.
Οι μεταφορές στην Αιτωλοακαρνανία
Κείμενο – έρευνα
Γιώργος Αν. Πανταζόπουλος
Ταξιδεύοντας με το παλιό λεωφορείο του ΚΤΕΛ
Στέλιος Ε. Πρεβεζάνος (1909-1987)
Το λεωφορείο της γραμμής, μετέφερε εμπορεύματα για τον ανεφοδιασμό καταστημάτων,
ταχυδρομείο και επιστολές από τους ξενιτεμένους, φάρμακα για τους ηλικιωμένους,
τενεκέδες με τυριά ή λάδι, δέματα και αποσκευές κάθε είδους
Για τη δημιουργία και την ανάπτυξη των συγκοινωνιών στην Αιτωλοακαρνανία, σπουδαίο ρόλο διαδραμάτισαν τα υπεραστικά λεωφορεία και οι πρώτοι αυτοκινητιστές, όπως ο Στέλιος Ε. Πρεβεζάνος από το Ξηρόμερο, πραγματικοί «ήρωες» και πρωτοπόροι της εποχής τους, οι οποίοι αποτέλεσαν το σύνδεσμο που ένωσε τις απομακρυσμένες περιοχές και τα χωριά με τα αστικά κέντρα εντός και εκτός του νομού μας.
Ο Στέλιος Ε. Πρεβεζάνος γεννήθηκε στην Κωνωπίνα Ξηρομέρου και από μικρός αγαπούσε τα ταξίδια και τα αυτοκίνητα. Ήταν παντρεμένος με την Τιμούλα Μπάκα και απέκτησαν τρία παιδιά, την Πόπη, το Βαγγέλη και την Ανδριάνα. Το 1929 έδωσε με επιτυχία εξετάσεις στην Πάτρα για να αποκτήσει δίπλωμα οδήγησης και έγινε αυτοκινητιστής.
Το 1939 αγόρασε ένα επιβατικό αυτοκίνητο 12 θέσεων, μάρκας Ford και αφού πήρε την άδεια ξεκίνησε την επαγγελματική του καριέρα αρχικά κάνοντας το τοπικό δρομολόγιο Κατούνα – Αγρίνιο.
Όταν κηρύχτηκε ο ελληνοιταλικός πόλεμος το 1940 πήρε μέρος ως οδηγός οχήματος μεταφοράς πυρομαχικών και βοηθητικού υλικού. Το σύνηθες δρομολόγιο ήταν Πρέβεζα- Αλβανία, κοντά στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Για το φόβο των εχθρικών αεροπλάνων οι φάλαγγες των στρατιωτικών οχημάτων ταξίδευαν νύχτα μέσα στα δύσβατα ορεινά περάσματα και τους χιονισμένους δρόμους.
Το λεωφορείο του, όπως και πολλά άλλα οχήματα παντός είδους, είχαν επιταχθεί από τις ένοπλες δυνάμεις για την εξυπηρέτηση εθνικών και στρατιωτικών αναγκών. Όταν τέλειωσε ο πόλεμος και με την κατάρρευση του μετώπου, βρέθηκε στην Αθήνα, όπου αναζήτησε το επιταγμένο αυτοκίνητό του, αλλά δεν βρέθηκε πουθενά.
Τα «ηρωικά» χρόνια των πρώτων λεωφορείων.
Μετά τη γερμανική κατοχή, ο Στέλιος Ε. Πρεβεζάνος και η οικογένειά του μετακόμισαν στον Αστακό και αρχικά δούλεψε σαν οδηγός στα λεωφορεία που έκαναν τα τοπικά δρομολόγια στην περιοχή του Ξηρομέρου και προς το Αγρίνιο.
Κατόπιν ο Στέλιος Ε. Πρεβεζάνος πήρε δική του άδεια και αγόρασε ένα 24άρι λεωφορείο, μάρκας Volvo (αρ. κυκλ. 60916). Εκείνη την εποχή τα περισσότερα λεωφορεία ήταν μετασκευασμένα στρατιωτικά οχήματα που είχαν κατά τη διάρκεια του πολέμου οι σύμμαχοι, όμως το Volvo ήταν κανονικό λεωφορείο, με βενζινοκινητήρα και καρότσα φτιαγμένη από τους αμαξοποιούς «Κόντατζη & Μανταδάκη», το οποίο αγοράσθηκε από την αντιπροσωπεία «Σαρακάκη».
Λίγο πιο μετά αλλάχθηκε ο κινητήρας αντικαταστάθηκε με μηχανή Benz πετρελαιοκίνητη. Τότε άρχισε και πάλι η ανασυγκρότηση των λεωφορειακών συγκοινωνιών που παρουσίασαν αλματώδη άνοδο και το 1952 με το Ν. 2119 συστάθηκαν τα Κοινά Ταμεία Εισπράξεων Λεωφορείων (ΚΤΕΛ), ένα για κάθε νομό και για κάθε νησί. Το Υπεραστικό ΚΤΕΛ Αιτ/νίας ήταν το υπ΄ αριθμ. 13ο ΚΤΕΛ.
Με τη δημιουργία του 13ου Υπεραστικού ΚΤΕΛ Αιτωλοακαρνανίας, με έδρα το Αγρίνιο, ο κυρ Στέλιος ενέταξε το λεωφορείο του στο νεοσύστατο στόλο οχημάτων του νέου συγκοινωνιακού φορέα, με τον αριθμό 57 και ξεκίνησε να πραγματοποιεί τοπικά και υπεραστικά δρομολόγια προς Μεσολόγγι, Αμφιλοχία, Ναύπακτο, Θέρμο, Λευκάδα, Πάτρα, Γιάννενα και Αθήνα.
Αρχικά το εξωτερικό χρώμα του οχήματος ήταν σταχτί και βυσσινί ενώ όταν εντάχθηκε στο ΚΤΕΛ, βάφτηκε πράσινο.
Με το λεωφορείο του, οδηγώντας καθημερινά σε ένα πρωτόγονο οδικό δίκτυο, υπό αντίξοες συνθήκες, μετέφερε επιβάτες, αποσκευές και εμπορεύματα εντός και εκτός νομού, ταξίδια που διαρκούσαν πολλές ώρες. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι κατά τη δεκαετία του ’50 η διαδρομή από το Αγρίνιο μέχρι την Αθήνα καλύπτονταν σε περισσότερες από 9 ώρες!
Ιδιαίτερα για τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε στους κακοτράχαλους δρόμους του νομού μας, ο κυρ- Στέλιος έλεγε χαρακτηριστικά: «με το ένα χέρι κρατάω το τιμόνι και με το άλλο τον κασμά…» αφού σε πολλές περιπτώσεις αναγκαζόταν να κατέβει από τη θέση του οδηγού και να καθαρίσει το δρόμο από πέτρες, πεσμένα ξύλα ή να δημιουργήσει «περάσματα» σε λασπωμένα σημεία και σε βαθιές λακκούβες με βρόχινα νερά! Χαρακτηριστική μάλιστα είναι η περίπτωση όταν σε ένα δρομολόγιο από τον Αστακό προς Μεσολόγγι, κοντά στην περιοχή «Σουπί», ίσα που πρόλαβε ο κυρ Στέλιος να περάσει με το λεωφορείο του, μιας και είδε έκπληκτος πίσω του να γκρεμίζεται ένα πέτρινο γεφύρι που υποχώρησε από το βάρος του οχήματος και τα ορμητικά νερά του παρακείμενου χειμάρρου.
Όλος ο κόσμος μετακινούνταν με τα λεωφορεία, όπως στρατιωτικοί, δικαστικοί, υπάλληλοι, έμποροι, οι σχολικές εκδρομές, καθώς και χιλιάδες κάτοικοι, χωριών, κωμοπόλεων και πόλεων, μιας και τα Ι.Χ. αυτοκίνητα ήταν ελάχιστα ενώ ταυτόχρονα αποτελούσε ένα πολύ οικονομικό μέσο μεταφοράς για το κοινό.
Ο κυρ Στέλιος Πρεβεζάνος το 1963 μετακόμισε μόνιμα με την οικογένειά του στο Αγρίνιο και παράλληλα αντικατέστησε το 24άρι Volvo με ένα καινούργιο 32άρι Mercedes με κινητήρα D352 και αριθμό κυκλοφορίας 170969.
Ανεξίτηλες αναμνήσεις.
Το λεωφορείο της γραμμής, μετέφερε εμπορεύματα για τον ανεφοδιασμό καταστημάτων, ταχυδρομείο και επιστολές από τους ξενιτεμένους, φάρμακα για τους ηλικιωμένους, τενεκέδες με τυριά ή λάδι, δέματα και αποσκευές κάθε είδους.
Ακόμη και σε γάμους τα λεωφορεία μετέφεραν στην εκκλησία το γαμπρό, τη νύφη και τους καλεσμένους τους, ενώ στον καθρέφτη του οδηγού έδεναν ένα άσπρο μαντήλι…! Όταν τύχαινε να συναντηθούν στη διαδρομή δύο γάμοι, σαν έθιμο αντάλλασσαν τα μαντήλια που είχαν στους καθρέφτες για τις ευχές και τα καλορίζικα για τους νεόνυμφους!
Αρχές δεκαετίας του ΄50 κατέπλευσε στο Πλατυγιάλι Αστακού ο Αγγλικός στόλος που το χρησιμοποιούσε σαν ναυτική βάση και μαζί με τα πληρώματα των πλοίων, επισκέφθηκαν την περιοχή και κάποια μέλη της Βρετανικής βασιλικής οικογένειας… Τότε μάλιστα χρησιμοποιήθηκε το λεωφορείο του κυρ-Στέλιου για να μεταφέρει τους «υψηλούς» επισκέπτες στην περιοχή Λεσινίου προκειμένου να κυνηγήσουν θηράματα και να επιστρέψουν ξανά στον Αστακό.
Άνθρωπος με απαράμιλλο ήθος ο κυρ Στέλιος Πρεβεζάνος, αξιόπιστος και έντιμος που του αναγνώριζε η τοπική κοινωνία, όταν «θάμπωνε» και άρχιζε να βραδιάζει στον Αστακό, πολλές γυναίκες, χήρες ως επί το πλείστον, του έφερναν στο σπίτι χρήματα, προκειμένου με το επόμενο δρομολόγιο να τα ανταλλάξει με χρυσές λίρες σε κοσμηματοπωλεία του Αγρινίου! Οι λίρες εκείνη την εποχή είχαν πέραση και οικονομική δύναμη.
Όπως θυμάται ο Ευάγγελος Πρεβεζάνος, μιαν άλλη φορά, χειμώνα καιρό, ο πατέρας του, ο κυρ Στέλιος, έφυγε 3:00 η ώρα το απόγευμα από την Αθήνα με κατεύθυνση το Αγρίνιο. Στις 10:00 το βράδυ έφτασε στον προορισμό του και ανέβηκε για φαγητό και για να ξεκουραστεί, στο σπίτι του. Μόλις κάθισε στο τραπέζι, ευθύς κτύπησε το κουδούνι της εξώπορτας. Η γυναίκα και τα παιδιά του αναρωτήθηκαν: Ποιος να είναι τέτοια ώρα. Με ένα τεράστιο χαμόγελο ο κυρ Στέλιος είπε στην οικογένειά του: «Ξέρω εγώ ποιος είναι ο άγνωστος επισκέπτης.» Ήταν επώνυμος κοσμηματοπώλης του Αγρινίου, ο οποίος είχε ξεχάσει ένα πακέτο με λίρες μέσα στο λεωφορείο και ήρθε να τις αναζητήσει. Ο καλοσυνάτος κυρ-Στέλιος τον καθησύχασε και του παρέδωσε αμέσως το πολύτιμο πακέτο και μάλιστα όταν ο επισκέπτης έκανε την κίνηση να του δώσει ως ευχαρίστηση κάποιες λίρες, ο έντιμος οδηγός αρνήθηκε ευγενικά τη γενναιόδωρη προσφορά!
Ψάχνοντας τη βαλίτσα
Σε κάποιο δρομολόγιο Αγρίνιο – Βόνιτσα – Λευκάδα, που έκανε ο Στέλιος Πρεβεζάνος φτάνοντας στο τέρμα, ένας επιβάτης αναζήτησε τη βαλίτσα των αποσκευών του αλλά δεν την βρήκε στις μπαγκαζιέρες. Κατέφυγε στο τοπικό αστυνομικό τμήμα και ανέφερε το γεγονός, ότι έχασε τις αποσκευές του, που περιείχαν πολύτιμα αντικείμενα και ήταν σημαντικό να βρεθούν, ενώ ήταν εκτός εαυτού και απειλούσε θεούς και δαίμονες.
Κινητοποιήθηκαν οι πάντες αλλά η βαλίτσα είχε κάνει… φτερά! Ο ιδιοκτήτης της ζητούσε τον ουρανό με τ’ άστρα ως αποζημίωση. Ο κυρ-Στέλιος αρκετά στενοχωρημένος από το συμβάν αυτό, περιτριγυριζόταν από έντονες σκέψεις, για το πώς χάθηκε η βαλίτσα. Μετά 2-3 μέρες βρέθηκε με το λεωφορείο στη Βόνιτσα και αποφάσισε να περπατήσει πεζή την διαδρομή προς Λευκάδα για να ψάξει την εξαφανισμένη βαλίτσα.
Όντως στάθηκε τυχερός και η επιμονή του τον αντάμειψε. Σε μια στροφή του δρόμου, που είχε πολλές λακκούβες, ο μπάρμπα-Στέλιος πρόσεξε κάτω από ένα γεφυράκι να προεξέχει η περιβόητη… βαλίτσα!
Αμέσως την πήρε από το σημείο και κατόπιν την παρέδωσε στο αστυνομικό τμήμα, όπου έκπληκτοι οι αστυνομικοί όταν την άνοιξαν διαπίστωσαν ότι, η βαλίτσα δεν είχε πολύτιμα αντικείμενα, αλλά μόνο εσώρουχα και αλλαξιές ρούχων του ιδιοκτήτη της που την αναζητούσε μετ΄ επιτάσεως. Τελικά… άνθρακες ο θησαυρός!
Επίλογος
Ο κυρ Στέλιος Πρεβεζάνος βγήκε στη σύνταξη στα τέλη της δεκαετίας του ’60, ενώ στη συνέχεια το λεωφορείο ανέλαβε οδηγός που πληρωνόταν από τους ιδιοκτήτες του οχήματος, μιας και ήδη στο ιδιοκτησιακό σχήμα είχαν μπει νέοι συνέταιροι.
Ο Στέλιος Ε. Πρεβεζάνος «έφυγε» από τη ζωή το 1987, σίγουρα ικανοποιημένος και ευτυχισμένος για τους κόπους του, αφού είχε προλάβει μαζί με άλλους συναδέλφους του αυτοκινητιστές στο Υπεραστικό ΚΤΕΛ του νομού μας, να προσφέρουν πολλά στους κατοίκους αυτού του τόπου και βέβαια μέσα από πολλές δυσκολίες και αντιξοότητες στην μεταπολεμική Ελλάδα, ομολογουμένως σε μια μεταβατική ιστορική περίοδο, κατόρθωσαν να ανοίξουν «νέους δρόμους» στις δημόσιες συγκοινωνίες και να συνδράμουν στην πρόοδο της πατρίδας μας!
Πηγή: αρχείον Αγρινίου | Τεύχος 13 | σελίδα 24 – 26
Φωτογραφία: Αλλάζοντας λάστιχο. Από αριστερά: Τάσος Λαϊνάς (εισπράκτορας), Στέλιος Πρεβεζάνος (οδηγός) και Τάκης Τομαράς από Κατούνα.
Φωτογραφία:
——————————————————————————————————-
Η μνήμη είναι μια δυνατότητα για να διευρύνουμε το μέλλον
και όχι για να το συρρικνώσουμε στο ήδη ξεπερασμένο παρελθόν
