Ελατόβρυση (Βοϊτσά), το γραφικό χωριό της ορεινής Ναυπακτία
με τα παραδοσιακά πετρόκτιστα σπίτια
Tο γραφικό χωριό Ελατόβρυση βρίσκεται στο βορειότερο τμήμα της ορεινής Ναυπακτίας σε υψόμετρο 800 – 900 μέτρα. Είναι κτισμένο ανάμεσα σε δύο ορμητικούς χειμάρρους, το «Φράγκο» και την «Κόκκινη Μελίστα» που ενώνονται βόρεια του χωριού μεταξύ τους και μετά με το «Βοτσαΐτικο ρέμα» για να συναντήσουν ακόμη βορειότερα τον ποταμό Εύηνο ή «Φίδαρη». Ο πληθυσμός του χωριού είναι 108 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2001.
Tο όνομα «Βοϊτσά» (στον Πουκεβίλ Voïtza), δόθηκε στο χωριό από Σλάβους που είχαν εποικίσει την ευρύτερη περιοχή κατά το μεσαίωνα και σημαίνει, κατά πάσα πιθανότητα, «τόπος για βόδια». Η «Βοϊτσά» στις 9-9-1927 μετονομάστηκε σε Ελατόβρυση (ΦΕΚ 206/1927). Το νέο τοπωνύμιο οφείλεται στην πηγή «Έλατος» που βρίσκεται νοτιοανατολικά του χωριού.
Η Ελατόβρυση μέχρι το 1914 υπήρξε πρωτεύουσα του τέως Δήμου Οφιονείας (μόνο τους θερινούς μήνες σύμφωνα με το ΦΕΚ 79/7-12-1835) που περιελάμβανε τα εξής χωριά: Γρηγόρι, Κρυονέρια, Καλλονή, Κυδωνιά, Λεύκα, Μανδρινή και Γραμμένη Οξυά. Ο Δήμος πήρε το όνομα του από τους Οφιονείς, φυλή των Αιτωλών, που κατοικούσαν στην περιοχή κατά την αρχαιότητα. Σήμερα αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αποδοτίας. Είναι γενέτειρα του εθνικού ήρωα, οπλαρχηγού Ιωάννη Φαρμάκη και του πρωτοπαλήκαρου του Αθανασίου Διάκου και του Οδυσσέα Ανδρούτσου, Βασίλη Μπούσγου.
Βορειοδυτικά του χωριού βρίσκεται το Μετόχι της Παναγίας. Ήταν μετόχι της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Αμπελακιώτισσας Ναυπακτίας.
Το ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, βρίσκεται ανατολικά του χωριού. Σε συνέλευση που έγινε στο χώρο του, κατά το δάσκαλο Θεόδωρο Γ. Παπαδογεωργόπουλο, κηρύχθηκε η Επανάσταση στη Δυτική Ρούμελη την 24η ή 25η Μαρτίου 1821. Άλλες σημαντικές εκκλησίες είναι η Αγία Τριάδα στο κέντρο του χωριού, ο Αϊ Θανάσης στην κορυφή, ο Άγιος Γεώργιος και η Παναγούλα βορειοδυτικά και ο Άγιος Χαράλαμπος στο χώρο που παλαιά υπήρχε ο Ναός της Αγίας Τριάδας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Σχολείο της Ελατόβρυσης.
Κάποτε λειτουργούσε με αρχές σημερινού πρότυπου σχολείου, καθώς ήταν ολοήμερο και παρείχε σίτιση στους μαθητές, έργο που αναλάμβαναν εκ περιτροπής οι γυναίκες του χωριού. Επιπλέον, στον προαύλιο χώρο του υπήρχε βοτανικός κήπος όπου τα παιδιά έπαιρναν μαθήματα βοτανικής. Ανατολικά του χωριού σε μια θαυμάσια τοποθεσία γεμάτη έλατα βρίσκεται η πηγή «Έλατος» από την οποία προήλθε το όνομα του χωριού, αναβλύζει άφθονο κρύο νερό και αποτελεί τόπο έλξης των κατοίκων και πολλών επισκεπτών.
Οι πρόγονοί μας Βοτσαίτες πριν πολλά χρόνια, ίσως και έναν αιώνα, αποφάσισαν να μεταφερθούν για ξεχειμώνιασμα στα πεδινά! Έτσι κοντά στην Ναύπακτο έφτιαξαν έναν μικρό οικισμό που στα πόδια του είχε τον χείμαρρο «Βαρειά» και από την κορυφή του έβλεπες την θάλασσα. Έχτισαν και μια άλλη Αγία Τριάδα για να τους θυμίζει το χωριό τους, που γιορτάζει κι αυτή την ίδια μέρα με του χωριού!
Έχω πολλές αναμνήσεις από εκεί, αναφέρει η Σοφία Αναγνοπούλου, αφού και οι δικοί μου παππούδες έζησαν εκεί. Τι να πρωτοθυμηθώ; Το περπάτημα μέσα στην Βαρειά για να φτάσουμε στο σπίτι του παππού; Την αυτοσχέδια κούνια με σχοινιά που έφτιαχνε η γιαγιά για να ξαπλώνουμε τα μεσημέρια; Τα σύκα στην «Λογγά» ; Την βρύση που έσκαβα γύρω γύρω για να βρω καβουράκια; Τις βόλτες με το μουλάρι; Την άλλη μου την γιαγιά την Μαργαρίτα να ζυμώνει τραχανά; Το νόστιμο φαγητό στην πυροστιά ή στην γάστρα; Αλλά το ωραιότερο ήταν το ξύπνημα στις 3 τα ξημερώματα, όπου περπατώντας στην νυχτερινή φεγγαράδα πηγαίναμε να μαζέψουν το τριφύλλι!
