Αόρατες Πολιτείες
Ένα θεατρικό φεστιβάλ που πραγματώνει την ουτοπία
Για δέκα ημέρες πάνω από 80 σκηνοθέτες,
ηθοποιοί, τεχνικοί, μουσικοί, χορευτές
ζήσαμε έξω και πέρα από κάθε αγοραία λογική
- της Αγγελικής Κασόλα
Η μικρή μεσαιωνική καστροπολιτεία Φάρα Σαμπίνα (Ριέτι), 60 χιλιόμετρα από τη Ρώμη, στο πλαίσιο των εργασιών του Διαπολιτισμικού Εργαστηριακού Φεστιβάλ Θεατρικών Πρακτικών FLIPT 2023 7-17 Ιουλίου 2023, μετατράπηκε για δύο ημέρες σε μια δαιδαλώδη θεατρική σκηνή ενώνοντας κατοίκους, τοπικούς συλλόγους και θεατρικούς καλλιτέχνες από Δύση και Ανατολή σε ένα κοινό βίωμα συνδημιουργίας ενός άλλου ιδανικού κόσμου, ειρηνικού και πολύχρωμου. Είχε προηγηθεί ένα πλούσιο πρόγραμμα παραστάσεων και εργαστηρίων ανταλλαγής θεατρικών πρακτικών και μεθοδολογίας με τους Eugenio Barba, Julia Varley (Odin Teatret) και τον μάστερ της Κομέντια Enrico Bonavera, υπηρετώντας τον ερευνητικό και παιδαγωγικό σκοπό του Φεστιβάλ σε συνεργασία με την ISTA (Ιntermational School of Theater Anthropology).
«Όλος ο κόσμος, μια σκηνή»
Πύργοι, αυλές σπιτιών, πόρτες, παράθυρα, πλατείες, κελάρια, δρόμοι, υπόγεια περάσματα, παγκάκια, βρύσες, δέντρα, τοίχοι κτηρίων έγιναν ψηφίδες ενός παραστατικού παζλ που ξεχείλιζε από πολυάριθμες γλώσσες, μνήμες και μουσικές. Ειδικοί φωτισμοί, ψηφιακές και εικαστικές εγκαταστάσεις, γιγαντιαίες βιντεοπροβολές και πολυάριθμα δρώμενα από καλλιτέχνες αγκυροβολημένους σε διάφορα σημεία της διαδρομής του θεατή μετέτρεψαν κτήρια και γειτονιές σε κάτι άλλο από αυτό που συνήθως είναι. Και ο θεατής, ως άλλος ταξιδιώτης εξερευνητής θησαυρών, κλήθηκε να περιδιαβεί και να ανακαλύψει πόσοι άλλοι εν δυνάμει κόσμοι αναπνέουν συνήθως αθέατοι στα σπλάχνα της πόλης πριν η πόλη επιστραφεί ξανά στους κατοίκους της και το όνειρο σβήσει.
Το θέατρο που ήταν μοναστήρι
Εδώ και σχεδόν 40 χρόνια το Teatro Potlach στεγάζεται σε ένα πρώην μοναστήρι. Τα κελιά των μοναχών έχουν μετατραπεί σε κοιτώνες φιλοξενίας, οι χώροι κοινών γευμάτων σε αίθουσες εργαστηρίων και οι χώροι προσευχής σε θεατρικές σκηνές. Ένα θέατρο που αποτελεί μία από τις πύλες εισόδου και εξόδου στην πόλη.
Η θεατρική τέχνη ως δώρο προς την κοινωνία όταν η Τοπική Αυτοδιοίκηση στηρίζει τον Πολιτισμό. Με διορατικότητα και καινοτομία αξιοποιείται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση η ύπαρξη αυτού του θεάτρου προς όφελος της τοπικής κοινωνίας. Στηρίζει το Φεστιβάλ ως ένα ουσιαστικό μοντέλο παραγωγής πολιτισμού και έχει μετατρέψει τις Αόρατες Πολιτείες σε ετήσιο πόλο έλξης και ανάπτυξης όχι μόνο για τους διεθνείς επισκέπτες του θεάτρου. αλλά και για πολίτες από τις γειτονικές επαρχίες, την πρωτεύουσα και άλλα μακρινά μέρη της Ιταλίας. Σχεδιαστής και σκηνοθέτης τους ο ιδρυτής του Teatro Potlach και καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Pino di Buduo: «Στόχος, να δωρίσει η Τέχνη στους κατοίκους μία άλλη οπτική έξω από την καθημερινότητα, ικανή να ξυπνήσει την αίσθηση του ανήκειν μέσα από τη συνδημιουργία με τους καλλιτέχνες».
Κάποια στιγμιότυπα από τη θεατρική διαδρομή
Ηθοποιοί του Teatro Potlach αφηγούνται ιστορίες του Καλβίνο, γίνονται Ιουλιέτες σε παραθύρια, χορευτές μέσα σε γιγαντιαίες προβολές, ένας Πολωνός πιανίστας δίνει το ρεσιτάλ του ανάμεσα σε εκατοντάδες φωτάκια, η βραζιλιάνική μπάντα Clube de choro de Londrina μετατρέπει σοκάκια της Ιταλίας σε κομμάτια δρόμων της Βραζιλίας, τοπικά συγκροτήματα, χορωδίες, σύλλογοι από την πόλη τραγουδούν, χορεύουν, αφηγούνται… Ο Francesco, κάτοικος της Φάρα Σαμπίνα, 98 χρόνων, καθισμένος σε μία καρέκλα έξω από μία πόρτα, μιλάει για τα ηλιοβασιλέματα και τις ατμόσφαιρες του τόπου του «που είναι διαφορετικά κάθε βράδυ, ανάλογα από ποια πλευρά τα κοιτάζεις», μπροστά στα μαγεμένα πρόσωπα των πολυάριθμων παιδιών που περιδιαβαίνουν τα σοκάκια και ανακαλύπτουν διαρκώς νέους κόσμους.
Εικοσιτέσσερις ενθουσιώδεις Ιρανοί καλλιτέχνες και φοιτητές δημιουργούν ζώνες ιρανικού πολιτισμού με μουσικές, χορούς, δρώμενα που εκφράζουν αγώνα για ζωή, δημιουργία, ελευθερία, φιλία. Τελειόφοιτοι φοιτητές του Εθνικού Θεάτρου της Γροιλανδίας στην αυλή ενός σπιτιού υπό τους ήχους του παραδοσιακού τους τυμπάνου μάς μεταφέρουν στη χώρα τους όπως και στην performance τους «The Traveller» που μας ζήτησαν να μη φοβηθούμε να συναναστραφούμε τους ιθαγενείς τους που μιλούν μέσα από έναν σοφό πολιτισμό με σεβασμό στις δυνάμεις της φύσης (Nunatta Isiginnaartitsisarfia National Theatre).
Πολωνοί και Ουκρανοί προσθέτουν νότες έκρυθμες στη ροή της διαδρομής. Νωρίτερα τα μέλη του Teatr Brama, μας χάρισαν στην υπόγεια μοναστηριακή αίθουσα του θεάτρου τη μουσική παρουσίαση «Voices», ενώ οι νέοι Ουκρανοί από τη Χερσώνα (Majsternya 55) -φιλοξενούμενοι από την έναρξη του πολέμου στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου- μας παρουσίασαν τη μουσική θεατρική παράσταση «Kolo» με μνήμες από μύθους, τραγούδια και θρύλους της πατρίδας τους.
Ενας Ζουλού καλλιτέχνης από τη Νότια Αφρική, ο Musa Hlatshwayo, με την performance του «…Edonsayo» μας αποκάλυψε τις εγγεγραμμένες στο σώμα του μνήμες καταστολής και τον κινητικό αγώνα απελευθέρωσής του από κάθε είδους δεσμά. Για να βαδίσει ελεύθερος με ένα σώμα περήφανα αναδημιουργημένο μέσα από τη δημιουργικότητα που προκύπτει από την ελευθερία της αναδιατύπωσης ταυτότητας χωρίς δυνάστες. Centre for Creative Arts – University of KwaZulu-Natal.
Δύο μπεκετικοί κλόουν από τη Νορβηγία (Grenland Friteater) μεταφέρουν στάχυα από τη μία στοίβα στην άλλη εμπλέκοντας τους θεατές για λίγο σε μία σισύφεια μοίρα από την οποία εκείνοι μπορεί να ξεφύγουν, οι ίδιοι οι περφόμερς όμως όχι. Μια Αμερικανίδα ηθοποιός με πολωνική καταγωγή και ένας νεαρός Κούρδος χαράσσουν και διαπραγματεύονται επί της συζυγικής κλίνης στον δρόμο τα όρια της σχέσης και του χώρου τους εν μέσω ενός κολασμένου καύσωνα (Jenny Crissey, Ramazan Kaya).
«Για τη μνήμη, για την ειρήνη»
Μια φωνή από την Ελλάδα που διασχίζει τους αιώνες. Μέσα σε όλον αυτόν τον πολύχρωμο κόσμο, η Ελληνίδα Λυσιστράτη (Ειρήνη Μελά) θρηνεί τους νεκρούς, ιερουργεί για τη μνήμη και την ειρήνη προσφέροντας σπονδές από νερό και αλάτι κάτω από την ελιά του γυναικείου μοναστηριού της πόλης και μεταφέρει την κραυγή από τα σπλάχνα της γης: «Κουράστηκα… Σταματήστε να με ποτίζετε με αίμα». Μικροί και μεγάλοι κάτοικοι λαμβάνουν από τα χέρια της πολύχρωμες κορδέλες, επαναλαμβάνοντας μαζί της στα ιταλικά «Per la Memoria, Per la Pace»… (Restart Theater Athens). Νωρίτερα, στην πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ, μία σκηνή από τη «Λυσιστράτη 2023» στάθηκε η αφορμή να αναφωνήσουν οι θεατές μαζί με την ηρωίδα στην κουρδική γλώσσα «Jin, Jiyan, Azadi» σε ένδειξη συμπαράστασης του κινήματος ελευθερίας των γυναικών του Ιράν και όχι μόνο. Γνωριστήκαμε με συγκίνηση με τους Ιρανούς καλλιτέχνες στο κοινό μας. Μεταξύ τους οι σκηνοθέτες Hasti Hosseini, Mostafa Koshki και η φωτογράφος θεάτρου Sayna Ghaderi, που απαθανάτισε όλο το Φεστιβάλ.
Ενας σκηνοθέτης από το Ιράν υπό διωγμό
Ο Mostafa Koshki, καλλιτεχνικός διευθυντής του Ανεξάρτητου Θεάτρου της Τεχεράνης, εκδιώχθηκε από τη δουλειά του και το θέατρό του σφραγίστηκε έπειτα από πιέσεις εξτρεμιστών προς την ιρανική κυβέρνηση όταν στη φωτιά του κινήματος «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» εξέδωσε ένα μανιφέστο εναντίον της λογοκρισίας. Λίγο πριν του αφαιρεθούν εργασία και λόγος, η σκηνοθεσία του στην παράσταση του «Ονείρου θερινής νυκτός» του Σαίξπηρ είχε σπάσει το ρεκόρ για τις περισσότερες παραστάσεις ενός έργου στο Ιράν, με 320 παραστάσεις μέσα σε έναν χρόνο! Και το θέατρό του, που τώρα σιγεί, φιλοξενούσε πάνω από 100.000 θεατές τον χρόνο στις παραστάσεις του αλλά και στα ερευνητικά και εκπαιδευτικά εργαστήρια με προσκεκλημένους καλλιτέχνες από το εξωτερικό, που με τη σειρά τους ανακάλυπταν τον κρυμμένο θησαυρό ενός πλούσιου θεατρικού πολιτισμού στο Ιράν. Ελπίζουμε να ξανανοίξει.
Ένα φεστιβάλ υπόδειγμα συνύπαρξης και συνδημιουργίας της πολιτισμικής, καλλιτεχνικής και πρακτικής/μεθοδολογικής ανταλλαγής Δύσης και Ανατολής.
Για δέκα ημέρες πάνω από 80 σκηνοθέτες, ηθοποιοί, τεχνικοί, μουσικοί, χορευτές -μεταφέροντας τα νέα από τις πατρίδες μας- ζήσαμε ιδανικά, κοινοβιακά, ελεύθερα, χωρίς ίχνος από τις συνήθεις ανταγωνιστικές σχέσεις της θεατρικής πραγματικότητας, έξω και πέρα από κάθε αγοραία λογική. Επιβεβαιώσαμε ότι ένας άλλος κόσμος, χαρούμενος, πολύχρωμος, ελπιδοφόρος είναι εφικτός. Και ότι η τέχνη μας μπορεί και οικοδομεί τέτοιους άλλους κόσμους εντός της κοινωνίας και γι’ αυτό είναι και θα παραμένει επικίνδυνη για τους κρατούντες.
Ιρανική βραδιά
Τελικό σχόλιο: Σε αντίστιξη με τη χώρα μας που μετέτρεψε τους ηθοποιούς της εν μια νυκτί σε ανειδίκευτους εργάτες στερώντας τους ίσες εκπαιδευτικές δυνατότητες και ανταλλαγές με τους Ευρωπαίους συναδέλφους τους (που ήταν ενήμεροι γι’ αυτήν την ντροπή), οκτώ επιτελείς από την πρεσβεία της Νότιας Αφρικής επισκέφθηκαν το Φεστιβάλ για να τιμήσουν τον νεαρό καλλιτέχνη τους και να μας γνωρίσουν όλους…
* Η Αγγελική Κασόλα είναι σκηνοθέτις, καλλιτεχνική διευθύντρια Restart Theater Athens
AgrinioStories
