.
| Οι πατρίδες των ανθρώπων |
Το Δεσποτικό του Δήμου Ζίτσας απέχει 185 χλμ. από το Αγρίνιο
μέσω Ιόνιας Οδού
Δείτε τον χάρτη
– Επιμέλεια: Λ. Τηλιγάδας –
Το Δεσποτικό είναι ορεινός οικισμός του νομού Ιωαννίνων
στις νότιες παρυφές του όρους Κασιδιάρης,
στη κοιλάδα του ποταμού Καλαμά και σε υψόμετρο 540 μέτρα
[ Ήπειρος | Στο Δεσποτικό των Μολλοσών ]
Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης αποτελεί τη τοπική κοινότητα Δεσποτικού
που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Μολοσσών
του δήμου Ζίτσας και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 92 κατοίκους
Το ιστορικό Δεσποτικό[1] (παλιές ονομασίες ΄Ιλιον (Ilium), Κρετσούνιστα) βρίσκεται 32 χιλιόμετρα ΒΔ των Ιωαννίνων στα όρια του σημερινού Δήμου Ζίτσας της δημοτικής ενότητας των Μολοσσών. Τα σπίτια του σημερινού Δεσποτικού είναι απλωμένα σε συνοικίες και σκαρφαλωμένα στις πλαγιές του όρους Κασιδιάρη (παλαιά ονομασία Σούτιστα) με πλούσια βλάστηση από βελανιδιές, πλατάνια, πουρνάρια, καρυδιές, αμυγδαλιές, ελιές και άλλα δέντρα.
Ο γνωστός λογοτέχνης πολιτικός Χρήστος Χρηστοβασίλης, που μας δίνει πολλές ιστορικές πληροφορίες στα διηγήματά του με τη ντοπιολαλιά και το ήθος της εποχής, καμάρωνε πως καταγόταν από αυτούς τους Σουλιώτες, είχε δε αναπτύξει πολλούς κοινωνικούς και πνευματικούς δεσμούς με τους κατοίκους της Κρετσούνιστας.
Αξιοθέατα
Το «Παλαιόκαστρο» Δεσποτικού
Στο «Παλαιόκαστρο» του Δεσποτικού τοποθετεί ο μεγάλος ιστορικός Nikolas Hammond την πρώτη κοιτίδα των Μολοσσών-το αρχαίο Ίλιον. Ο Άγγλος Καθηγητής Πανεπιστημίου N. Hammond υποστηρίζει ότι τα υπάρχοντα τείχη στο Παλιόκαστρο δυτικά του χωριού, ανήκουν στην αρχαία πόλη Ίλιον που ίδρυσε ο γιος του Πρίαμου Έλενος σε ανάμνηση τη καμένης από τους Αχαιούς Τροίας. Ο ίδιος εντυπωσιάστηκε από την τοποθεσία του Παλαιόκαστρου, που είναι χτισμένο σε υψόμετρο 750 μ., γιατί από το σημείο αυτό μπορεί κάποιος να ελέγξει το πέρασμα από την κοιλάδα του Καλαμά προς την κοιλάδα του Δρίνου και δεσπόζει μιας θαυμάσιας θέας σχετικά με τις οχυρές τοποθεσίες των περιοχών του Τσαμαντά.[2]
Τέλος ο N. Hammond δημοσιεύει και φωτογραφία του τείχους του Ιλίου που το χτίσιμό του τοποθετεί ανάμεσα στα έτη 290-272 π.χ. Ίσως η αρχαιολογική σκαπάνη στο μέλλον-κατά το παράδειγμα της καμένης Τροίας που βρέθηκε κάτω από άλλες νεώτερες πόλεις θαμμένη-φέρει στο φως συγκλονιστικές αποκαλύψεις.
Η νεροτριβή της Γερομήτσιανης
Στο Δεσποτικό μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο με νερά να αναβλύζουν από πολλές γωνιές, υπάρχει ο νερόμυλος- νεροτριβή της Γερομήτσιανης. Χτίστηκε στα τέλη περίπου του 18ου αιώνα για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες, όχι μόνο των χωριανών, αλλά και των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής. Είναι διατηρητέο μνημείο από το 1985
Κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκόσμιου πόλεμου και μέχρι την δεκαετία του ’50 και ΄60 σε εποχές δύσκολες, ολόκληρος ο κάμπος του Δεσποτικού καλλιεργούνταν με καλαμπόκι, σιτάρι, βρόμη, ρύζι κλπ. Μετά το μάζεμα της σοδιάς και το αλώνισμα, ακολουθούσε το άλεσμα των σιτηρών στο νερόμυλο. Παλιότερα, μέχρι το 1965 περίπου, σε απόσταση 200 μέτρων από τον τωρινό, υπήρχε και δεύτερος νερόμυλος και νεροτριβή με μαντάνια, ο οποίος πλέον σήμερα δε λειτουργεί.
Σήμερα στο μύλο έρχονται από τα γύρω χωριά να αλέσουν σιτηρά και περισσότερο να πλύνουν τα στρωσίδια τους, συνδυάζοντάς το με ψήσιμο πέστροφας (δίπλα υπάρχει ιχθυοτροφείο) ή ό,τι άλλο θελήσει κανείς κάτω από το βαθύ ίσκιο που προσφέρουν τα πλατάνια.
«Το Θεογέφυρο»
Μετά τη Ζίτσα, κοντά στο χωριό Λίθινο, ο Καλαμάς έκανε το θαύμα του. Σκάλισε με τα άγρια νερά του τον μεγάλο βράχο και παρουσίασε το παράξενο δημιούργημα «Το Θεογέφυρο» που επί αιώνες διευκόλυνε το πέρασμα του ποταμού μια και αυτός με τα πολλά νερά του δεν επέτρεπε αλλού τη διάβαση. Το γεφύρι αυτό, υπήρξε πηγή έμπνευσης για τη Χρυσάνθη Ζιτσαία που το 1956 έγραψε και δημοσίευσε «Το θρύλο του Θεογέφυρου».
Η Μονή Πατέρων
Η Μονή Πατέρων είναι χτισμένη απέναντι από το χωριό Λίθινο σε πλάτωμα χαμηλού λόφου, σε πλάτωμα χαμηλού λόφου, σε υψόμετρο 400 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας, χτισμένο σε δάσος με αιωνόβιες βαλανιδιές, το οποίο δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχει. Μαζί με το Θεογέφυρο αποτελούν τα πιο βασικά μνημεία της περιοχής και φυσικά τα πιο ενδιαφέροντα.
Υπήρξε στην μακρόχρονη ιστορία του, ένα από τα πιο πλούσια μοναστήρια της Ηπείρου και μαζί μ’ αυτό του Προφήτη Ηλία, από τα πιο μεγάλα. Μάλιστα οι ιστορικοί αναφέρουν ότι το μοναστήρι των Πατέρων ήταν πιο πλούσιο και πιο μεγάλο απ’ αυτό του Προφήτη Ηλία στη Ζίτσα. ’λλωστε η σημαντικότητα του αυτή δικαιολογείται και από το γεγονός ότι πολλοί ιστορικοί, γεωγράφοι, περιηγητές αναφέρονται σ’ αυτό. Είχε στην κατοχή του τεράστιες εκτάσεις γης ενώ η περιουσία του έφθανε μέχρι τη Βλαχιά και τη Ρωσία, όπως θα πούμε παρακάτω.
Ο Λαμπρίδης στα ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ υποστηρίζει πως αρχικά η έδρα της Μονής ήταν δεξιά του Καλαμά, στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Δεν είναι γνωστό πότε, η έδρα της Μονής μεταφέρεται στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου, δίπλα στο Θεογέφυρο και το 1668 μεταφέρεται στη θέση που βρίσκεται σήμερα. «Η Δε των Πατέρων παραποτάμιος ούσα απέναντι από του χωρίου Λιθίνου και επί βράχου πετρώδους. Έκειτο δε αυτή κατ’ αρχάς μεν εις την δεξιάν όχθην του Θυάμιδος, ένθα και παρεκκλήσιον του Αγίου Αθανασίου σώζεται. Εκείθεν Δε μετετέθη επί του Θεογύρου, ένθα και ναός Αγίου Νικολαόυ υπάρχει, τω Δε 1668 όπου και νυν παρ’ αρχαιότατα ασκητήρια εκτίσθη.»[3]
Ο Βασίλειος Οικονόμου αναφερόμενος στη Μονή των Πατέρων σημειώνει : «Όταν το μοναστήρι αυτό ήταν στην δεξιά όχθη του Καλαμά και στο Θεογέφυρο, ήταν εντελώς ασήμαντο. Ύστερα όμως από την οριστική του μεταφορά έφθασε σε μεγάλη οικονομική ακμή.»[4]
Πινακοθήκη Χαρακτικής του Κώστα Μαλάμου
Η Πινακοθήκη Χαρακτικής είναι δημιούργημα του σπουδαίου Ζιτσαίου ζωγράφου Κώστα Μαλάμου (1913-2007), η συλλεκτική δραστηριότητα του οποίου οδήγησε στην ύπαρξη αυτής της πλούσιας συλλογής δίνοντάς μας έτσι το υπέρτατο πλεονέκτημα να φιλοξενούμε στον τόπο μας μια Πινακοθήκη Χαρακτικής μοναδική στο είδος της σε ολόκληρη την Ελλάδα. Είναι δημιούργημα του σπουδαίου Ζιτσαίου ζωγράφου Κώστα Μαλάμου (1913-2007), η συλλεκτική δραστηριότητα του οποίου οδήγησε στην ύπαρξη αυτής της πλούσιας συλλογής δίνοντάς μας έτσι το υπέρτατο πλεονέκτημα να φιλοξενούμε στον τόπο μας μια Πινακοθήκη Χαρακτικής μοναδική στο είδος της σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Η Πινακοθήκη περιλαμβάνει μια πλούσια μόνιμη έκθεση Ελληνικής Χαρακτικής 500 έργων που χρονολογούνται από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και σήμερα. Όλες οι τεχνικές της χαρακτικής και οι περισσότεροι εκφραστές της βρίσκουν στέγη εδώ, δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό να απολαύσει ένα μοναδικό ταξίδι στον χώρο και τον χρόνο της χαρακτικής. Καλλιτέχνες όπως ο Δημήτρης Γαλάνης, Άγγελος Θεοδωρόπουλος, Λυκούργος Κογεβίνας, Γιάννης Κεφαλληνός, Γιώργος Μόσχος, Α. Τάσσος, Βάσω Κατράκη, Γιάννης Τσαρούχης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Νίκος Εγγονόπουλος, Σπύρος Βασιλείου, Χρίστος Δαγκλής, Κώστας Γραμματόπουλος, Γιάννης Μόραλης, Γιώργης Βαρλάμος, Γιάννης Γαΐτης, Δημήτρης Μυταράς, Κώστας Τσόκλης, Παναγιώτης Τέτσης, Τάκης Κατσουλίδης, Βασίλης Καζάκος, αλλά και νεότεροι όπως Ρουμπίνα Σαρελάκου, Εύα Μελά, Χριστόδουλος Γκαλτέμης, Μίλτος Παντελιάς, Γιάννης Γουρζής είναι ορισμένα ονόματα όσων συνθέτουν αυτό το πανόραμα χαρακτικής.
Στεγάζεται σε παραδοσιακό δημοτικό κτίριο ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής στη Ζίτσα. Πέραν του κυρίου χώρου της έκθεσης διαθέτει και ξεχωριστή αίθουσα βιβλιοθήκης στην οποία φιλοξενούνται πάνω από 1600 τίτλοι βιβλίων θεωρίας και κριτικής της τέχνης, ιστορίας, αρχαιολογίας, λαογραφίας, κατάλογοι εκθέσεων και σπάνιων καλλιτεχνικών περιοδικών. Επίσης, σε ειδική αίθουσα στεγάζεται και λειτουργεί ως μουσειακός χώρος, ένα πρότυπο εργαστήρι χαρακτικής εξοπλισμένο με όλα τα μέσα που χρειάζονται για να παραχθεί ένα χαρακτικό έργο, καθώς επίσης και ένα εργαστήρι κεραμικής πλήρως εξοπλισμένο, με σκοπό την εκμάθηση της κεραμικής τέχνης, η οποία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την χαρακτική.
Να σημειωθεί ότι υπάρχει πολιτιστικός φορέας με την επωνυμία Σύλλογος Φίλων Πινακοθήκης Χαρακτικής «Κώστας Μαλάμος», με σκοπό την ανάληψη δραστηριοτήτων για την παροχή βοήθειας και υποστήριξης στο έργο της Πινακοθήκης.
Ωράριο Λειτουργίας
- Δευτέρα – Πέμπτη – Παρασκευή – Σάββατο και Κυριακή : 9:00 – 13:00
- Τρίτη – Τετάρτη : Κλειστή
Η είσοδος είναι δωρεάν. Για ομαδικές επισκέψεις και ξεναγήσεις σχολικών ή άλλων οργανωμένων ομάδων είναι απαραίτητη η τηλεφωνική κράτηση. Η είσοδος όλων των επισκεπτών επιτρέπεται σύμφωνα με τα ισχύοντα μέτρα κατά της εξάπλωσης του covid-19.
Στοιχεία επικοινωνίας
- Τηλ. – Fax: +30 26580 22810 | Κινητό: 6986577088 | Ταχ. Δ/νση: Ζίτσα Ιωαννίνων, Τ.Κ.: 440 03 | e-mail: pinakothikizitsas@hotmail.com | https://pinakothiki-zitsa.com | facebook: Πινακοθήκη Χαρακτικής – Ζίτσα Ιωαννίνων
———————————————————————
Φωτογραφίες: www.zitsa.gov.gr | Κείμενο: 1. el.wikipedia.org/ [Λήμμα: Δεσποτικό Ιωαννίνων] – 2. Νίκου Τρ. Κακαϊδή, Φιλόλογου Καθηγητή, «Το Δεσποτικό (Ίλιο-Κρετσούνιστα)» – 3. ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ τεύχος έκτον, ΙΕΡΑ ΕΝ ΗΠΕΙΡΩ ΣΚΗΝΩΜΑΤΑ ΕΞ ΑΛΛΟΔΑΠΗΣ ΔΩΡΕΩΝ ΤΥΧΟΝΤΑ – 4. Βασίλειος Οικονόμου Η ΖΙΤΣΑ , ΚΩΜΟΠΟΛΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ, έκδοση 1979, σελίδες 108-109
———————————————————————————————
Ψηφιακές Καταγραφές Πατριδογνωσίας
