...
Λευτέρης Τηλιγάδας
Η επόμενη μέρα της Απελευθέρωσης
Η εγκατάσταση του ΕΑΜ στο Αγρίνιο
Αυτοοργάνωση και ευθύνη
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1944 η πόλη του Αγρινίου γιόρτασε την απελευθέρωσή της από τη γερμανική κατοχή και τους συνεργάτες τους.
Η πόλη, που είχε πληρώσει βαρύ φόρο αίματος με εκατοντάδες εκτελεσμένους, χιλιάδες βασανισμένους και αναρίθμητους διωγμούς, αντίκριζε πια μια νέα εποχή. Χιλιάδες Αγρινιώτες είχαν πολεμήσει στις γραμμές του ΕΛΑΣ και η παρουσία τους, αντί να οδηγήσει σε συγκρούσεις, επισφράγισε την ειρηνική μετάβαση.
Η Περιφερειακή Επιτροπή του ΕΑΜ, θέλοντας να διασφαλίσει την ενότητα και την ομαλή λειτουργία της πόλης, δημοσίευσε ανακοίνωση προς τον λαό, καλώντας τον να σταθεί «υπόδειγμα πολιτισμένου λαού» και να τιμήσει την απελευθέρωση με χαρά αλλά και πειθαρχία. Η ανακοίνωση τόνιζε πως καμία πράξη εκδίκησης, πρόκλησης ή αντιπαράθεσης δεν θα έπρεπε να σκιάσει τη λευτεριά. Για κάθε παράπονο, οι πολίτες καλούνταν να απευθύνονται στα γραφεία του ΕΑΜ. Σύνθημα της στιγμής ήταν: «πίστη στη συμφωνία, τάξη, χαρά και ενθουσιασμός».
«ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ
Προς το Λαό της Πόλης
»Η μαρτυρική μας πόλη, αναπνέει τον αέρα της λευτεριάς. Όλοι μας πρέπει να χαρούμε και να γιορτάσουμε το ιστορικό αυτό για την πόλη μας γεγονός, που είναι το στεφάνωμα των τρίχρονων σκληρών αγώνων μας. Πρέπει όλοι μας, πιστοί στην συμφωνία που υπογράφηκε να σταθούμε ύποδείγματα πολιτισμένου λαού, που κατάχτησε τη λευτεριά του ύστερα από τόσους σκληρούς αγώνες και ποτάμια αίματος. Σε κάθε μας ενέργεια πρέπει νάχουμε υπ’ όψει μας τη συμφωνία που υπογρήφηκε. Κανένας δεν πρέπει να κινηθεί από αντιπα …. .. Κάθε διαπληχτισμός, προστριβή, πρόκληση, προσωπική επίθεση κλπ είναι ενέργεια αντίθετη προς τη συμφωνία που υπογράφηκε, αντίθετη προς τους κόπους και τα σύμβολα του σκληρού αγώνα.
»Για κάθε παράπονο, για κάθε διαφορά ν’ απευθύνεστε στα γραφεία μας. Πιστή εφαρμογή της συμφωνίας και τάξη, χαρά και ενθουσιασμός είναι τα συνθήματα που πρέπει να κυριαρχήσουν σ’ όλους μας. Όλοι σε συναγερμό για να γιορτάσουμε όπως αξίζει τη λευτεριά της πόλης μας.
Η Π.Ε. ΕΑΜ Αγρινίου – Τριχωνίδας»
Από την επόμενη κιόλας μέρα, οι οργανώσεις του ΕΑΜ ανέλαβαν την αποκατάσταση της κανονικότητας. Ο λαός του Αγρινίου, πειθαρχημένος, συμμετείχε ενεργά στην εξασφάλιση της τάξης. Φροντίδα δόθηκε στις οικογένειες των θυμάτων και στους άπορους, ενώ οι παραδομένοι γερμανοτσολιάδες συγκεντρώθηκαν στις καπναποθήκες Παναγοπούλου και φυλάσσονταν από την Εθνική Πολιτοφυλακή για την ασφάλειά τους. Ο διαβόητος Τολιόπουλος κρατήθηκε στο Τμήμα Μεταγωγών, στα Καραπανέικα.
Ο δήμαρχος Θανάσης Κακογιάννης εγκατέστησε το Εφετείο του ΕΑΜ στο σπίτι του δικηγόρου Ν. Ξυνόπουλου, ενώ το κλιμάκιο του Εθνικού Θεάτρου με επικεφαλής τον Αιμίλιο Βεάκη φιλοξενήθηκε στην οικία του καπνεμπόρου Σακελλαριάδη.
Η Υποδιοίκηση της Πολιτοφυλακής Αγρινίου (η Διοίκηση της βρισκόταν στο Μεσολόγγι) στεγάστηκε στο παραδοσιακό σπίτι των Σκαλτσαίων, στην οδό Παπαστράτου, ενώ τμήματά της διασκορπίστηκαν σε διάφορα κτίρια και συνοικίες. Διοικητής της ήταν ο Δημήτρης Βύσσιος από το Αιτωλικό και γραμματέας ο Μιχάλης Τσώνης, ο οποίος ήταν και υπεύθυνος του κομματικού μηχανισμού Αγρινίου. Επιλοχίας της Πολιτοφυλακής και Γραμματέας του Ανακριτικού ήταν ο Πολυδεύκης Τσούνης από την Καλλιθέα Τριχωνίδας (Άνω Προστοβά).
Η Υποδιοίκηση της Πολιτοφυλακής είχε στο Αγρίνιο τρία αστυνομικά τμήματα: το πρώτο τμήμα στεγαζόταν στον πρώτο όροφο του ακινήτου Σκαλτσά, όπου και η Υποδιοίκηση της Πολιτοφυλακής· το δεύτερο τμήμα στεγαζόταν επί της οδού Ιωάννου Στάικου (κοντά στο φαρμακείο του Πύρρου, σήμερα)· και το τρίτο τμήμα στεγαζόταν στο ακίνητο Αριστείδη Σχισμένου, στην Πλατεία Καραπανέικων (28ης Οκτωβρίου). Επίσης, αστυνομικά τμήματα η Πολιτοφυλακή Αγρινίου διατηρούσε στον Άγιο Κωνσταντίνο, στο Καινούριο (με διοικητή τον Νικόλαο Φέγγα) και στα Καλύβια.
Υποδιοικήσεις της Πολιτοφυλακής υπήρχαν επίσης στο Θέρμο, με υποδιοικητή τον Αριστείδη Λαμπροκωστόπουλο, και στον Άγιο Βλάσιο, με διοικητή τον Γεώργιο Φέγγα, καταγόμενο από την Αντράνοβα Ευρυτανίας, πρωταντάρτη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ με τον καπετάν Πλακιά.
Η Ενιαία Τροφοδοσία Ανταρτών (ΕΤΑ) τοποθετήθηκε στο σπίτι του γιατρού και μετέπειτα δημάρχου Αγρινίου Γεωργίου Ν. Παπαϊωάννου. Αρχικά οι αποθήκες στεγάζονταν στο Παπαστράτειο Γυμνάσιο, με διαχειριστή έναν Εβραίο. Αργότερα μεταφέρθηκαν στο ακίνητο του Λαλάκη Ψύχα, επί της οδού Χαρ. Τρικούπη.
Διευθυντής του Νοσοκομείου Αγρινίου τοποθετήθηκε ο Κονίσκιος γιατρός Δημήτρης Πανόπουλος. Πρόεδρος του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου διορίστηκε ο δικηγόρος Ιωάννης Καρράς και Λαϊκός Επίτροπος ο νεαρός δικηγόρος Σπύρος Κουτρουλός – Σωτηρόπουλος.
Στρατιωτικά τμήματα του ΕΛΑΣ στρατωνίστηκαν στις αποθήκες Αβαρίκου (μετέπειτα Καμποσιώρα), στη γωνία των οδών Π. Σούλου και Αδελφών Παναγοπούλου, εκεί όπου σήμερα στεγάζεται το ΤΕΕ. Να σημειωθεί ότι στο ίδιο ακίνητο ο ΕΛΑΣ του Αγρινίου παρέδωσε τα όπλα του, το 1945, στην Εθνική Φρουρά.
Στο Αγρίνιο εκείνες τις μέρες φιλοξενήθηκε και κλιμάκιο της «Λαϊκής Σκηνής», επικεφαλής του οποίου ήταν ο Αιμίλιος Βεάκης και μέλη του η Σάσα Ιωαννίδη, ο Σπύρος Πατρίκιος και άλλοι. Το κλιμάκιο αυτό εγκαταστάθηκε στο σπίτι του καπνεμπόρου Γ. Σακελλαριάδη, απέναντι από το Δημαρχείο.
Ο Δήμος Αγρινίου, με γενικό γραμματέα τον Προκόπιο Μοναστηριώτη, οργάνωσε λαϊκά συσσίτια με τη συνεργασία της Εθνικής Αλληλεγγύης, της ΕΠΟΝ και με τη βοήθεια του Ερυθρού Σταυρού. Τα συσσίτια λειτούργησαν μέχρι τον Μάρτιο του 1945, στεγασμένα σε ακίνητο που παραχώρησε δωρεάν ο καπνέμπορος Χαρίλαος Φαρμάκης, στη γωνία Δημήτρη Μακρή και Χαριλάου Τρικούπη. Ο Δήμος στήριξε οικονομικά και τους δασκάλους, ενώ η καθαριότητα της πόλης ανατέθηκε στον Αναστάσιο Τσουλούφη με τη βοήθεια εθελοντών πολιτών.
Η απελευθέρωση του Αγρινίου δεν ήταν απλώς μια αλλαγή εξουσίας. Ήταν μια εμπειρία συλλογικής αυτοοργάνωσης, μια απόδειξη ότι ο λαός μπορούσε να διατηρήσει την τάξη, να στηρίξει τους αδύναμους και να δείξει στην πράξη ότι λευτεριά δεν σημαίνει χάος, αλλά ευθύνη. Παρά τις αντιφάσεις και τις σκιές που ακολούθησαν, εκείνες οι μέρες του Σεπτέμβρη έμειναν χαραγμένες στη μνήμη της πόλης ως μια κορυφαία στιγμή αξιοπρέπειας και ενότητας.
——————————————————————————————————————————————————————–
Πηγή: Θεόδωρου Καλλίνου – Αμάρμπεη, Η απελευθέρωση του Αγρινίου – 14 Σεπτεμβρίου 1944 | Κώστα Μαραγιάννη, Το Αγρίνιο – Μια περιδιάβαση στον τόπο – Μια προσέγγιση σε πρόσωπα και γεγονότα.
Φωτογραφία: Ο θίασος της «Λαϊκής Σκηνής», που ιδρύθηκε το 1944 με πρωτοβουλία του
ποιητή Γιώργου Κοτζιούλα και με τη συνδρομή της διοίκησης της 8ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ,
του στρατηγού Γ. Αυγερινόπουλου και του καπετάν-Κόζακα, (Αρχείο περιοδικού «Θέατρο»)
——————————————————————————————————-
Η μνήμη είναι μια δυνατότητα για να διευρύνουμε το μέλλον
και όχι για να το συρρικνώσουμε στο ήδη ξεπερασμένο παρελθόν
