἀκρίβειαν τὴν φύσιν καὶ τὴν παροῦσαν κατάστασιν τῆς μεγαλοπρεποῦς καὶ ἀγρίας ταύτης χώρας. Αἱ περιγραφαί του μοι ἦλθον συχνάκις εἰς τὴν μνήμην, καὶ προχθές, ὅτε παρέπλεα τοὺς κόλπους καὶ τὰ ἀκρωτήριά της, ἀλλ’ ἔτι περισσότερον σήμερον, ὅτε διήρχομην τὰ ἐνδότερά της. Ἐν τούτοις (συγχώρησόν μοι τὴν ἐπανάληψιν — ἀλλ’ ὁμολογῶ ὅτι χαίρω ἐπαναλαμβάνων τοῦτο), ἀπὸ τὸ 1856, ὅτε ὁ κ. Heuzey περιήλθε τὴν Ἀκαρνανίαν, τὰ πράγματα μετεβλήθησαν ἐνταῦθα διττῶς. Πρῶτον, δὲν λυμαίνεται πλέον τὴν χώραν ἡ ληστεία, καὶ δεύτερον δύναταί τις νὰ τὴν διέλθῃ σήμερον ἐφ’ ἁμάξης. Οὕτω ἤλθομεν ἡμεῖς ἐντὸς τεσσάρων ὡρῶν ἀπὸ Καρβασαρᾶν εἰς Ἀγρίνιον.
Γράφω Ἀγρίνιον, αφού το ἐθέσπισαν οὕτως· ἀλλὰ τὸ γράφω ὑπὸ διαμαρτύρησιν. Προκρίνω τὸ ὄνομα Βραχώρι, ὑπὸ τὸ ὁποῖον ἡ πόλις αὕτη εἶναι ἔτι γνωστὴ καθ’ ὅλην τὴν Ἑλλάδα· τοῦτο εἶναι τῆς κοινῆς καὶ καθημερινῆς χρήσεως, τὸ ἄλλο ἑορτάσιμος, οὕτως εἰπεῖν, ὀνομασία — ἡ διὰ τὰς Κυριακάς.
Χάρις εἰς τὴν σχολαστικότητα ἥτις ἐπεκράτησε κατὰ τὸν σχηματισμὸν τοῦ Ἑλληνικοῦ Βασιλείου, πολλαὶ ὀνομασίαι μετεβλήθησαν τοιουτοτρόπως. Ἠθέλησαν ν’ ἀναστήσωσι τὴν ἀρχαίαν Ἑλλάδα, δίδοντες εἰς τὰς πόλεις καὶ τὰ χωρία μας τὰ ἀρχαῖα ὀνόματά των, ὅπου νέαι ὀνομασίαι τὰ, αντικατέστησαν. Ἐλησμόνησαν ὅμως ὅτι τὴν ἀρχαίαν ἱστορίαν διεδέχθη νεωτέρα, ἥτις ἄφηκε καὶ αὕτη τὰ ἴχνη της εἰς τὴν πατρίδα μας — ἴχνη ἃτινα δὲν ἔχομεν τὸ δικαίωμα ν’ ἀποσβέσωμεν. Ἠδυνάμεθα δὲ νὰ σεβασθῶμεν τὰ διὰ μακρᾶς παραδόσεως καθιερωθέντα νέα ὀνόματα, χωρὶς διὰ τοῦτο νὰ φανῶμεν ἀσεβεῖς πρὸς τοὺς ἐνδόξους προγόνους μας.
Απ’ έναντίας,, ἀδικοῦμεν τὴν κλασικὴν ἀρχαιότητα ὅσον καὶ τὴν νεωτέραν ἱστορίαν διὰ τῆς συγχύσεως τήν όποίαν ἐπιφέρουν ἐνίοτε τοιοῦτοι ἀναχρονισμοὶ καὶ τοιαῦται ἀναβαπτίσεις. Οὕτω, περὶ Ἀγρινίου — εἶναι ἄραγε βέβαιον ὅτι τὸ Βραχώρι κατέχει τὴν τοποθεσίαν τῆς ἀρχαίας πόλεως; Οὐδαμῶς! Οἱ ἀρχαιολόγοι ἀνευρίσκουσι τὰ ἴχνη αὐτῆς εἰς ἀπόστασίν τινα τοῦ Βραχωρίου.
Ἡ ἐξακρίβωσις τῆς τοποθεσίας τοῦ Ἀγρινίου ἦτο ἔργον τῶν ἀρχαιολόγων· τῶν δὲ διοργανωτῶν μας καθῆκον, νομίζω, ἦτο νὰ μὴ ἐπεμβαίνωσιν εἰς τὰ τῆς ἀρχαιολογίας καὶ νὰ διατηρήσωσι τὸ ὄνομα Βραχώρι. Τὸ ὄνομα τοῦτο συχνάκις ἀναφέρεται εἰς τὴν ἱστορίαν τῆς Ἐπαναστάσεως· οἱ Βραχωρῖται ἐπανέστησαν ἐκ τῶν πρώτων καὶ ἐδίωξαν τοὺς κατέχοντας τὴν πατρίδα των Τούρκους· εὑρισκόμενοι δὲ ἐπὶ τῆς ὁδοῦ τοῦ ἐχθροῦ, ὅποτε οὗτος κατήρχετο ἐξ Ἠπείρου εἰς τὴν Ἑλλάδα, πολλάκις ἠγωνίσθησαν πρὸς ἀναχαιτισμὸν τῆς πορείας του. Τώρα λοιπόν ὁ ἱστορικὸς, ὁ μνημονεύων τὰ γεγονότα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, πρέπει νὰ τὰ ἐξιστορῇ ὡς διαδραματισθέντα εἰς Ἀγρίνιον καὶ οὐχὶ εἰς Βραχώρι;
Σήμερον σκεπτόμεθα ὀρθότερον, καὶ νομίζω ὅτι δὲν ἠθέλομεν περιπέσειν εἰς παρόμοια σφάλματα ἐξ ὑπερβολικῆς ἀρχαιολατρείας· ἀλλὰ τὸ κακὸν έγεινεν ὡς πρὸς τὸ Βραχώρι, καὶ ἀναγκάζομαι νὰ χρονολογῶ τὰς ἐπιστολάς μου κατὰ τὰς ἀπαιτήσεις τῆς ἐπισήμου γεωγραφίας μας.
Διαβάστε περισσότερα στο link που ακολουθεί:
Δημήτριος Βικέλας, Από Νικοπόλεως εις Ολυμπίαν
Επιστολαί προς φίλον, Ε’, Αγρίνιον
——————————————————————————————————————————————————————–
Υποσημείωση: Οι χρονολογίες που καταγράφονται πριν την 16η Φεβρουαρίου 1923 είναι σύμφωνες με την χρονολόγηση των πηγών. Για την αντιστοίχιση με τη σημερινή χρονολόγηση πρέπει στην αντίστοιχη χρονολογία να προστεθούν 13 μέρες. Διατηρήθηκε η ορθογραφία του πρωτοτύπου.
Πηγή: Δ. Βικέλα, Από Νικοπόλεως εις Ολυμπίαν –Επιστολαί προς φίλον- Εν Αθήναις εκ του τυπογραφείου «Ανδρ. Κορομηλά» και «Κοραή» Ανέστη Κωνσταντινίδου, 1885, σελίδες: 58 – 60
Φωτογραφία: Δημήτρης Βικέλας
——————————————————————————————————-
Η μνήμη είναι μια δυνατότητα για να διευρύνουμε το μέλλον
και όχι για να το συρρικνώσουμε στο ήδη ξεπερασμένο παρελθόν
