...
Ένα γεγονός |
«Έχω ένα όνειρο»
| Η ομιλία που άλλαξε την Αμερική
Από τα σκαλιά του Μνημείου Λίνκολν, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ
χάρισε στην Ιστορία το πιο ισχυρό όραμα για ελευθερία και ισότητα |
Στις 28 Αυγούστου 1963, πάνω από 250.000 άνθρωποι πλημμύρισαν την Ουάσινγκτον. Ήταν η «Διαδήλωση για την Εργασία και την Ελευθερία», η μεγαλύτερη συγκέντρωση για τα πολιτικά δικαιώματα στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Εκεί, μπροστά από το Μνημείο του Αβραάμ Λίνκολν, ο βαπτιστής πάστορας από την Ατλάντα, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ, εκφώνησε την πιο εμβληματική του ομιλία. Ένας λόγος που έμελλε να γίνει το ηχηρότερο σύμβολο του αγώνα ενάντια στον ρατσισμό: το περίφημο «Έχω ένα όνειρο».
Η φωνή του Κινγκ αντήχησε σε μια στιγμή-σταθμό. Η Αμερική βρισκόταν σε αναβρασμό: διακρίσεις, φυλετικός διαχωρισμός, επιθέσεις σε ακτιβιστές, οικονομική ανισότητα. Τρεις μήνες νωρίτερα, ο πρόεδρος Τζον Κένεντι είχε προτείνει νομοθεσία για τα πολιτικά δικαιώματα· όμως η ψήφισή της έμοιαζε αβέβαιη. Οι ηγέτες του κινήματος αποφάσισαν να δείξουν τη δύναμή τους με μια ειρηνική πορεία. Ο Κινγκ ήταν ο δέκατος έκτος από τους δεκαοχτώ ομιλητές εκείνης της ημέρας, όμως ήταν εκείνος που θα σφράγιζε για πάντα τη μνήμη της Ιστορίας.
«Εκατό χρόνια αργότερα,
ο Νέγρος εξακολουθεί να μην είναι ελεύθερος»
Ο λόγος του ξεκίνησε με αναφορά στη Διακήρυξη Χειραφέτησης του Λίνκολν το 1863, που τυπικά είχε απελευθερώσει εκατομμύρια σκλάβους. «Εκατό χρόνια αργότερα, ο Νέγρος εξακολουθεί να μην είναι ελεύθερος», είπε ο Κινγκ, υπογραμμίζοντας ότι η υπόσχεση της ισότητας είχε μείνει ανεκπλήρωτη. Παρομοίασε την Αμερική με μια χώρα που έδωσε «κακή επιταγή» στους μαύρους πολίτες της· μια επιταγή που ήρθε η ώρα να εξαργυρωθεί.
Χρησιμοποιώντας τις τεχνικές του ιεροκήρυκα, έδωσε στο πλήθος έναν λόγο ρυθμικό, με επαναλήψεις και κορυφώσεις. «Τώρα είναι η ώρα», επανέλαβε τρεις φορές, καλώντας τους συγκεντρωμένους να μην περιμένουν άλλο για δικαιοσύνη. Η ρητορική του έμοιαζε με εκείνη των βιβλικών προφητών: δυνατή, προειδοποιητική, αλλά και γεμάτη πίστη.
«Πες τους για το όνειρο, Μάρτιν!»
Στην πραγματικότητα, το πιο διάσημο κομμάτι της ομιλίας δεν ήταν γραμμένο. Όταν πλησίαζε στο τέλος, η γκόσπελ τραγουδίστρια Μαχάλια Τζάκσον, που στεκόταν δίπλα του, του φώναξε: «Πες τους για το όνειρο, Μάρτιν!». Ο Κινγκ άφησε το κείμενο στην άκρη και άρχισε να μιλά αυτοσχεδιάζοντας.
«Έχω ένα όνειρο», είπε, και το επανέλαβε ξανά και ξανά. Ένα όνειρο ριζωμένο στο αμερικανικό ιδανικό της ισότητας. Ένα όνειρο για μια χώρα όπου τα παιδιά του δεν θα κρίνονται «από το χρώμα του δέρματος τους αλλά από το περιεχόμενο του χαρακτήρα τους». Ένα όνειρο για μια Αμερική χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς μίσος, χωρίς αλυσίδες.
Το πλήθος συγκλονίστηκε. Οι εικόνες εκείνης της στιγμής – με τον Κινγκ να κηρύττει από τα σκαλιά του Μνημείου Λίνκολν – έκαναν τον γύρο του κόσμου και έμειναν για πάντα χαραγμένες στην παγκόσμια μνήμη.
Μια ομιλία φτιαγμένη από πολλές διαδρομές
Ο Κινγκ είχε μιλήσει για «όνειρα» και σε άλλες περιστάσεις πριν το 1963. Από το Ντιτρόιτ μέχρι τη Βόρεια Καρολίνα, είχε χρησιμοποιήσει την ίδια εικόνα σε διάφορες εκδοχές. Το σχέδιο της ομιλίας του για την Ουάσινγκτον είχε τον τίτλο «Κανονικότητα, ποτέ ξανά»· αλλά την κρίσιμη στιγμή, η προτροπή της Τζάκσον τον ώθησε να ξεδιπλώσει την πιο δυνατή του έμπνευση. Ίσως αυτό να ήταν το μυστικό: δεν επρόκειτο για έναν λόγο αυστηρά γραμμένο, αλλά για ένα κήρυγμα που έβγαινε από την καρδιά.
Στη συγγραφή βοήθησαν οι συνεργάτες του Stanley Levison και Clarence Jones. Ο ίδιος ο Τζόουνς παραδέχτηκε αργότερα ότι μέχρι το βράδυ πριν τη διαδήλωση ο Κινγκ δεν ήξερε ακριβώς τι θα πει. Όμως όταν ήρθε η ώρα, η στιγμή και ο άνθρωπος συναντήθηκαν: «Ο κατάλληλος άνδρας εκφώνησε τις κατάλληλες λέξεις στους κατάλληλους ανθρώπους, στον κατάλληλο τόπο και χρόνο», έγραψε αργότερα ο συντάκτης λόγων Άντονι Τρέντλ.
Ρητορική και πνευματική δύναμη
Η ομιλία του Κινγκ ήταν γεμάτη από βιβλικές αναφορές και πατριωτικά σύμβολα. Παρέπεμψε στον Ψαλμό 30 («το κλάμα διαρκεί μια νύχτα, αλλά η χαρά έρχεται το πρωί»), στον προφήτη Αμώς («ας κυλήσει η δικαιοσύνη σαν νερό»), ακόμα και στον Σαίξπηρ. Ενσωμάτωσε το Σύνταγμα και τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, υπενθυμίζοντας ότι οι ίδιες οι θεμελιώδεις αξίες της χώρας απαιτούν ισότητα.
Η δύναμη της ρητορικής του δεν έγκειται μόνο στο περιεχόμενο αλλά και στη μουσικότητά της. Όπως σημείωσαν τότε οι New York Times, «ήταν γεμάτη από τον συμβολισμό του Λίνκολν και του Γκάντι, και τους ρυθμούς της Βίβλου».
Αντιδράσεις και αντίκτυπος
Η ομιλία αποθεώθηκε αμέσως. Ο Τύπος μίλησε για μια «μοναδική ευγλωττία» που ενέπνευσε συνείδηση και ελπίδα. Ο Τζον Λιούις, τότε νεαρός ηγέτης της φοιτητικής μη βίαιης επιτροπής, είπε: «Ο Δρ. Κινγκ μετέτρεψε τα σκαλιά του Μνημείου του Λίνκολν σε μια μνημειακή περιοχή που θα αναγνωρίζεται για πάντα».
Δεν ήταν όλοι ενθουσιασμένοι. Ο Μάλκολμ Χ, από την πιο ριζοσπαστική πλευρά του κινήματος, χαρακτήρισε την πορεία και την ομιλία συμβιβαστικές. Το FBI, αντίθετα, είδε στον Κινγκ έναν «επικίνδυνο ηγέτη» και ενέτεινε την παρακολούθησή του μέσω του προγράμματος COINTELPRO.
Όμως για τον πρόεδρο Κένεντι και το φιλελεύθερο στρατόπεδο, η διαδήλωση θεωρήθηκε θρίαμβος: μια ειρηνική διαμαρτυρία που ενίσχυσε την πίεση για την ψήφιση του Νόμου περί Πολιτικών Δικαιωμάτων, ο οποίος πέρασε τελικά το 1964.
Η υστεροφημία
Η ομιλία «Έχω ένα όνειρο» ψηφίστηκε το 1999 ως η κορυφαία αμερικανική ομιλία του 20ού αιώνα. Το 2002 εντάχθηκε στο Εθνικό Μητρώο Καταγραφής της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου. Στα σκαλιά του Μνημείου Λίνκολν, μια μαρμάρινη επιγραφή θυμίζει το σημείο όπου μίλησε ο Κινγκ.
Το 2011, στην Ουάσινγκτον εγκαινιάστηκε το Μνημείο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζ., με κεντρικό γλυπτό εμπνευσμένο από μια φράση της ομιλίας: «Από ένα βουνό απόγνωσης, μια πέτρα ελπίδας».
Το 2013, πενήντα χρόνια μετά, χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν ξανά στο ίδιο σημείο. Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, ο πρώτος Αφροαμερικανός πρόεδρος των ΗΠΑ, μίλησε για την επικαιρότητα του ονείρου του Κινγκ και για το πόσο δρόμο είχε ακόμη να διανύσει η Αμερική.
Το όνειρο που μένει ζωντανό
Περισσότερο από μισό αιώνα αργότερα, η φωνή του Κινγκ συνεχίζει να εμπνέει. Το όνειρό του για δικαιοσύνη, ελευθερία και ισότητα δεν ανήκει πια μόνο στην Αμερική αλλά σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Στους αγώνες για τα δικαιώματα των μειονοτήτων, στην πάλη ενάντια στις ανισότητες, στις κραυγές των νέων κινημάτων, η ηχώ του «Έχω ένα όνειρο» παραμένει παρούσα.
Ο Κινγκ έδειξε ότι η δύναμη του λόγου, όταν συναντά το πάθος της δικαιοσύνης, μπορεί να μετακινήσει βουνά. Από τα σκαλιά του Μνημείου Λίνκολν, ύψωσε μια φωνή που έσπασε τα δεσμά του μίσους και έθεσε τις βάσεις για μια νέα εποχή. Και αν η Αμερική –και ο κόσμος– δεν έχει ακόμη εκπληρώσει πλήρως αυτό το όνειρο, το γεγονός ότι παραμένει ζωντανό, ως φλόγα και ως πυξίδα, είναι ίσως η μεγαλύτερη νίκη του.
—————————————————————————————
Επιμέλεια Lef.T.
