Καλεντάρι της 7ης Μαρτίου:
1930: «Δολοφονική επίθεση των Αρχειοφασιστών
κατά των εργατών αυτοκινήτου Αγρινίου»
7 Μαρτίου 1930
«Η βία ανάμεσα στους αρχειομαρξιστές /τροτσκιστές και στα μέλη του κόμματος (Κ.Κ.Ε.) είχε ένα ιστορικό βάθος στο Μεσοπόλεμο, καθώς ξεκινούσε από το 1923 και στιγμάτισε σημαντικά τη μέχρι τo 1944 κομματική και αρχειομαρξιστική ιστορία», γράφει ο Κώστας Παλούκης[1] στην εφημερίδα «Το Βήμα» με ημερομηνία έκδοσης 6 Δεκεμβρίου 2014.
Ένα εξαιρετικά διαφωτιστικό κείμενο, το οποίο περιγράφει με εφιαλτικό τρόπο αυτή την ενδοαριστερή βία των συνδικαλιστών του ΚΚΕ με τους Αρχειομαρξιστές εκείνης της εποχής, συνέβη στο Αγρίνιο στις 4 Μαρτίου του 1930. Επιλέγουμε να το δημοσιεύσουμε σήμερα, γιατί σαν σήμερα πριν 90 χρόνια, στάλθηκε ως ανταπόκριση στο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ και δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 11ης Μαρτίου εκείνης της χρονιάς, κάτω από τον χαρακτηριστικό τίτλο: «δολοφονική επίθεση των Αρχειοφασιστών κατά των εργατών αυτοκινήτου Αγρινίου» και υπότιτλο, «οι εργάτες απαντούν στην τρομοκρατία»[2]
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ οι αυτοκινητιστές της πόλης του Αγρινίου πραγματοποίησαν συνέλευση τις προηγούμενες ημέρες για την εκλογή ενός αντιπροσώπου τους στο συνέδριο ιδιοκτητών (μεγαλο-ιδιοκτητών κατά το Ριζοσπάστη) αυτοκινήτου.
«Στη συνέλευση αυτή», αναφέρει ο συντάκτης, «ο αυτοδιορισμένος πρόεδρος των αυτοκινητιστών, δημοσιογράφος και γραμματέας της αστικής ένωσης, χαφιές και δολοφόνος των καπνεργατών Μιλτιάδης Τζάνης, δεν επέτρεψε στους μεροκαματιάρηδες να μιλήσουν και έτσι εκλέχτηκε αντιπρόσωπος. Οι μισθωτοί όμως και μεροκαματιάρηδες συνήλθαν σε ξεχωριστή συνέλευση και απεκήρυξαν τον φασίστα, απεδέχθησαν δε ξεχωριστό ψήφισμα διαμαρτυρίας το οποίο δημοσιεύτηκε προχθές στον ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ. Εξέλεξαν μια τριμελή οργανωτική επιτροπή για την εγγραφή όλων των σωφέρ και την σύγκληση μιας δεύτερης συνέλευσης. Οι ενέργειες όμως αυτές των συνειδητών αυτοκινητιστών κατατάραξαν τον χαφιέ πρόεδρο Τζάνη και τον αρχιχαφιέ της Ασφάλειας Ανθυπομοίραρχο Μαρινάκη, οι οποίοι και κάλεσαν την φασιστική οργάνωση των Αρχείων να λάβη ενεργό μέρος για την ματαίωση της ενέργειας αυτής.
Έτσι στις 4 Μαρτίου οι φασίστες του Αρχείου Πάνος Αναστασίου(sic), Λαδάς και Σιδέρης, έστησαν ενέδρα σε δύο σωφέρ που μάζευαν υπογραφές για το ταξικό σωματείο. Η ενέδρα αυτή έγινε έξω από το Αγρίνιο στο λιοστάσι Σαμύτη με σκοπό φυσικά την εξόντωση των παραπάνω αυτοκινητιστών για να εγκαταλειφθή κάθε προσπάθεια για το ταξικό τους συνδικάτο. Στην εμφάνιση των εργατών αυτών οι φασίστες πρότειναν τα πιστόλια και τους διέταξαν να σηκώσουν τα χέρια ψηλά. Οι αυτοκινητιστές όμως αν και λιγότεροι και άοπλοι με ένα πήδημα συνέλαβαν τους φασίστες και τους αφόπλισαν, αυτοί δε κατακίτρινοι προσποιήθηκαν ότι εγύρευαν κάποιον που διακόρευσε την αδερφή του αρχειοφασίστα Αναστασίου, χωρίς καν να έχει αδερφή. Οι δύο αυτοκινητιστές μη γνωρίζοντας το ποιόν των ανθρώπων αυτών τους άφησαν ελεύθερους. Όταν όμως έφτασαν στην πιάτσα και έμαθαν σχετικά, όλοι οι σωφέρ ξεχύθηκαν σαν θεριά να βρουν τους δολοφόνους του Αρχείου.
Πρώτον συνήντησαν τον αρχειοφασίστα(sic) Σιδέρη τον οποίον επλήρωσαν όπως έπρεπε. Συνέλεβαν κατόπιν τον φασίστα(sic) Λαδά, σ’ ένα καφενείο στην πλατεία Χατζοπούλου, ο οποίος μόλις τους είδε εξήγαγε το πιστόλι για να τους χτυπήσει. Οι αυτοκινητιστές όμως τον αφόπλισαν και τον τσάκισαν στο ξύλο παρ’ όλο που πήγαν προς ενίσχυσή του οι τρόφιμοι της αστυνομίας Πολιτέοι, τον παρέδωσαν δε στην αστυνομία, η οποία τον άφησε αμέσως ελεύθερο.
Τον φασίστα(sic) Αναστασίου οι σωφέρ δεν κατόρθωσαν να τον συλλάβουν. Αφού η αστυνομία και η αστική ένωση με τους αρχείους δεν κατόρθωσε να παραλύση την κίνηση των σωφέρ συνέλαβαν τους αυτοκινητιστές Δημάδη, Τουρλίδα, Κ. Μπούτβα, Κ. Αγγελόπουλο και τους έκλεισαν στα μπουντρούμια του Μεσολογγίου».
Για την ιστορία να πούμε ότι η διαμάχη αυτή ξεκίνησε την 1η Μαΐου του 1923, «όταν εργάτες και διανοούμενοι έφτασαν στην Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στον Άγιο Γιάννη το Ρέντη με τα περιοδικά του Αρχειομαρξισμού, για να τα πουλήσουν στους εργάτες, όπου είχαν συγκεντρωθεί, για να γιορτάσουν την Πρωτομαγιά. Τότε άνθρωποι της Κ.Ε. του Σ.Ε.Κ.Ε. (μετέπειτα Κ.Κ.Ε.) επιτέθηκαν στους πουλητάς, τους έσκισαν τα περιοδικά τους, τους εκτυπησαν και τους απομάκρυναν από την συγκέντρωση», αναφέρει σε καταγεγραμμένη μαρτυρία του ο Γεράσιμος Στεφανάτος.[3]
Με την πάροδο των ετών η αντιπαράθεση μεταξύ των δύο αυτών πολιτικών χώρων απέκτησε βίαια χαρακτηριστικά. Το ΚΚΕ έβλεπε τους Αρχειομαρξιστές ως «αρχειοφασίστες» και «λικβινταριστές» προδότες[4] και οι αρχειομαρξιστές χαρακτήριζαν τα μέλη του κόμματος ως «μονολιθικούς».
Μετά την ανάδειξη στην ηγεσία του ΚΚΕ του Ζαχαριάδη και την άνοδο του Γιωτόπουλου στην κορυφή της καθοδήγησης του «Αρχείου, η επίθεση αυτή γίνεται οξύτατη με έντονα στοιχεία τραμπουκισμού και χωρίς καμία ηθική αναστολή, ενώ τα άρθρα του Ριζοσπάστη που αναφέρονται στους «Αρχείους» βρίθουν από υβριστικές κορώνες εναντίον του αρχειομαρξιστών.
Στο Αγρίνιο το Αρχείο επεκτάθηκε με πολύ μεγάλη επιτυχία. Το 1925 ο αρχειομαρξιστής Πάνος Αναστασίου, ο οποίος αποτελούσε σημαντικό στέλεχος της κίνησης, επέστρεψε στη γενέτειρά του (Καλύβια) και εγκαταστάθηκε στο Αγρίνιο. Εργάστηκε στην περιοχή ως υποδηματεργάτης και συγκρότησε τον πρώτο αρχειομαρξιστικό πυρήνα. Οι Αρχείοι είχαν για αρκετά χρόνια τον ελέγχο σε υποδηματεργάτες, καπνεργάτες, ραπτεργάτες, αρτεργάτες, ξυλουργούς, σερβιτόρους, και την «Παμπροσφυγική».[5]
Πάνος Αναστασίου[6]. Ο φυσικός ηγέτης της αγρινιώτικης επαναστατικής πρωτοπορίας. Υπήρξε ο πρωτεργάτης για την ένταξη αρκετών σωματείων της πόλης στις τάξεις των αρχειομαρξιστών-τροτσκιστών. Προσχώρησε νωρίς στον ΕΛΑΣ και έγινε υπεύθυνος στο χωριό Καλύβια Αγρινίου. Τον Ιανουάριο του 1944 του ανατέθηκε να ανατινάξει το τρένο που έφερνε τους ταγματασφαλίτες από την Πάτρα στο Αγρίνιο και θα περνούσε από τα Καλύβια. Τα εκρηκτικά, όμως, όπως αναφέρεται, δεν του παραδόθηκαν ποτέ –είτε σκόπιμα, όπως είναι το πιο πιθανό, είτε από ολιγωρία– και η ανατίναξη δεν έγινε. Ο Αναστασίου, για το λόγο αυτό, πέρασε από απανωτά ανταρτοδικεία, αλλά αθωώθηκε. Στη συνέχεια πήγε στο Καρπενήσι, όπου βρισκόταν ο Βελουχιώτης. Ο Αναστασίου εξέφρασε ανοιχτά στον Βελουχιώτη τη διαφωνία του για τις διαπραγματεύσεις του ΚΚΕ με την εξόριστη αστική κυβέρνηση του Καΐρου. Ο Βελουχιώτης τον καθησύχασε. Σύμφωνα με μαρτυρίες, έσκισε το κατηγορητήριο και τον προμήθευσε με ένα σημείωμα για να κυκλοφορεί ελεύθερα. Αρχές Μαρτίου του 1944 όμως τον συνέλαβε πάλι η ΟΠΛΑ και τον δολοφόνησαν στο Καρπενήσι τον Απρίλιο του 1944.
Κώστας Λαδάς[7]. Ηγέτης του τοπικού σωματείου τσαγκαράδων και αντιπρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Αγρινίου. Πιστεύοντας ότι οι διεθνιστές επαναστάτες δεν έπρεπε να μείνουν έξω από το μαζικό κίνημα της Αντίστασης, εντάχθηκε στο ΕΑΜ και έγινε μέλος της διοίκησης του Εργατικού ΕΑΜ Αγρινίου. Αργότερα, ανέβηκε στο βουνό με τον ΕΛΑΣ, ενώ είχε προειδοποιηθεί ότι μπορεί να δολοφονηθεί ως αρχειομαρξιστής. Επεδίωξε να μάθει νέα για την τύχη του Πάνου Αναστασίου, αλλά τον Ιούνιο του 1944 συνελήφθη από την ΟΠΛΑ και μεταφέρθηκε στο χωριό Ζελίχοβο (Αγία Παρασκευή), όπου και εκτελέστηκε στις αρχές Ιουλίου, χωρίς να περάσει από ανταρτοδικείο. Ο αδερφός του, Χρήστος Λαδάς, είχε δολοφονηθεί σύμφωνα με μαρτυρίες από τους «μονολιθικούς» το 1927 στην Αθήνα.
1. Κώστας Παλούκης: Διδάκτορας Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Το απόσπασμα από το «Βήμα» είναι από εισήγηση στο συνέδριο: «Από την απελευθέρωση στα Δεκεμβριανά – Μια τομή στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας», που διεξήχθη στις 19-23 Νοεμβρίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. | 2. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 11/3/1930, ΠΕΡΙΟΔΟΣ Γ’, ΧΡΟΝΟΣ 13ος ΑΡ. ΦΥΛ. 6445, σελ. 3. | 3. Γεράσιμος Στεφανάτος, στέλεχος της Αρχειομαρξιστικής Αντιπολίτευσης στη δεκαετία του ΄20. Απόσπασμα μαρτυρίας που δημοσιεύτηκε στο «Πολιτικό Καφενείο» (http://epp15.tripod.com/) και αναδημοσιεύτηκε στο https://a-thens.indymedia.org / post/98965/ | 4. Το 1927 εμφανίστηκε μια ομάδα μέσα στο ΚΚΕ, η οποία επεδίωκε την εξυγίανσή του. Η ομάδα αυτή υποστήριξε ότι το κόμμα περνάει κρίση διαρκείας, τα χαρακτηριστικά της οποίας αφορούσαν στη σύνθεση του κόμματος από χαμηλής μαρξιστικής κατάρτισης ηγετικά στελέχη και μέλη, καθώς και μια δυσαναλογία ανάμεσα σ’ όσους στρατεύονταν αυθόρμητα και σ’ όσους στρατεύονταν συνειδητά. Η τάση αυτή, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Παντελής Πουλιόπουλος, καταπολεμήθηκε από την ηγεσία και αποκαλέστηκε λικβινταρισμός. Τα μέλη της διαγράφτηκαν το 1927, αλλά παρέμειναν ενωμένοι και εξέδωσαν το μηνιαίο στην αρχή, και εβδομαδιαίο κατόπιν, περιοδικό «Σπάρτακος», που ήταν το θεωρητικό τους όργανο, για να προσχωρήσουν τελικά στον τροτσκισμό. | 5. Κώστας Παλούκης, Η οργάνωση «Αρχείο του μαρξισμού», μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Ζωγράφου, Ιούνιος 2004, σελ. 96. | 6 & 7. Με στοιχεία από το βιβλίο του Γιάννη Καρύτσα, Ο σφαγιασμός των αρχειομαρξιστών της περιοχής Αγρινίου από τον ελληνικό σταλινισμό, εκδόσεις ΑΡΔΗΝ, Νοέμβριος 2011, απ΄όπου και οι φωτογραφίες της ανάρτησης.
Φωτογραφία ανάρτησης: Αναστασίου και Λαδάς.
Φωτογραφία ανάρτησης: Δέματα καπνού
Έρευνα – Κείμενα: Λ. Τηλιγάδας
Διαβάστε περισσότερα στην ενότητα
με click πάνω στην κάρτα που ακολουθεί
ή στο Posted in Ημερολόγιο Αγρινίου
