Καταφύγιο
Το Καταφύγιο απέχει από το Αγρίνιο περίπου 114 χλμ.
Ο χρόνος που απαιτείται για τη διαδρομή με αυτοκίνητο
είναι 1 ώρα και 49 λεπτά, ανάλογα με τις κυκλοφοριακές συνθήκες
και την ακριβή διαδρομή που θα επιλέξετε.
| Με click στον χάρτη σε μεγέθυνση η διαδρομή|
Όσοι γνωρίζουν τον τόπο τον λένε Αμόρανη
Το Καταφύγιο είναι ένα γραφικό ορεινό χωριό στην Ορεινή Ναυπακτία
Ανήκει στη δημοτική ενότητα Αποδοτίας του δήμου Ναυπακτίας
Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, ο πληθυσμός του είναι 106 μόνιμοι κάτοικοι,
από 276 κατοίκους που είχε κατά την απογραφή του 2011
Επιμέλεια: Λ. Τηλιγάδας
Σκαρφαλωμένο στις ανατολικές πλαγιές του Μακρυόρους, με θέα στο φαράγγι του Μόρνου και ιστορία που χάνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, το Καταφύγιο παραμένει ζωντανός μάρτυρας ενός τόπου που αντιστάθηκε, άντεξε και εξακολουθεί να συγκινεί. Το Καταφύγιο, παλιότερα γνωστό ως Αμόρανη, είναι από τα χωριά που φέρουν έντονα χαραγμένο το αποτύπωμα της ιστορίας της Ορεινής Ναυπακτίας. Χτισμένο σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρων, 33 χιλιόμετρα βόρεια της Ναυπάκτου, ξεδιπλώνεται αμφιθεατρικά στους απόκρημνους πρόποδες του Μακρυόρους. Το τοπίο είναι σκληρό και γυμνό, όμως γοητεύει με την αγριάδα του. Οι απότομοι γκρεμοί και οι χαράδρες δημιουργούν ένα φυσικό τείχος που επί αιώνες προστάτευσε τους κατοίκους του χωριού, δικαιώνοντας το όνομα που πήρε το 1928: Καταφύγιο.
Μακρυόρος
Η πρώτη ιστορική μνεία του χωριού ανάγεται στον 15ο αιώνα, όταν καταγράφεται σε τουρκικά τιμαριωτικά κατάστιχα των Κραβάρων με τις ονομασίες Omuryani ή Isproyani. Η ύπαρξή του όμως προϋπήρχε, πιθανότατα από τη βυζαντινή εποχή, όπως μαρτυρούν ίχνη παλιών φυλακίων και η παρουσία μοναστηριών που έλεγχαν τα περάσματα. Στην πορεία των αιώνων η Αμόρανη εξελίχθηκε σε ένα από τα κεφαλοχώρια της περιοχής, με ιδιαίτερη σημασία κατά την Τουρκοκρατία, καθώς το βραχώδες ανάγλυφο το καθιστούσε απόρθητο καταφύγιο για τους καταδιωγμένους Έλληνες.
Το χωριό έμεινε στη μνήμη και για τις καταστροφές που γνώρισε. Το 1878 μια μεγάλη καθίζηση εξαφάνισε 25 σπίτια στην πλαγιά μεταξύ των ξωκλησιών του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Κωνσταντίνου. Η εμπειρία αυτή σημάδεψε το χωριό, καθώς το έδαφός του, επικλινές και ευπαθές, απαιτούσε ιδιαίτερη φροντίδα. Οι κάτοικοι αντέδρασαν με δεξιοτεχνία, ενισχύοντας τα σπίτια και τα χωράφια με πέτρινα τοιχία και δημιουργώντας αναβαθμίδες. Οι πεζούλες αυτές, μικρές λωρίδες καλλιεργήσιμης γης, γέμισαν κηπευτικά, οπωροφόρα και κλήματα, αποδεικνύοντας πως ακόμη και η πιο σκληρή γη μπορεί να γίνει γόνιμη όταν υπάρχει επιμονή.
Η πλατεία του χωριού αποτελεί την καρδιά της κοινωνικής ζωής. Εκεί δεσπόζει ο ενοριακός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οικοδόμημα που ανάγεται στην Τουρκοκρατία και πήρε τη σημερινή του μορφή γύρω στο 1900. Δίπλα του, δύο καφενεία κρατούν ζωντανό το παραδοσιακό χρώμα, ενώ οι φωνές των παιδιών γεμίζουν την παιδική χαρά. Το Καταφύγιο διαθέτει επίσης δύο γήπεδα μπάσκετ, ξενώνες για φιλοξενία επισκεπτών και ιατρείο, στοιχεία που δείχνουν ότι δεν είναι ένα χωριό που απλώς θυμάται το παρελθόν, αλλά επενδύει και στο παρόν.
Το φυσικό περιβάλλον είναι αδιαμφισβήτητα το μεγαλύτερο του πλεονέκτημα. Από τα Αμορανίτικα Βράχια ακούγεται το βουητό του Μόρνου που κατηφορίζει για τη θάλασσα, ενώ το φαράγγι του Φονιορέματος προκαλεί δέος με την άγρια ομορφιά του. Εκεί βρίσκονται και τα πέτρινα γεφύρια που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν. Το Κεφαλογιόφυρο, μνημείο γεφυροποιίας της Τουρκοκρατίας, συνέδεε τη Ναυπακτία με τη Δωρίδα και στέκει ακόμη επιβλητικό, ενώ το Αμορανίτικο γεφύρι, κτισμένο γύρω στο 1900, θυμίζει την ανάγκη επικοινωνίας ανάμεσα στα χωριά της Αποδοτίας. Δίπλα τους οι παλιοί μύλοι, μερικοί σε λειτουργία μέχρι και τα τέλη του 20ού αιώνα, αφηγούνται ιστορίες αυτάρκειας και μόχθου.
Στα σύνορα με την Αναβρυτή ξεχωρίζει το σπήλαιο της Δρακότρυπας, ένα αληθινό μνημείο της φύσης. Γνωστό από το 1958 και εν μέρει εξερευνημένο το 1969, αποκαλύπτει υπόγειες λίμνες, σταλακτίτες και ένα ενεργό ποτάμι. Παρά τη μοναδική του αξία, παραμένει αναξιοποίητο, περιμένοντας ίσως την ώρα που θα γίνει προσβάσιμο στους επισκέπτες.
Τα ξωκλήσια είναι διάσπαρτα γύρω από το χωριό και λειτουργούν σαν φύλακες της ιστορίας. Ο Άγιος Γεώργιος, σε περίοπτη θέση στα Αμορανίτικα Βράχια, στέκει σαν βιγλάτορας από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ο Άγιος Αθανάσιος μοιάζει με βυζαντινή βίγλα, παρατηρητήριο που επιβλέπει τα κρησφύγετα της περιοχής – την Κιάφα, τη Δρακότρυπα, το Κάστρο, την Αετοφωλιά. Στην πλαγιά δεσπόζει και το ξωκλήσι των Δώδεκα Αποστόλων, ενώ στο κέντρο της ζωής του χωριού παραμένει αναλλοίωτος ο μικρός ναός του Αγίου Δημητρίου.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και ο συνοικισμός Γολέμι, στη δυτική πλευρά του Μακρυόρους. Δημιουργήθηκε γύρω στο 1700 από οικογένειες κτηνοτρόφων και σήμερα αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του Καταφυγίου. Εκεί ο επισκέπτης συναντά τον ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, με πέτρινη δόμηση που εντυπωσιάζει, αλλά και το παλιό χάνι του Ζορμπά που θυμίζει τη σημασία του χωριού ως πέρασμα.
Το Καταφύγιο έχει να επιδείξει μακρά διοικητική πορεία. Από το 1836 έως το 1912 ανήκε στον δήμο Αποδοτίας, για να αναγνωριστεί αργότερα ως κοινότητα. Σήμερα αποτελεί τοπική κοινότητα του Δήμου Ναυπακτίας, με έκταση 23.429 στρεμμάτων – μία από τις μεγαλύτερες της Ορεινής Ναυπακτίας. Παρά τις δυσκολίες της ερήμωσης, ο πληθυσμός του δείχνει αντοχή: στην απογραφή του 2011 καταγράφηκαν 322 κάτοικοι, αριθμός που το κατατάσσει στα πιο ζωντανά χωριά της περιοχής.
Η ζωή των ανθρώπων εδώ είναι άρρηκτα δεμένη με την κτηνοτροφία. Οι οικογένειες διατήρησαν σημαντικό αριθμό ζώων, ενώ οι αναβαθμίδες στις πλαγιές εξακολουθούν να στολίζονται με κήπους και αμπέλια. Η αυτάρκεια που χαρακτήρισε το χωριό στο παρελθόν παραμένει ακόμη ζωντανή, παρά την εισβολή του σύγχρονου τρόπου ζωής.
Το πολιτιστικό στίγμα του Καταφυγίου παραμένει έντονο. Κάθε χρόνο, ανήμερα του Αγίου Πνεύματος, η πλατεία γεμίζει από το αντάμωμα των απανταχού Καταφυγιωτών. Πρόκειται για εκδήλωση αφιερωμένη στους πεσόντες «υπέρ πίστεως και πατρίδος», που μετατρέπεται σε γιορτή μνήμης και συνέχειας. Στις 15 Αυγούστου, το πανηγύρι της Παναγίας φέρνει ξανά ζωή στο χωριό, με πλήθος επισκεπτών να επιστρέφουν για να τιμήσουν την Παναγία αλλά και τον τόπο τους.
Στο πλευρό της κοινότητας δραστηριοποιούνται δύο σύλλογοι: η Αδελφότης των εν Αθήναις και Απανταχού Καταφυγιωτών και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καταφυγίου. Η παρουσία τους δεν περιορίζεται μόνο στη διοργάνωση εκδηλώσεων, αλλά στηρίζουν το χωριό με έργα και παρεμβάσεις, κρατώντας ζωντανό το νήμα που συνδέει τις παλιές γενιές με τις νεότερες.
Το Καταφύγιο δεν είναι απλώς ένα χωριό με ωραία θέα και μνημεία. Είναι μια ζωντανή απόδειξη της δύναμης της παράδοσης και της αντοχής. Στους βράχους του αποτυπώνονται οι μνήμες των αγώνων, στα γεφύρια του διασώζεται η τέχνη των μαστόρων, στις πεζούλες του αποκαλύπτεται η υπομονή και το πείσμα των ανθρώπων. Και πάνω απ’ όλα, στις γιορτές και τις συναντήσεις των Καταφυγιωτών φαίνεται η βαθιά ανάγκη να μη χαθεί ο δεσμός με τον τόπο.
Όποιος φτάσει σήμερα στο Καταφύγιο, περνώντας τον δρόμο που διασχίζει τα Αμορανίτικα Βράχια, αντικρίζει ένα τοπίο σχεδόν μυθικό. Και μόλις καθίσει στην πλατεία, κάτω από τον υπεραιωνόβιο πλάτανο, ακούγοντας το νερό να κυλά από τις βρύσες, αντιλαμβάνεται ότι εδώ το παρελθόν και το παρόν συνυπάρχουν. Το Καταφύγιο δεν είναι μόνο ένας τόπος να επισκεφθεί κανείς· είναι ένας τόπος να βιώσει.
——————————————————————————————————————————————————————-
Φωτογραφίες: https://www.facebook.com/groups/katafigionafpaktias/ | https://el.wikipedia.org/wiki/Καταφύγιο_Αιτωλοακαρνανίας
———————————————————————————————
