Bορειοδυτικά από την Κατούνα
γύρω στα 13 χιλιόμετρα,
στην πλαγιά του Περγαντί, είναι κτισμένο το Bούστρι
- Κείμενο – Φωτογραφίες: Γιώργος Κατσιπάνος
Πηγή; «αρχείον Αγρινίου», τεύχος 14, Φεβρουάριος 2019
Ήθελα από καιρό να κάνω αυτό το «ταξίδι». λίγο όμως η ρουτίνα, λίγο οι υποχρεώσεις έκαναν την αναβολή, συνήθεια. H «φλόγα» άναψε με το ημερολόγιο της Μητρόπολης Αιτωλίας και Ακαρνανίας (βλ. «αΑ», τεύχος 13, Ιανουάριος 2019) και την προπαγάνδα στο πρόσωπo του καπετάν Γεροδήμου (μεταξύ άλλων) που θανατώθηκε στο Βούστρι. Ταξιδεύοντας λοιπόν προς το Περγαντί μια ανυπομονησία και μια ανησυχία με συνεπήρε. Θα τα καταφέρει το 4×4; Θα φτάσω στο χωριό; Σημαντική αποδείχθηκε και η βοήθεια του Σταύρου Λούντζη, βοσκού που έχει τα ζωντανά του στο Βούστρι. Αυτός με κατατόπισε να βρω το αρχοντικό του Διαμάντη και την περιοχή ταφής του Γεροδήμου.
Περνώντας μέσα από δάση και ρεματιές ανηφορίζοντας στις ράχες του Περγαντί βγήκαμε στο χωριό. Το χωριό είναι χτισμένο στην πλαγιά και διατηρεί ακόμα την παραδοσιακή του φυσιογνωμία αν και τα πέτρινα σπίτια έχουν πια καταρρεύσει.
Λίγα λόγια για το χωριό
Bορειοδυτικά από την Κατούνα γύρω στα 13 χιλιόμετρα στην πλαγιά του Περγαντί είναι κτισμένο το Bούστρι. Πάνω από το ποτάμι της Νύσσας μέχρι το χωριό οι ανηφόρες εναλλάσσονται με τις κατηφόρες επάνω σε μικρές βουνοπλαγιές. Το Βούστρι αρχικά αποτελούνταν από μερικές οικογένειες που κατοικούσαν σε διάφορες τοποθεσίες. Οι κυριότερες ήταν δυο: το Κρυονέρι, που διέμεναν επτά οικογένειες και είχαν για εκκλησία τον Άγιο Ταξιάρχη που κτίστηκε πιθανώς το 1500 μ.Χ., δηλαδή την εποχή των Ενετών, και ο Άγιος Ιωάννης που έμεναν τέσσερις οικογένειες, που λειτουργούνταν στην ομώνυμη εκκλησία. Η παράδοση λέει ότι εδώ «επιφωτίστηκε» ο Άγιος Βάρβαρος και ύστερα ασκήτευσε. Ο ναός χτίστηκε το 1530 μ.Χ.
Σε μερικά χρόνια το μικρό χωριό μεγάλωσε από οικογένειες που ήρθαν από τους οικισμούς Άγιο Θεόδωρο και Σκρόφα. Σε λίγο εγκαταστάθηκαν και άλλοι Έλληνες, που είχαν καταφύγει στα βουνά και σύντομα στο χωριό υπήρχαν περίπου 70 οικογένειες.
Επί τουρκοκρατίας το χωριό είχε αρκετό πληθυσμό. Από τα πρώτα χρόνια της επαναστάσεως διακρίθηκαν στον αγώνα πολλοί αντρείοι κάτοικοι του χωριού. Κάποιοι από αυτούς ήταν ο Κατσιγιάννης, παλιός κλέφτης υπό το Βασίλη Δίπλα, ο Δ. Μπακατσέλος που πολέμησε στο Μεσολόγγι και σε άλλες μάχες, ο Νίκος Πάνος που πολέμησε στο Χάνι της Γραβιάς υπό τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και ο Καραγιάννης χιλίαρχος από το Βούστρι που έπεσε στην πολιορκία του Μεσολογγίου το 1826.
Το Βούστρι στην Κατοχή
Το χωριό υπήρξε ορμητήριο του ΕΛΑΣ κατά την περίοδο της Κατοχής και ένα από τα «κόκκινα» χωριά του Ξηρόμερου. Μεγαλύτερες οικογένειες του χωριού ήταν οι οικογένειες Διαμάντη, Κατσιγιάννη, Πουρνάρα και Πέτρου.
Συγκλονιστικό γεγονός για το χωριό ήταν ο βομβαρδισμός του χωριού από τις δυνάμεις των Γερμανών το 1943 ως αντίποινα για κάποια ΕΛΑΣίτικη επιχείρηση. Οι κάτοικοι του χωριού μπόρεσαν έγκαιρα να καταλάβουν τις κινήσεις του γερμανικού στρατού στην περιοχή των Αχυρών (εκεί που σήμερα θα δημιουργηθεί τεχνητή λίμνη). Το αμφιθεατρικό του χωριού και οι πληροφορίες που δόθηκαν από τον ΕΛΑΣ τους επέτρεψαν να λάβουν τα μέτρα τους. Η οικογένεια Κατσιγιάννη κινήθηκε ομαδικά προς την έξοδο του χωριού στα δυτικά, ενώ η οικογένεια Διαμάντη και άλλοι επέλεξαν να ανέβουν στα πιο ορεινά. Λίγο αργότερα ξεκινά ο βομβαρδισμός του χωριού από τα Αχυρά και μια οβίδα βρίσκει ακριβώς την τοποθεσία που προφυλασσόταν η οικογένεια Κατσιγιάννη. Το αποτέλεσμα ήταν να ξεκληρισθεί σχεδόν ολόκληρη. Οι υπόλοιπες οικογένειες κατάφεραν να διαφύγουν ασφαλώς.
Φτάνοντας λοιπόν, αφήσαμε το αυτοκίνητο στον περίβολο της εκκλησίας και αρχίσαμε να ανεβαίνουμε την πλαγιά. Το πρώτο που αναζητήσαμε ήταν το αρχοντικό του καπετάν Διαμαντή. Βρήκαμε το παλιό αρχοντικό μισογκρεμισμένο και ψάξαμε το παράθυρο όπου έχει βγει η φωτογραφία που ακολουθεί.
Η οικογένεια Διαμάντη
Η οικογένεια διατηρούσε παντοπωλείο στο χωριό και λογιζόταν ως μια από τις πιο ευκατάστατες του χωριού. Ο Νικόλαος Διαμάντης (ιδιοκτήτης του παντοπωλείου και πατέρας της οικογένειας) έδρασε στην περιοχή ως αντάρτης του ΕΛΑΣ. Αργότερα θα εξοριστεί στην Ικαρία και με τη Δικτατορία του ΄74 στη Γυάρο ως στέλεχος της ΕΔΑ Ξηρομέρου.
Το 1943 κατά την είσοδο γερμανικού τμήματος στο χωριό, ο Νίκος Διαμάντης καθόταν στην αυλή του σπιτιού του. Φορούσε ακόμα τις αρβύλες του αντάρτικου και το πρόσωπό του ήταν σχισμένο στο μάγουλο. Βρισκόταν σε άδεια για να δει την οικογένειά του. Οι Γερμανοί μόλις βρέθηκαν μπροστά του κατάλαβαν αμέσως ότι πρόκειται για αντάρτη κι εκείνος πήδηξε τη μάντρα του σπιτιού κι έτρεξε να διαφύγει στην κορφή που δεσπόζει πάνω από το χωριό. Οι Γερμανοί παρά το ότι έβαλαν ενάντιον του δεν τον πέτυχαν κι έτσι κατάφερε να διαφύγει. Το σπίτι της οι-κογένειας κάηκε την ίδια μέρα από τους κατακτητές.
Ο ναός του χωριού
Ύστερα αφού περιπλανηθήκαμε στα χορταριασμένα σοκάκια του χωριού με τα πολλά μισογκρεμισμένα σπίτια αρχίζαμε να κατεβαίνουμε την πλαγιά προς την εκκλησία. Στη δυτική πλευρά της εκκλησίας υπάρχει ο τάφος των εξαδέλφων Πουρνάρα οι οποίοι δολοφονήθηκαν με άγρια βασανιστήρια από τους παρακρατικούς της δεξιάς Ζέλο, Μαυρομάτη, Κολίδα και τους αδελφούς Παλούκη γιατί ήταν αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ., στις 17 Μαρτίου 1945.
Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο Βούστρι είναι το μοναδικό κτίσμα που δεν έχει γκρεμιστεί. Πηγαίνοντας στο πίσω μέρος του ναού στην ανατολική πλευρά βρήκαμε τον τόπο όπου έγινε η πρώτη συνάντηση του ΕΑΜ Ξηρομέρου.
Ο καπετάν Γεροδήμος
Ο Βασίλης Τσέλιος, που έμεινε γνωστός ως Γεροδήμος, είναι μία από τις πιο ηρωικές μορφές του εθνικοαπελευθερωτικού αλλά και του ταξικού αγώνα. Καταγόταν από τη γενιά του Δήμου Τσέλιου, γνωστού οπλαρχηγού του 1821. Γιατρός, έφεδρος αξιωματικός, πήρε μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο και διακρίθηκε για τις υπηρεσίες του. Με τη σκιά της Κατοχής να απλώνεται σε ολόκληρη την Ελλάδα, ο Γεροδήμος εντάσσεται στις πρώτες ανταρτομάδες του Άρη Βελουχιώτη.
Με τη σύσταση του ΕΛΑΣ, ο Γεροδήμος μετατίθεται στη θέση του αρχηγού του Αρχηγείου ΕΛΑΣ Στερεάς Ελλάδας, ήδη από την πρώτη φάση που αυτό συγκροτείται και αναπτύσσεται. Στο πόστο αυτό ο Τσέλιος θα διαπρέψει όσο λίγοι. Αποφασιστικές μάχες, σαμποτάζ, περιορισμός των δεξιών συμμοριών και του Ζέρβα και μια ολόπλευρη ανάπτυξη του ΕΑΜικού κοινωνικοανατρεπτικού κινήματος. Στη συνδιάσκεψη των Κορυσχάδων, ο Γεροδήμος εκλέγεται εθνοσύμβουλος από το Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ. Μετά τη Βάρκιζα ο Γεροδήμος διατηρεί το προσωπικό του πιστόλι αλλά και τη στολή του. Δεν φοβάται κανέναν και το δηλώνει. Αυτόν τον άνθρωπο, με τα αετίσια μάτια και την πυρόξανθη γενειάδα, το αστικό κράτος θα τον είχε δοξάσει, αν δεν είχε ταχθεί με τη μεριά του λαού και του ΚΚΕ, του οποίου ήταν μέλος τα τέσσερα τελευταία του χρόνια.
Με την έναρξη της λευκής τρομοκρατίας και τα πογκρόμ βίας σε όλη τη Στερεά, ο Γεροδήμος οργανώνει μια ομάδα ανταρτών που δρα στην ευρύτερη περιοχή του Ξηρόμερου. Δίνει μικρές μάχες με τη χωροφυλακή στην οποία στήνει και ενέδρες. Ο χώρος όμως και ο χρόνος δεν είναι κατάλληλος. Η περιοχή άνυδρη και χωρίς ψηλά βουνά, δεν είναι κατάλληλη για ανταρτοπόλεμο μικρής κλίμακας, ενώ αποφάσεις για οργάνωση του αγώνα δεν έχουν ακόμα παρθεί (1945). Η ομάδα Γεροδήμου μαζεύεται στο Βούστρι. Προσπαθούν να αμυνθούν παρά τις τεράστιες δυσκολίες. Σύντομα μια γιγάντια δύναμη χωροφυλάκων θα συγκεντρωθεί απ΄ όλο το Ξηρόμερο για να τους χτυπήσει. Εκεί θα πέσει και ο Γεροδήμος μαζί με τόσους άλλους αγνούς αγωνιστές.
Το κεφάλι του Γεροδήμου αποκόπηκε από το κορμί του και περιφέρθηκε μαζί με αυτά των άλλων αγωνιστών στα χωριά του Βάλτου. Οι βοσκοί και οι ξωμάχοι, άνθρωποι απλοί, μάζεψαν τα σκόρπια οστά των πεσόντων ανταρτών και τα έθαψαν σε ομαδικό τάφο στην περιοχή, που ακόμα πολλοί την ονομάζουν «στου Τσέλιου». Αυτό ήταν και το επόμενο σημείο που ψάξαμε να βρούμε, «στου Τσέλιου».
Η περιοχή βρίσκεται έξω από το Βούστρι, κοντά στο ποτάμι της Νύσσας. Βγαίνοντας έξω από τα καινούρια Αχυρά και οδεύοντας προς το ποτάμι, λίγο πριν το τέλος του δρόμου συναντάμε τρεις μοναχικές κολώνες της ΔΕΗ. Εκεί ήταν το σημείο που θάφτηκε το ακέφαλο σώμα του Γεροδήμου αλλά και τα σώματα των άλλων αγωνιστών. Δεν υπάρχει κάποιο μνημείο. Ο μόνος τρόπος για να το βρεις, είναι από τις μαρτυρίες των χωρικών.
Επίλογος
Η επιστροφή μου προς το Αγρίνιο είχε ανάμικτα συναισθήματα. Ικανοποίηση από τι μια γιατί έφερα εις πέρας την αποστολή μου, στενοχώρια από την άλλη που τόσα μνημεία, τόσες μνήμες, τόσα πρόσωπα θα χαθούν στη λήθη της Ιστορίας. Τόσοι «άβολοι» ήρωες σαν το Γεροδήμο και σαν το Διαμάντη θα ξεχαστούν στο όνομα της δήθεν εθνικής συμφιλίωσης. Χρέος όλων μας είναι να τους κρατήσουμε ζωντανούς.
Να μην τους ξεχάσουμε.
AgrinioStories
