Το τρίπτυχο του «ελληνικού πατριωτισμού» από 1936 έως το 1944

...

| Τηλιγάδας Λευτέρης |

Το τρίπτυχο του «ελληνικού πατριωτισμού»

| Μία εισαγωγή στα γεγονότα της «Μεγάλης Εβδομάδας» του Αγρινίου το 1944 |

Από τον Αύγουστο του 1936, που ο Ιωάννης Μεταξάς, σε συνεργασία με τον Γεώργιο Γλύξμπουργκ Β΄, εγκατέστησαν στη χώρα το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, μέχρι και την τυπική κατάργησή του στις 4 Φεβρουαρίου του 1942 (με βασιλικό διάταγμα που επικύρωσε τη Συντακτική Πράξη της εξόριστης στο Λονδίνο κυβέρνησης του Εμμαν. Τσουδερού), τα κυρίαρχα συμφέροντα της ελληνικής αστικής τάξης στήριξαν στην εξουσία της χώρας μια «σχιζοφρενική», φαινομενικά, δικτατορία: από τη μια η ιδεολογική ταύτιση σε πολιτικό, πολιτισμικό και αξιακό επίπεδο του Ιωάννη Μεταξά και του κράτους του με τον ιμπεριαλισμό του φασιστικοναζιστικού συνασπισμού των κρατών της Συμμαχίας του Άξονα (Γερμανία, Ιταλία και Ιαπωνία), κι από την άλλη η πιστή σύνταξή του με τον ιμπεριαλισμό του αγγλικού οικονομικού συνασπισμού, μέλος του οποίου ήταν η εγχώρια αστική τάξη.«Τα φαινόμενα», όμως, όπως διακηρύσσει το στερεότυπο, συχνά «απατούν», όχι φυσικά εκείνους που έχουν το προνόμιο να εξουσιάζουν, αλλά όλους εκείνους, τους «ρομαντικούς» πολίτες και ψηφοφόρους, που θεωρούν ότι οι ιδεολογίες και τα «πιστεύω» είναι ισχυρότεροι παράγοντες από τα οικονομικά συμφέροντα, τα οποία παρέχουν στις κυβερνήσεις εξουσιαστικό χώρο και χρόνο. Τέτοιες αυταπάτες, όσοι κυβερνούν, δεν τις έχουν.Ούτε ο Μεταξάς τις είχε. Από πολύ νωρίς, μάλιστα, είχε ξεκαθαρίσει τη θέση του. «Αν και είναι βεβαίως παράτολμον εις την πολιτικήν να δημιουργή κανείς δόγματα», είχε πει στις 3 Μαρτίου του 1934, μιλώντας στο Συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών, «η Ελλάς δύναται να θέσει ως δόγμα πολιτικόν, ότι εν ουδεμία περιπτώσει δύναται να ευρεθή εις στρατόπεδον αντίθετον εκείνου εις το οποίον θα ευρίσκετο η Αγγλία. Δυνάμεθα τούτο να το θεωρήσωμεν ως δόγμα. Εγώ τουλάχιστον το ασπάζομαι».[1]Αυτή η πρώιμη και ξεκάθαρη δήλωση του Μεταξά δεν αφήνει κανένα περιθώριο σκεπτικισμού για τους λόγους που οδήγησαν αυτόν τον εθνικοσοσιαλιστή και γερμανόφιλο δικτάτορα το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου του 1940 να κρατήσει τη θέση που κράτησε απέναντι στο τελεσίγραφο Μουσολίνι. Η θέση του αυτή, μάλιστα, είχε επαναδιατυπωθεί με ακόμα πιο ξεκάθαρο τρόπο, λίγους μήνες πριν, τον Μάιο του 1940, στον Βρετανό δημοσιογράφο Άρθουρ Μάρτον, όταν ο τελευταίος τον ρώτησε για την πολιτική επιλογή της ουδετερότητας της Ελλάδας: «Είμεθα ουδέτεροι εφ’ όσον χρόνον η Αγγλία θέλει να είμεθα ουδέτεροι. Τίποτε δεν κάνομε χωρίς συνεννόησιν με την Αγγλία και, τις περισσότερες φορές, ό,τι κάνομε γίνεται κατά σύστασιν ή παράκλησιν της Αγγλίας. Η Ελλάς είναι ζωτικό τμήμα της αγγλικής αυτοκρατορικής αμύνης», του απάντησε.[2]

Τον Ιανουάριο του 1941, τρεις μήνες μετά την απόκρουση της ιταλικής επίθεσης και την προώθηση του ελληνικού στρατού στα αλβανικά εδάφη, ο «πρώτος αγρότης» και «πρώτος εργάτης»[3] της χώρας πεθαίνει σε ηλικία εβδομήντα (70) ετών.

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η λειτουργία, η δράση και η σκέψη του, κυρίως μέσα από την προσπάθειά του για την εγκαθίδρυση του «Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού»[4], κατάφερε να δημιουργήσει ένα ιδιότυπο εθνικιστικό πλαίσιο, το «άρωμα» του οποίου διέτρεξε όλα τα μετέπειτα χρόνια τις πολιτικές και στρατηγικές εκφάνσεις της κυρίαρχης τάξης της χώρας.

Η ιδεολογική αυτή επιρροή εκφράστηκε (είτε ως δράση είτε ως αντίδραση) αμέσως μετά την Ιταλική και Γερμανική εισβολή, την άνοιξη του 1941, μέχρι και την απελευθέρωση της χώρας, τον Οκτώβριο του 1944, μέσα από τη λειτουργία τριών διαφορετικών θεωρητικά και παράλληλων κυριαρχικά κυβερνήσεων, που η καθεμία υπηρέτησε έναν δικό της και ιδιαίτερο πατριωτισμό.

Οι τρεις ελληνικές κυβερνήσεις της Κατοχής

Οι κατοχικές και «δοσιλογικές» κυβερνήσεις των Αθηνών
(Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλου και Ράλλη (30/4/41 – 1/10/44)

Και οι τρεις αυτές κυβερνήσεις υπηρέτησαν εκείνον τον πατριωτισμό που υποστήριζε ότι εχθρός της πατρίδας δεν είναι οι Γερμανοί, αν δεν τους αντισταθούμε μάλιστα μπορεί να «είναι» και «φίλοι μας». Εχθρός μας είναι ο κομμουνισμός.

Ο πατριωτισμός αυτός, αν και ηττήθηκε προσωρινά, χρησιμοποιήθηκε αποτελεσματικά την περίοδο των «Δεκεμβριανών» και επανήλθε δυναμικά τα επόμενα χρόνια, συγκροτώντας και χαρακτηρίζοντας ένα απροκάλυπτο παρακράτος, που έδρασε καθοριστικά, όχι μόνο στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου (1947–1949), αλλά και τα επόμενα. Το ιδεολογικό αποτύπωμα αυτού του «πατριωτισμού» φτάνει ως τις μέρες μας, μάλιστα, αφού αποτελεί τον αξιακό πυρήνα της ύπαρξης και της λειτουργίας της «Χρυσής Αυγής».

Οι εξόριστες κυβερνήσεις του Καΐρου
(Τσουδερού, Βενιζέλου, Παπανδρέου, 21/4/41 – 18/10/44)

Ο πατριωτισμός αυτιών των κυβερνήσεων συμπυκνωνόταν στις φράσεις: εχθροί της πατρίδας μας είναι ο ιμπεριαλισμός των χωρών του «Άξονα» (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) και ο κομμουνισμός. Οι Άγγλοι είναι οι πατροπαράδοτοι σύμμαχοι και φίλοι μας, οι δε Σοβιετικοί, οι άσπονδοι αλλά αναγκαίοι μέχρι τη λήξη του πολέμου φίλοι μας.

Η θεώρηση αυτή αποτέλεσε το κυρίαρχο πολιτικό και στρατιωτικό δόγμα της σύγχρονης ιστορίας της χώρας, το οποίο υπηρετήθηκε από το σύνολο των «συντηρητικών» κυβερνήσεων που επιβλήθηκαν αμέσως μετά την απελευθέρωση και διαχειρίστηκαν την εξουσία, όχι μόνο μέχρι τη διευρυμένη μεταπολιτευτική εκδοχή της καραμανλικής της διατύπωσης («Ανήκομεν εις την Δύσιν»), αλλά και τη μετέπειτα προσχώρηση σ’ αυτό όλων των ΠΑΣΟΚογενών κυβερνήσεων της Ελλάδας, μέχρι και την πλήρη είσοδο της χώρας στην «Ενωμένη Ευρώπη».

Κυβέρνηση του Βουνού
Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης» ή αλλιώς «Π.Ε.Α.Ε.Α.» (10/3/44 – 5/11/44)

Το ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο αυτής της κυβέρνησης καθορίστηκε από το 2ο άρθρο της ιδρυτικής διακήρυξης του Ε.Α.Μ. (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο)[5] και εκφράστηκε μέσα από τα άρθρα 2 και 8 του ψηφίσματος της Εθνοσυνέλευσης των Κορυσχάδων της 27ης του Μάη του 1944[6].

Η αντίληψη αυτή συγκέντρωσε τη μεγάλη πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας, η οποία, με τη δράση όσων την υπερασπίστηκαν και την υπηρέτησαν, δημιούργησε ανυπότακτες δομές αλληλεγγύης και αντίστασης σε όλη την επικράτεια. Η μέρα της απελευθέρωσης, μάλιστα, βρήκε την ΕΑΜική Ελλάδα κυρίαρχη κοινωνικά, πολιτικά και στρατιωτικά. Με την επιστροφή, όμως, της «εξόριστης κυβέρνησης» Παπανδρέου και με τις πολιτικές και στρατιωτικές στρατηγικές που αυτή επέλεξε και υλοποίησε, υπακούοντας πιστά στην αγγλική διπλωματία και το στρατιωτικό επιτελείο του Σκόμπι[7], κατάφερε να αφοπλίσει και να αποδιαρθρώσει τον Ε.Λ.Α.Σ. (Συμφωνία της Βάρκιζας), με αποτέλεσμα τα οικονομικά και κοινωνικά συμφέροντα που την στήριζαν —με εργαλεία την τρομοκρατία και την ισχύ των βρετανικών όπλων— να κυριαρχήσουν, τελικά, σε όλα τα επίπεδα.

Η σύμπραξη του «πατριωτισμού» των τριών Κυβερνήσεων της Αθήνας με τα γερμανικά και ιταλικά στρατεύματα κατοχής, οδήγησε αρκετές φορές τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους σε φρικτά εγκλήματα πολέμου, ιδιαίτερα τους τέσσερις με πέντε τελευταίους μήνες πριν την αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής από τη χώρα, χωρίς κανείς φυσικά να μπορεί να ξεχάσει ή να αποσιωπήσει το μεγάλο λιμό της Αθήνας.

Ηχηρό παράδειγμα μιας τέτοιας εκατόμβης είναι και η θυσία των «120 κομμουνιστών», όπως αναφέρει η ανακοίνωση της 14ης Απριλίου του 1944 των γερμανικών δυνάμεων κατοχής της Ηπείρου, η οποία ανακοίνωσε τις εκτελέσεις και τους τρεις απαγχονισμούς στον προαύλιο χώρο της Αγίας Τριάδας και την κεντρική πλατεία του Αγρινίου αντίστοιχα, τη Μεγάλη Παρασκευή του 1944. Ένα έγκλημα πολέμου, το οποίο έμεινε ατιμώρητο μέχρι σήμερα.

Δείτε και διαβάστε όλες τις αναρτήσεις του αφιερώματος
στο παρακάτω link 1944: Η Μεγάλη Εβδομάδα του Αγρινίου

—————————————————————————————————————————————————-

1.Ιωάννου Μεταξά, Ημερολόγιο, εκδόσεις «Γκοβόστης», 1980, τόμος Δ΄, σελ. 77. | 2 Τα μυστικά αρχεία του Φόρεϊν Όφις, εκδόσεις «Πάπυρος», 1971, σελ. 76. | 3. και 4. Γιώργος Μιχαηλίδης, Η δικτατορία του Μεταξά – Ο ιδεολογικός πρόγονος της Χούντας και της Χρυσής Αυγής, ifermerida, 4/8/2012, http://www.iefimerida.gr/4/8/2012: «Ο Μεταξάς είχε ένα όνειρο. Το Νέο Κράτος, το οποίο θα αποτελούσε τον “Τρίτο Ελληνικό Πολιτισμό”, έπρεπε να κατοικείται από Έλληνες, οι οποίοι θα είναι κατ’ ουσίαν ένα έθνος με στρατιωτική πειθαρχία, αποτελώντας μία κοινωνία αντίστοιχη της αρχαίας Σπάρτης. Ο ίδιος πάντως θαύμαζε την πειθαρχία και την εργατικότητα που είχαν οι Γερμανοί, κυρίως επί Εθνικοσοσιαλισμού. Προκειμένου όμως να το επιτύχει αυτό, οι Έλληνες έπρεπε να έχουν ένα πρότυπο: τον ίδιο. Έτσι προσέδωσε στο πρόσωπό του χαρακτηριστικά τα οποία θα τον έκαναν προσφιλή στον λαό. Ο Ιωάννης Μεταξάς έγινε “πρώτος αγρότης”, “πρώτος εργάτης” και γενικά προσπάθησε με κάθε τρόπο να μην είναι μακριά από τον ίδιο τον λαό του, αλλά να διατηρεί κιόλας όλα τα απαραίτητα στοιχεία που θα τον έκαναν άξιο ηγέτη της χώρας αυτής». |5. Το 2ο άρθρο της ιδρυτικής διακήρυξης του Ε.Α.Μ. έλεγε: «Σκοπός του Εθνικού Μετώπου είναι: α) Η απελευθέρωσις του Έθνους μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας. β) Ο σχηματισμός προσωρινής κυβερνήσεως του Ε.Α.Μ. αμέσως μετά την εκδίωξιν των ξένων κατακτητών, μοναδικός σκοπός της οποίας θα είναι η προκήρυξις εκλογών διὰ συντακτικήν εθνοσυνέλευσιν, με βάσιν την αναλογικήν, ἵνα ὁ λαός αποφανθῇ κυριαρχικῶς ἐπὶ τοῦ τρόπου τῆς διακυβερνήσεώς του. γ) Η κατοχύρωσις του κυριαρχικού τούτου δικαιώματος του Ελληνικού Λαού, όπως αποφανθῇ περὶ τοῦ τρόπου τῆς διακυβερνήσεώς του, ἀπὸ πάσαν ἀντιδραστικὴν ἀπόπειραν, ἥτις θὰ τείνῃ νὰ ἐπιβάλῃ εἰς τὸν λαὸν λύσεις ἀντιθέτους πρὸς τὰς ἐπιθυμίας του, καὶ ἡ ἐκμηδένισις δι’ ὅλων τῶν μέσων τοῦ Ε.Α.Μ. καὶ τῶν ὀργάνων ποὺ τὸ ἀποτελοῦν πάσης τοιαύτης ἀποπείρας». | 6. Το 2ο και το 8ο άρθρο του «Ψηφίσματος των Κορυσχάδων» της 27ης Μαρτίου 1944 διακήρυτταν τα εξής: Άρθρο 2: «Όλες οι εξουσίες πηγάζουν απ’ τον λαό και ασκούνται απ’ τον λαό. Η Αυτοδιοίκηση και η Λαϊκή Δικαιοσύνη είναι θεμελιώδεις θεσμοί του δημόσιου βίου των Ελλήνων». Άρθρο 8: «Ο πρωταρχικός σκοπός και ο γνώμονας για την άσκηση όλων των εξουσιών είναι ο απελευθερωτικός αγώνας του Έθνους. – Το Εθνικό Συμβούλιο, η Π.Ε.Ε.Α., οι ένοπλοι και άοπλοι πολίτες υπηρετούν πριν απ’ όλα τον σκοπό αυτό. – Ο Εθνικός Στρατός, ο Ε.Λ.Α.Σ., είναι το ένοπλο τμήμα του Έθνους που μάχεται για την απελευθέρωση της Πατρίδας και τις ελευθερίες του λαού». | 7. Με τη Συμφωνία της Καζέρτας (Σεπτέμβριος 1944), ο Βρετανός στρατηγός, σερ Ρόναλντ Μακένζι Σκόμπι (Ronald MacKenzie Scobie), ορίσθηκε αρχιστράτηγος των αγγλικών και ελληνικών ενόπλων δυνάμεων στην Ελλάδα. Ο ρόλος του στα Δεκεμβριανά ήταν πρωταγωνιστικός, αλλά και ιδιαίτερα αποφασιστικός επί των τότε εξελίξεων, π.χ. προώθηση του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού, Συμφωνία της Βάρκιζας κ.ά. Παρέμεινε στην Ελλάδα μέχρι τις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές του 1946, οπότε και επέστρεψε στην Αγγλία.

————————————————————

Post Views: 24