Ο θίασος διαμορφώνει στην αγρινιώτικη κοινωνία
ένα κοινό που αγαπάει το θέατρο
κι εκφράζει αστικές εκσυγχρονιστικές αντιλήψεις
Οι ρίζες του νεοελληνικού θεάτρου ιχνηλατούνται στο Αγρίνιο
κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα.
- Κείμενο: Μάρκος Γκιόλιας - Πρώτη δημοσίευση: «Ρίζα Αγρινιωτών Άλλες δημοσιεύσεις «epoxi.gr» και «αρχείον Αγρινίου» Τίτλος στην πηγή: «Οι απαρχές του Νεοελληνικού θεάτρου στο Αγρίνιο» - Επιμέλεια: Λευτέρης Τηλιγάδας -
Ο θίασος διαμορφώνει στην αγρινιώτικη κοινωνία ένα κοινό που αγαπάει το θέατρο κι εκφράζει αστικές εκσυγχρονιστικές αντιλήψεις. Γίνεται ο πνευματικός δίαυλος για να υπεισέλθουν νέες έννοιες και κριτήρια στις κοινωνικές συμπεριφορές: η κοσμικότητα, ο κοινωνικός συγχρωτισμός, οι επιμελημένες εμφανίσεις, η μόδα, οι ευπρεπείς τρόποι, οι ομαδικές μορφές ψυχαγωγίας και συγκίνησης από τα θεατρικά δρώμενα, η δημοσιότητα, όλες αυτές οι έννοιες ή οι δεοντολογικοί κανόνες εισβάλλουν στην τοπική κοινωνία και υπονομεύουν τις παλιές νοοτροπίες.
Συγκροτούν δηλαδή έναν νέο κοινωνικό κώδικα του «αισθάνεσθαι» και του «φέρεσθαι». Επιβάλλουν διαφορετικά κανονιστικά πρότυπα.
Υπαγορεύουν άλλες στάσεις στα πράγματα στις διαπλοκές των κοινωνικών σχέσεων, με οποιεσδήποτε μορφές κι αν εκδηλώνονται αυτές, είτε ως καθημερινή σκέψη και πράξη, είτε ως εμφάνιση, είτε ως αίσθηση, είτε ως έρωτας. Κι όλα αυτά αφορούν στο επίπεδο της κοινωνικής ψυχολογίας.
Αλλά δεν είναι μόνον οι έννοιες αυτές που φέρουν αντιμέτωπες τις παλιές νοοτροπίες με τα καινούρια μηνύματα του θεάτρου. Είναι και άλλες αμεσότερες. Οι επιλογές που κάνουν οι υπεύθυνοι του θιάσου ν’ ανεβάζουν κωμωδίες του Σουρή δεν είναι τυχαίες ή συμπτωματικές. Γίνονται με συγκεκριμένη στοχοθεπκή σκοπιμότητα. Στο βάθος είναι επιλογές που υποδηλώνουν ή μαρτυρούν ένα συνειδητοποιημένο αίτημα για την ανάπτυξη εκπολιτιστικών διεργασιών στην πόλη. Με τη σατιρική γλώσσα του Σουρή οι ηθοποιοί μιλούν όχι σε κάποια επαρχία του βασιλείου της Δανιμαρκίας, αλλά επιδιώκουν να παρέμβουν στα πολιτικά και ηθικά δρώμενα της δική τους τοπικής κοινωνίας. Ο Σουρής, αυτός ο νεότερος Αριστοφάνης, μαστιγώνει κι αφυπνίζει με το γέλιο. Λοιδορεί τη φαυλοκρατική διοίκηση, το «κράτος που τιμάει τα ξέστρωτα γαϊδούρια». Γελιοποιεί τους πολιτικούς φασουλήδες και τους ποικιλώνυμους βλαχοδημάρχους κι αστυνόμους των καιρών. Καταεξευτελίζει «τις μαγείες και τα θαύματα των τσαρλατάνων». Δακτυλοδεικνύει τους επαρχιακούς κομματάρχες, που ρουσφετολαμβάνουν και ρουσφετοδοτούν στη ράχη του λαού. Διαπομπεύει τους ασπόνδυλους αυλικούς, αλλά και τη βασίλισσα με τον ονειδιστικό εκείνο λόγο:
Κυρά Γιώργαινα γυρίστρα,
κυρά Γιώργαινα μπεκρού,
θα γενής πομπή του κόσμου,
του μεγάλου του μικρού.[29]
Ακριβώς αυτή είναι η κοινωνική σημειολογία που οι νέοι «ηθοποιοί» μιλούν στον τοπικό τους περίγυρο. Για πρώτη φορά ακούγεται ένας τέτοιος λόγος στο Αγρίνιο των άπραγων νοικοκυραίων, των εισοδηματιών, των κομματαρχών και διαμεσολαβητών της εξουσίας. Γι’ αυτό κι ο θίασος συναντάει την αντίδραση, τη διαβολή, τη συκοφαντία των οπισθοδρομικών στοιχείων της πόλης. Κι αυτό είναι μια απόδειξη πως στο Αγρίνιο αρχίζει να λειτουργεί ο κινητήριος νόμος της πάλης των αντιθέσεων.
Ένας ανώνυμος τοπικός δημοσιογράφος, πιθανόν ο Παναγ. Ζωγράφος, υπερασπίστηκε με σθένος τους πρωτοπόρους νέους του θιάσου. Έγραφε πως το έργο και τα «ευεργετικά αισθήματα τους», θα έπρεπε «να κινήσουν παντός σκεπτόμενου και αγαπώντας τον τόπον του ανθρώπου τον ενθουσιασμόν, την χαράν και την αγάπην προς την νεολαίαν μας, παρουσιάζουσαν δείγματα ότι η κοινωνία μας βελτιώνεται, προάγεται· τα τοιαύτα μετά μεγάλης μας χαράς παρατηρήσαμεν εις άτομα μεγάλως επιδρώντα εις τον τόπον μας».[30]
Αλλά δεν ήταν μόνον αυτοί, διαπίστωνε ο δημοσιογράφος, περνώντας στην επίθεση: «Λυστυχώς παρατηρήσαμεν μετά μεγάλης μας λύπης ότι οι μοχθηροί, τα καθάρματα, οι φθονεροί εν τη κοινωνία μας υπερέβησαν τα όρια της διαβολής και συκοφαντίας των εδώσαμεν προσοχήν εις τα φληναφήματα των τελευταίων τούτων. Αχ! Βραχωρίτες! Βραχωρίτες! Διατί αναγαλλιάζετε τόσον εις τας ραδιουργίας; Διατί θυσιάζεσθε να στινματίζητε πάσαν πρόοδον εις τον τόπον μας; Διατί μαραίνετε ευγενή αισθήματα φιλότιμων νέων;»,[30]
Οι νέοι παρόλα αυτά «τραβούν την ανηφόρα», έχοντας στημένο το αφτί τους στο τραγούδι της προόδου. Το νήμα της θεατρικής παράδοσης πιάνουν αργότερα στην πόλη κάποια άλλα άτομα. Η κοινωνία γεννάει πάντα πρωτοπόρους, που αγωνίζονται «να ξεκολλήσουν τον ήλιο από τη λάσπη», όπως λέγει ο Σικελιανός. Προς το τέλος της τελευταίας δεκαετίας του Ιθ’ αιώνα υπάρχουν στο Αγρίνιο, εκτός από τον θεατρικό θίασο, Φιλαρμονική Εταιρεία, Μουσικό Τμήμα, Αθλητικό Γυμναστήριο, οργανωμένη κίνηση γυναικών.
Βεβαίως, όλα αυτά είναι θέματα προς έρευνα και τεκμηρίωση. Η ιστορική φυσιογνωμία της πόλης συγκροτείται μέσα από τις κινήσεις της. Αυτές αποτελούν και το βαθμόμετρο των αναπτυξιακών διεργασιών της.
Παραπομπές: 29. Γ. Σουρή, Άπαντα, 3, σ. 178. | 30. «Πολίτης», φ. 91 (6.4.1891), 4. Πρβλ. και φ. 92 (13.4.1891), 2 φ. 102 (16.6.1891), 2-3.
Φωτογραφία: Ο Κρίπας με τον καραγκιοζοπαόχτη Βασίλαρο,
Πηγή: «Κάποτε στον Αγρίνιο», του Αριστείδη Μπαρχαμπά
Διαβάστε όλες τις αναρτήσεις της ενότητας,
Οι ρίζες του νεοελληνικού θεάτρου στο Αγρίνιο
Διαβάστε περισσότερα στην ενότητα Μαρτυρίες
με click πάνω στην κάρτα που ακολουθεί
ή στο Posted in Μαρτυρίες
