Η Ματαράγκα (Δημοτική Κοινότητα Ματαράγκας – ΔΕ ΑΡΑΚΥΝΘΟΥ),
ανήκει στον δήμο ΑΓΡΙΝΙΟΥ της ΠΕ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ
που βρίσκεται στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας.
Η Ματαράγκα βρίσκεται βόρεια του όρους Ζυγός (Αράκυνθος) και νότια της λίμνης Τριχωνίδας. Είναι κτισμένη σε απόσταση 17 χλμ. ΝΑ. από το Αγρίνιο, ανάμεσα στους Παππαδάτες και τη Γραμματικού. Ανατολικά φτάνει μέχρι το συνοικισμό της Αγίας Μαρίνας (πρώην Χασάναγα), ο οποίος ανήκει διοικητικά σ` αυτή και τη χωρίζει με τη Γραμματικού ο χείμαρρος του Μπογλάστη. Δυτικά συνορεύει με τις Παπαδάτες εκεί που βρίσκεται το κέντρο «Το Σύνορο». Βόρεια κατεβαίνει μέχρι τον κάμπο και σε μικρή απόσταση από την Τριχωνίδα και νότια σκαρφαλώνει στον Αράκυνθο σχεδόν μέχρι το ξωκλήσι της Παναγίας. Καταλαμβάνει έκταση 50 περίπου τ. χλμ. και απλώνεται προς όλα τα σημεία του ορίζοντα.
Διατελέσαντες πρόεδροι της κοινότητας Μεταπολιτευτικά
-
- 1979-1982 Γεώργιος Ευθυμίου
- 1983-1990 Παντελής Σαλάπας
- 1991-1998 Κωνσταντίνος Λάκκας (τελευταίος κοινοτάρχης)
- 1999-2002 Παναγιώτης Παπαρούνης
- 2003-2010 Αριστόβουλος Μπρούτας
- 2011-2012 Χρήστος Μαρίνος
- 2013-2014 Κωνσταντίνος Χαραλαμπόπουλος
- 2014-2019 Βασίλειος Γκρέκας
- 2019-2023 Γεώργιος Αγγελής
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό ιδρύθηκε στις αρχές του 1800, από κατοίκους που ζούσαν για μεγαλύτερη ασφάλεια από τους Τούρκους στα ορεινά χωριά του Ζυγού και κυρίως στον Παλαιοπλάτανο. Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1835 στο ΦΕΚ 19Α – 07/12/1835 όταν προσαρτήθηκε στον τότε δήμο Κερασιάς και το 1845 στο ΦΕΚ 32Α – 08/12/1845 όταν ορίστηκε έδρα του τότε δήμου Μακρυνείας. Σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης μαζί με την Αγία Μαρίνα και τον Παλαιοπλάτανο αποτελούν την τοπική κοινότητα Ματαράγκας που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Αρακύνθου του δήμου Αγρινίου και σύμφωνα με την απογραφή 2011 ως κοινότητα έχει 1.474 κατοίκους, ενώ ως οικισμός 1.344.
Είναι άγνωστο πότε η Ματαράγκα αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα. Η πιο παλιά μαρτυρία για την ύπαρξή της, όπως αναφέρει ο Παναγιώτης Λούπας στο βιβλίο του «Λαζάρια Ματαράγκας», είναι αυτή του περιηγητή Διονυσίου Πύρρου, ο οποίος πιθανότατα, πέρασε από εκεί στις αρχές του περασμένου αιώνα. Στον «Κώδικα του Μοναστηριού Καταφυγίου Τριχωνίδας» είναι καταγραμμένα ονόματα κατοίκων και χωριών της περιοχής, όπως Παπαδάτες, Καψωράχη, Γαβαλού κ.λ.π., αλλά η Ματαράγκα δεν αναφέρεται. Θα πρέπει να πάμε στα χρόνια της Επανάστασης και του Καποδίστρια για να συναντήσουμε σε επίσημα έγγραφα τη Ματαράγκα.
Οι Τραγουλαίοι ήταν οι παλιότεροι κάτοικοι του χωριού. Λέγεται μάλιστα ότι ο Γεώργιος Τραγουλιάς, ο πρώτος που εγκαταστάθηκε εκεί, έμεινε για ένα διάστημα στην κουφάλα ενός μεγάλου πλατάνου, αφού τη διαμόρφωσε έτσι ώστε να είναι κατοικήσιμη. Ο πλάτανος υπάρχει μέχρι σήμερα και είναι πράγματι τεράστιος, ενώ η κουφάλα του είναι όσο ένα μικρό δωμάτιο.
Πριν την Επανάσταση αλλά και κατά τη διάρκειά της δρα στην περιοχή ο κλέφτης καπετάνιος Γιάννης Τραγουλιάς, γεννημένος στον Παλαιοπλάτανο και κατά μια εκδοχή παλιότερος του Δημήτρη Μακρή. Ο Γιάννης Τραγουλιάς ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες που προσέφερε προάγεται το 1825 στο βαθμό του χιλίαρχου με αίτηση του Ανδρέα Ίσκου και με απόφαση της Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδος.
Όπως αναφέρει η παράδοση, οι καπεταναίοι του Ζυγού σε συμπαράσταση προς τους πολιορκημένους Μεσολογγίτες συνεννοήθηκαν να πιάσουν τις νότιες πλαγιές του βουνού και για αντιπερισπασμό να χτυπήσουν τους Τουρκοαιγυπτίους από πίσω. Επειδή οι συγκεντρωθέντες ήταν λίγοι, για να δώσουν την εντύπωση περί του αντιθέτου, έβγαλαν τα κύπρια από τα ζώα και άρχισαν να τα χτυπούν την ώρα της εξόδου
Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην ενότητα «ο τόπος μας» της ιστοσελίδας του Γυμανσίου της Ματαράγκας «τα χρόνια της Μικρασιατικής καταστροφής το χωριό είχε την τύχη όχι μόνο να φιλοξενήσει, αλλά και να κατοικήσουν σ` αυτό, πρόσφυγες Μικρασιάτες, άνθρωποι ανώτεροι, άνθρωποι ανήσυχοι, άνθρωποι εργατικοί – δημιουργικοί, που έδωσαν άλλη πνοή, άλλο χρώμα, άλλη μορφή στο χωριό. Ξεσπιτωμένοι, ξεκληρισμένοι, μη έχοντας που την κεφαλήν κλίναι, έδωσαν δείγματα και παραδείγματα του πολιτισμού τους, του επιπέδου τους. Ίδρυσαν συλλόγους αθλητικούς, μορφωτικούς, πολιτιστικούς. Ο αθλητικός σύλλογος, που υπάρχει σήμερα με το όνομα “Αράκυνθος”, ιδρύθηκε στα 1824 απ` αυτούς. Άλλοι σύλλογοι ξεφύτρωσαν και παρέες μουσικόφιλων, που κάτι άφησαν και σε μας, απ` τα ωραία εκείνα τραγούδια τους. Οργάνωσαν τους εργαζομένους, κυρίως αυτούς που δούλευαν στις καπναποθήκες. Αυτούς λοιπόν τους ανθρώπους που μεταμόρφωσαν τη δομή του χωριού μας, αυτούς τους φοβήθηκαν οι ιθύνοντες του χωριού τότε, τους απομόνωσαν και τελικά τους έδιωξαν.»
Λόγω του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που παρουσιάζει η περιοχή της Ματαράγκας, μέσα σε λίγες δεκαετίες έγινε το μεγαλύτερο πληθυσμιακά και οικονομικά κέντρο της περιοχής, πράγμα που και σήμερα ισχύει. Γνώρισε μεγάλη εμπορική ακμή μέχρι το 1940 και υπήρξε το κυριότερο καπνεμπορικό κέντρο της περιοχής, ενώ σύμφωνα με την άποψη ορισμένων υπερείχε ακόμη και σε σχέση με την περιοχή Αγρινίου.
Στα χρόνια της Κατοχής και η Ματαράγκα γεύτηκε τη λαίλαπα του φασισμού. Κάποια σπίτια επιτάχτηκαν -αναφέρονται τα σπίτια του Κ. Φλωρόπουλου και Κ. Πιεράτου-. Τα βράδια η κίνηση απαγορευόταν. Οι κατακτητές έκλειναν τους δρόμους με συρματοπλέγματα. Η Κατοχή έφερε πείνα, εξευτελισμό, εξαθλίωση. Όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα, έτσι και στα χωριά της Μακρυνείας, κάποιοι πήραν το δρόμο για το βουνό, ορισμένοι και από τη Ματαράγκα. Στόχος να πολεμήσουν τον εχθρό με όποιο μέσο. Το καλοκαίρι του1943 οι αντάρτες σκοτώνουν ένα Γερμανό στα Πλατάνια. Οι Γερμανοί αντιδρούν βάζοντας φωτιά στα χωριά της Μακρυνείας. Θύμα τους κι η Ματαράγκα. Πολλοί από τους κατοίκους της περιοχής βρίσκουν καταφύγιο στο βουνό, κυρίως στον Παλαιοπλάτανο.
Μετά την απελευθέρωση και μέχρι τη δεκαετία του `60 γνώρισε και πάλι μεγάλη ακμή. Από τη δεκαετία αυτή και ύστερα το κύμα της εσωτερικής μετανάστευσης, που είναι η αιτία ερήμωσης της ελληνικής υπαίθρου, πλήττει και τη Ματαράγκα. Ευτυχώς πάντως λιγότερο από άλλες περιοχές της χώρας. Έτσι ο πληθυσμός της, αν και φθίνων κειμένεται σήμερα κοντά στους 2000 κατοίκους.
Τα περισσότερα σπίτια της – αν αφαιρέσει κανείς όσα βρίσκονται στον κεντρικό δρόμο- είναι κρυμμένα στο πράσινο. Τα πρώτα σπίτια της Ματαράγκας βρίσκονται ψηλότερα το βουνό. Με την κατασκευή του δρόμου στη δεκαετία του 1880 επί Χαριλάου Τρικούπη (εξ ου και η ονομασία του δρόμου) το χωριό απλώθηκε κατά μήκος του δρόμου. Η αρχιτεκτονική των σπιτιών του θυμίζει περισσότερο Ήπειρο, αφού απ’ άκρη είναι χτισμένο με πέτρα, έχει εντυπωσιακά νεοκλασικά κτίρια και λιθόστρωτα καλντερίμια.
Η σημαντικότερη εκδήλωση είναι τα Λαζάρια τα οποία έχουν τόσο θρησκευτικό όσο και ιστορικό χαρακτήρα, ενώ συνδέονται και με πανάρχαιες παραδόσεις για την αναγέννηση της φύσης και τον ερχομό της Άνοιξης. Στη γιορτή του φουστανελοφόροι «Λαζαράδες» συγκεντρώνονται στο νεκροταφείο όπου και ο ναός του Άι Λάζαρου και χτυπούν τους «λαζάρους» (κοντάρια όπου πάνω τους είναι στερεωμένα κύπρια -μεγάλα κουδούνια- και βάγια) για να ξυπνήσει απ’ το βαθύ ύπνο του θανάτου, για μηνύσουν στους αγαπημένους νεκρούς πως «εδώ είμαστε».
Τα κύπρια, τα μεγάλα κουδούνια τα κρεμασμένα πάνω στο ξύλο ή μοναχά τους συχνά χρησιμοποιούνταν από τους κλέφτες του Ζυγού ως μέσο συνθηματικό συνεννόησης. Τη νύχτα της Εξόδου του Μεσολογγίου –τελειώνοντας η γιορτή του Λαζάρου και ξημερώνοντας η άλλη μεγάλη γιορτή, των Βαΐων- χτύπησαν και για έναν ακόμη λόγο. Οι καπεταναίοι του Ζυγού σε συμπαράσταση προς τους πολιορκημένους Μεσολογγίτες συνεννοήθηκαν να πιάσουν τις νότιες πλαγιές του βουνού και για αντιπερισπασμό να χτυπήσουν τους Τουρκοαιγυπτίους από πίσω. Επειδή οι συγκεντρωθέντες ήταν λίγοι, για να δώσουν την εντύπωση περί του αντιθέτου, έβγαλαν τα κύπρια από τα ζώα και άρχισαν να τα χτυπούν την ώρα της εξόδου. Έτσι λέει η παράδοση.
Κοντεύουν τριάντα χρόνια από τότε που οι εκδηλώσεις των Λαζαριών έχουν τη σημερινή μορφή. Τα τελευταία ιδιαίτερα χρόνια έχουν πάρει μια πιο επίσημη, πιο επαγγελματική από άποψη οργάνωσης μορφή ύστερα από την ανανέωση και ουσιαστικά επαναδραστηριοποίηση του Προοδευτικού Συλλόγου. Τις εκδηλώσεις διοργανώνει ο Προοδευτικός Σύλλογος Ματαράγκας την εβδομάδα πριν το Σάββατο του Λαζάρου. Είναι τετραήμερες και περιλαμβάνουν αναπαράσταση των προαναφερθέντων γεγονότων, παραδοσιακούς χορούς, θεατρική παράσταση, συναυλία.
Ο Προοδευτικός Σύλλογος σε τακτά διαστήματα οργανώνει και άλλες εκδηλώσεις, οι κυριότερες από τις οποίες είναι ο εορτασμός της Καθαρής Δευτέρας και της Πρωτομαγιάς στη θέση Παναγία νότια του χωριού, σε ένα μεγάλο πλάτωμα στη βόρεια πλαγιά του Αράκυνθου όπου και το εξωκλήσι της Παναγίας.
Η τοποθεσία είναι εξαιρετικής ομορφιάς, η βλάστηση οργιαστική, βαθύσκιωτα γέρικα πλατάνια στέκονται εκεί αιώνες και προσφέρουν τη δροσιά τους στους διαβάτες. Η θέα απλώνεται μαγευτική στον κύκλο που κλείνουν ο Ζυγός και το Παναιτωλικό για να καθρεφτίζουν τις ράχες τους αυτοί μόνο στα νερά των δυο αδερφάδων. Της μεγάλης λίμνης, της Τριχωνίδας και της μικρής, της Λυσιμαχίας.
Η φωτογραφία εξωφύλλου είναι του Ανδρέα Κουτσοθανάση
