.
Ρομπέρ Μπρεσόν
Ο Μινιμαλισμός στον Κινηματογράφο
«Ο Μπρεσόν είναι ο γαλλικός κινηματογράφος,
όπως ο Ντοστογιέφσκι είναι το ρωσικό μυθιστόρημα
και ο Μότσαρτ η γερμανική μουσική»
(Ζαν-Λυκ Γκοντάρ)
Ο Γάλλος σκηνοθέτης Ρομπέρ Μπρεσόν είναι γνωστός για την ασκητική και πνευματική του προσέγγιση, θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες του γαλλικού κινηματογράφου που με ερασιτέχνες ηθοποιούς και σπάνια τη χρήση μουσικής δημιούργησε έργα που θεωρούνται εξέχοντα δείγματα μινιμαλιστικού κινηματογράφου.
Γεννήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 1901 στο Μπρομόν-Λαμότ του Πουί ντε-Ντομ. Από μικρός ασχολήθηκε με τη ζωγραφική και μέχρι την ηλικία των 36 ετών ζωγράφισε αρκετούς πίνακες. Γύρισε την πρώτη του ταινία το 1934, με τίτλο «Δημόσιες υποθέσεις», μια ταινία μικρού μήκους που σήμερα δεν προβάλλεται, αλλά σύμφωνα με την επιθυμία του σκηνοθέτη ένα αντίγραφο φυλάσσεται στη Γαλλική Ταινιοθήκη. Κατατάχθηκε στον στρατό κατά την έναρξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου, συνελήφθη από τους Γερμανούς το 1940 και κρατήθηκε αιχμάλωτος για περισσότερο από ένα χρόνο. Όταν επέστρεψε στο Παρίσι, βρήκε δουλειά στη γαλλική κινηματογραφική βιομηχανία. Το 1943 σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους με τίτλο «Οι άγγελοι της αμαρτίας», με διαλόγους του Ζαν Ζιρωντού, και «τράβηξε» το ενδιαφέρον της κριτικής. Το αυστηρό ύφος και το μινιμαλιστικό στυλ που σημάδεψε και όλες τις υπόλοιπες του ταινίες είναι εύκολα αντιληπτό από την πρώτη κιόλας ταινία. Ακολούθησαν «Οι κυρίες του δάσους της Βουλώνης» (1945), εμπνευσμένο από τον Ντιντερό, «Το ημερολόγιο ενός εφημέριου»(1950), διασκευή έργου του Ζωρζ Μπερνανός, «Ένας καταδικασμένος σε θάνατο δραπέτευσε» (1956), ταινία επηρεασμένη από την εμπειρία του ως μέλος της Αντίστασης και την αιχμαλωσία του στον πόλεμο, και «o Πορτοφολάς», που επιβεβαίωσαν απόλυτα το ταλέντο του.
Καθώς η καριέρα του προχωρούσε, ακολούθησε αναζητήσεις ταυτόχρονα πνευματικές, διανοητικές και μορφικές, δημιουργώντας έτσι έναν ασκητικό κινηματογράφο, αρνούμενος κάθε θεατρικότητα. Αρνήθηκε να συνεργαστεί με επαγγελματίες ηθοποιούς, προτιμώντας ερασιτέχνες, των οποίων τα πρόσωπα ή οι φωνές τους έκαναν κατάλληλους για τους ρόλους που έπαιζαν. Επίσης, χρησιμοποιούσε φυσικούς ήχους και η μόνη παραχώρησή του στη μουσική ήταν η περιστασιακή έκρηξη κάποιου θέματος της κλασικής μουσικής.
Ο Ρομπέρ Μπρεσόν έκανε την τελευταία του ταινία το 1983 και πέθανε στις 18 Δεκεμβρίου 1999 σε ηλικία 98 ετών, στο σπίτι του στο Ντρου-συρ-Ντρουέτ, νοτιοδυτικά του Παρισιού.
Συνολικά σκηνοθέτησε δεκατρείς ταινίες μεγάλου μήκους και έγραψε ένα σημαντικό δοκίμιο στον κινηματογράφο με τίτλο «Σημειώσεις για τον κινηματογράφο» (Notes sur le cinématographe). Κατέκτησε το βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών το 1957 για την ταινία «Ένας καταδικασμένος σε θάνατο δραπέτευσε», το Grand Prix δημιουργίας το 1983 για «Το χρήμα», το βραβείο της κριτικής επιτροπής το 1962 για την «Δίκη της Ζαν ντ’ Αρκ», το βραβείο Ασημένιας Αρκούδας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου για το «Πιθανόν, ο Διάβολος» το 1977 και βραβείο για το συνολικό έργο του το 1989 στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας.
Ο Μπρεσόν είναι ένας από τους πιο αξιόλογους σκηνοθέτες όλων των εποχών. Έχει τον μεγαλύτερο αριθμό ταινιών (επτά σε σύνολο) στη λίστα των κορυφαίων 250 ταινιών όλων των εποχών του βρετανικού περιοδικού Sight and Sound το 2012. Τα έργα του «Ένας καταδικασμένος σε θάνατο δραπέτευσε», «Ο πορτοφολάς» και «Στην τύχη ο Μπαλταζάρ», που θα παρουσιαστεί αύριο από την Κινηματογραφική Λέσχη του Δήμου Αγρινίου κατατάχθηκαν μεταξύ των 100 καλύτερων ταινιών όλων των εποχών στη δημοσκόπηση των κριτικών του ίδιου περιοδικού το 2012 και ο Ζαν-Λυκ Γκοντάρ έγραψε γι’ αυτόν ότι «ο Μπρεσόν είναι ο γαλλικός κινηματογράφος, όπως ο Ντοστογιέφσκι είναι το ρωσικό μυθιστόρημα και ο Μότσαρτ η γερμανική μουσική».
«Δεν σκέφτομαι πολύ την τεχνική, ή την τεχνική ως μέρος του έργου μου.
Αν βρει κανείς έναν νέο τρόπο να αποτυπώσει τη ζωή ή τη φύση,
αυτό μπορεί να αλλάξει τις λεπτομέρειες αλλά όχι το σύνολο του σινεμά.
Δεν σκέφτομαι πολύ όταν γυρίζω μια σκηνή. Αντιθέτως προσπαθώ να αισθάνομαι.
Να καταλαβαίνω χωρίς να εξηγώ, να πλησιάζω όσο περισσότερο μπορώ στην αλήθεια- αυτό είναι όλο!
Για αυτό και δεν κουνάω την κάμερα πολύ. Γιατί είναι το ίδιο με το πώς πλησιάζει κανείς ένα αγρίμι.
Αν είσαι ανήσυχος, θα το κάνεις να το βάλει στα πόδια.
Νομίζω ότι ο σκηνοθέτης πρέπει να σκέφτεται στα διαλείμματα μεταξύ των ταινιών του.
Οταν όμως γυρίζει ταινίες πρέπει να σταματά. Η σκέψη είναι ο χειρότερος εχθρός.
Πρέπει να προσπαθεί να δουλέψει όχι με την λογική, αλλά με τις αισθήσεις και την καρδιά του.
Με το ένστικτο…»
«Σημειώσεις για τον κινηματογράφο»*
«Τα πράγματα που μπορεί κανείς να εκφράσει με το χέρι, με το κεφάλι, με τους ώμους…
Πόσες άχρηστες και φορτικές λέξεις εξαφανίζονται τότε! Τι οικονομία!»
«Τα πράγματα που ανακαλύπτουμε τυχαία –τι δύναμη που έχουν!»
«Η ταινία σου: άσε τους ανθρώπους να νιώσουν εκεί την ψυχή και την καρδιά,
αλλά άσε τους να το κάνουν σαν δουλειά των χεριών.»
«Το 9/10 των κινήσεων μας υπακούουν στη συνήθεια και τον αυτοματισμό.
Είναι εναντίον της φύσης να τις υποτάσσουμε στη θέληση και στη σκέψη.»
«Ένα μικρό θέμα μπορεί να δώσει υλικό για πολλούς στοχαστικούς συνδυασμούς.
Απόφυγε τα θέματα που είναι τεράστια είτε πολύ σχολαστικά
– στα οποία τίποτα δεν σε προειδοποιεί όταν πας να ξεφύγεις.
Διαφορετικά, πάρε απ’ αυτά μόνον εκείνα που μπορείς να συνδυάσεις
με τη ζωή σου και την εμπειρία σου.»
O Robert Bresson είναι ένας από τους ελάχιστους, πραγματικά μεγάλους μαέστρους του κινηματογράφου και παραμένει ερμητικά κλεισμένος στον εαυτό του. Tο έργο του, μοναδικό, αυθεντικό, πρωτότυπο και κυρίως μοντέρνο, παραμένει ένας άσβεστος φάρος στην ιστορία της έβδομης τέχνης. Σε μια εποχή ιδεολογικής παρακμής, αισθητικής σύγχισης και ηθικής ευτέλειας, οι ταινίες του, τεράστιου αισθητικού και ηθικού αναστήματος, «ανακαλύπτονται» ξανά και «επανεκτιμώνται» σε παγκόσμιο επίπεδο, επιβεβαιώνοντας τη θέση τους στην κορυφή των κινηματογραφικών εικόνων.
————————————————————————————————————————-
Πηγές κειμένου: Ρομπέρ Μπρεσόν (https://el.wikipedia.org) | Μια συμβουλή από τον Ρομπέρ Μπρεσόν (https://flix.gr/) | *Άδειασε τη στέρνα για να πιάσεις το ψάρι, Αποφθέγματα από το σημειωματάριο του Ρομπέρ Μπρεσόν https://www.lifo.gr/ – μετάφραση Στάθη Τσαγκαρουσιάνου | Το υποδειγματικό σινεμά του Robert Bresson http://www.cinephilia.gr/
——–————————————————
Επιμέλεια Λ.Τ.
