Αν κάποιοι διανοηθούν
να σας στείλουν στον Κόρακα, να πάτε!
Η Άνω Χώρα είναι εκεί και σας περιμένει
για να σας αποδείξει ότι η ομορφιά, όπως και τα ποτάμια,
έχει τις πηγές της, στα ψηλά βουνά και στα δάση με τα έλατα
- Φωτογραφίες: Γιάννης Γιαννακόπουλος
Επιμέλεια Κειμένου: Λευτέρης Τηλιγάδας
Η Άνω Χώρα είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.060 μέτρων στις δυτικές απολήξεις των Βαρδουσίων, στις πλαγιές του υψώματος που ονομάζεται Κερασοβούνι, και είναι ένα από τα ορεινότερα χωριά της Αιτωλοακαρνανίας. Απέχει περίπου 52 χιλιόμετρα από την Ναύπακτο, που είναι και η κοντινότερη μεγάλη πόλη. Στο παρελθόν ονομαζόταν Μεγάλη Λομποτινά ενώ την σημερινή της ονομασία την απέκτησε το 1930. Η Άνω Χώρα ανήκει διοικητικά στον δήμο Ναυπακτίας.
Κατηφορίζει αμφιθεατρικά στην πλαγιά του Κόρακα, κάτω από τις τελευταίες κορυφές της Πίνδου, η Άνω Χώρα είναι από εκείνα τα χωριά που δεν χορταίνεις να τα περπατάς. Στην πλακόστρωτη πλατεία της δεσπόζει η πετρόχτιστη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, και ακριβώς δίπλα της ο θρυλικός Καρνάβαλος, το λεωφορειάκι που έκανε μέχρι το 1983 το δρομολόγιο Ναύπακτος – Άνω Χώρα – Κάτω Χώρα, και σήμερα στέκει στο κέντρο του χωριού, ιδιαίτερα καλοσυντηρημένο δωρεά του οδηγού του «στους κατοίκους της Άνω Χώρας, σε αυτούς που έφυγαν και αυτούς που έρχονται, για να θυμούνται».
Πανοραμικά
Η Άνω Χώρα υπήρξε κεφαλοχώρι της ορεινής Ναυπακτίας και κύριο διοικητικό και πνευματικό κέντρο της περιοχής. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας στην Άνω Χώρα λειτούργησε η μοναδική οργανωμένη σχολή της ορεινής Ναυπακτίας, η οποία αναφέρεται ως Σχολή της Λομποτινάς. Η σχολή λειτούργησε υπό την προστασία των Καναβαίων, παλιάς εύπορης Βυζαντινής οικογένειας, που αργότερα υπήρξαν κοτζαμπάσηδες στην περιοχή των Κραβάρων. Στη σχολή φοίτησε για δύο χρόνια ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Στο διάστημα αυτό δάσκαλος στη σχολή ήταν ο μοναχός Ανανίας Δερβισιάνος.
Στα καλντερίμια του χωριού
Πέτρινες βρύσες, ρυάκια που αντηχούν το κελάρυσμά τους σε όλο το χωριό τα ήσυχα βράδια, παρτέρια με χρωματιστά λουλούδια παντού, σε κάθε πλατειούλα και κάθε ελεύθερο τετραγωνικό μέτρο χώματος –λες και η φύση δεν είναι ποτέ αρκετή– πράσινο ως εκεί που φτάνει το μάτι και καμινάδες που αχνίζουν και μοσχοβολούν ξύλο που καίγεται συνθέτουν την απόλυτα χειμερινή εικόνα ενός παραμυθένιου ορεινού χωριού.
Μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους η Άνω Χώρα υπήρξε πρωτεύουσα του τοπικού δήμου της περιοχής, του Δήμου Αποδοτίας, ο οποίος λειτούργησε αρχικά στο διάστημα 1835 – 1912. Το 1912 ο δήμος καταργήθηκε και η Άνω Χώρα έγινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Το 1996 επανασυστάθηκε ο δήμος Αποδοτίας με έδρα του πάλι την Άνω Χώρα. Ο δήμος καταργήθηκε για δεύτερη φορά το 2011 με το πρόγραμμα Καλλικράτης και αποτέλεσε μέρος του Δήμου Ναυπακτίας.
Κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα ο πληθυσμός της Άνω Χώρας παρουσίασε μείωση, ακολουθώντας παρόμοια τύχη με τα περισσότερα ορεινά χωριά. Τα τελευταία χρόνια όμως γνωρίζει σημαντική τουριστική ανάπτυξη, συγκρατώντας τον πληθυσμό της.
Η Αγία Παρασκευή
Στην κεντρική πλατεία της Άνω Χώρας, στέκει επιβλητικός ο ναός της Αγίας Παρασκευής με τα δύο ενσωματωμένα καμπαναριά, χτισμένος με πελεκητό μαύρο λιθάρι κατά το έτος 1918.
Στα πλαίσια της πολιτιστικής προβολής του χωριού λειτουργεί από το 2016 λαογραφικό μουσείο ενώ από το 1999 διεξάγεται κάθε Οκτώβρη η επονομαζόμενη «Γιορτή κάστανου και τσίπουρου» με πλήθος επισκεπτών από τις γύρω περιοχές.Ένα κτίσμα με ιστορία αποτελεί ο παλιός νερόμυλος της εκκλησίας που μετρά πολλούς αιώνες παρουσίας στο χωριό. Αδιάψευστος μάρτυρας ο λίθος στην τοιχοποιία του που αναγράφει το έτος 1729. Αναπαλαιώθηκε το 2019 και αποτελεί ένα από τα σημαντικά σημεία αναφοράς του χωριού.
Ο «Καρνάβαλος»
Απέναντι ακριβώς από την Αγία Παρασκευή, σε έναν ειδικό χώρο πια, εκτίθεται το σήμα κατατεθέν του χωριού, ο γνωστός σε όλους «Καρνάβαλος». Το μικρό αυτό αστικό λεωφορείο, συνέδεε την Άνω και την Κάτω Χώρα με την Ναύπακτο σε μια πολύ δύσκολη συγκοινωνιακά εποχή. Το θρυλικό αυτό λεωφορείο ξεκίνησε περίπου το 1950 και για δεκαετίες, μετέφερε ακούραστα ανθρώπους, ζώα, εμπορεύματα και ότι μπορεί να φανταστεί ανθρώπου νους. Ήταν μάλιστα έτσι διαμορφωμένος κατασκευαστικά, ώστε να μην σταματά ποτέ. Οι ρόδες του συγκρατούσαν ψηλά το χρωματιστό αμάξωμά του, το οποίο παρά το υπερβολικό κούνημα περνούσε ακόμα και μέσα από φουσκωμένα ποτάμια για να ολοκληρώσει το δρομολόγιό του. Όσο για την οροφή του, η σχάρα του μικρού λεωφορείου φιλοξενούσε τα πάντα, από βαλίτσες και μπαούλα, μέχρι τρόφιμα και μπιτόνια πετρελαίου. Επιπλέον, οι οδηγοί του, στέκονταν ακούραστοι και πάντα με ένα φτυάρι στο πίσω μέρος του αμαξώματος για παν ενδεχόμενο.
Το στέκι του Καζαντζίδη
Στον κεντρικό πεζόδρομο της Ανω Χώρας ο επισκέπτης θα συναντήσει «Το στέκι του Καζαντζίδη». Το στέκι βρίσκεται σε ένα ισόγειο κατάστημα ιδιοκτησίας του Αλέξανδρου Σταυρόπουλου, ο οποίος το διέθεσε το 2008 σε μία παρέα φίλων του που αγαπούσαν τη φωνή και τα τραγούδια του Στέλιου Καζαντζίδη για να το μετατρέψουν σε χώρο μνήμης και συνάντησης των κατοίκων του χωριού και των επισκεπτών του με την πιο δυναμική και αξιόλογη φωνή του λαϊκού τραγουδιού τις δεκαετίες του 50 και του 60.
Ιδιοκτήτης του χώρου όπως προαναφέραμε είναι ο Αλέκος Σταυρόπουλος ενώ την μελέτη και την δήλωση την έκανε ο Κώστας Ασημακόπουλος Το στέκι δημιουργήθηκε με τη συγκατάθεση της Βάσως Καζαντζίδη και του Παναγιώτη Υφαντή, ο οποίος μαζί με το Πάνο Γεραμάνη διέθεσαν το φωτογραφικό και το άλλο υλικό που εμπεριέχεται στο Στέκι. Την ιδέα της δημιουργίας του χώρου την είχαν ο Αλέκος Σταυρόπουλος, ο Κώστας Ασημακόπουλος ο Αντώνης Πετσίνης και ο Γιάννης Μούρτος ενώ τις φωτογραφίες επιμελήθηκαν ο Κώστας Ασημακόπουλος και ο Πάνος Αναστασιάδης. Τα πρώτα μέλη αυτής της συντροφιάς ήταν ο Αλέκος Σταυρόπουλος ο Κώστας Ασημακόπουλος ο Βασίλης Σταυρόπουλος ο Γιάννης Μούρτος ο Αντώνης Πετσίνης ο Πολύκαρπος Τσατσάνης και ο Νίκος Μουστάκας.
Το Στέκι εκτός από τις φωτογραφίες και τα βινύλια που στολίζουν τους πέτρινους τοίχους του μικρού μαγαζιού, διαθέτει και τα απαραίτητα εργαλεία στις συντροφιές (κρασιά, τσίπουρα, μπάρα και τραπεζάκια) για τις συναντήσεις τους.
H Άνω Χώρα Ναυπακτίας είναι ένας προορισμός εξαιρετικής ομορφιάς κρυμμένος στους επιβλητικούς ορεινούς όγκους της Ναυπακτίας. Ένα πανέμορφο, γραφικό χωριό με απαράμιλλη φυσική ομορφιά και πολύ καλή υποδομή για να φιλοξενήσει ένα μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Απέχει 58 χιλιόμετρα από την πόλη της Ναυπάκτου και αποτελεί έναν ελκυστικό προορισμό για να αποδράσετε από τους έντονους ρυθμούς της καθημερινότητας.
Πολιτιστικές Εκδηλώσεις
- Κατά τους Φθινοπωρινούς μήνες πραγματοποιείται η Γιορτή του Κάστανου και του Τσίπουρου.
Τον Φεβρουάριο διοργανώνεται η Γιορτή της Τσιγαρίθρας από τους επαγγελματίες της Άνω Χώρας.
Στις 26 Ιουλίου της Αγίας Παρασκευής διοργανώνεται πανηγύρι.
Αξιοθέατα Άνω Χώρα Ναυπακτίας
- Ο Μητροπολιτικός Ναός Αγίας Παρασκευής: Αξίζει να επισκεφθείτε τον Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Παρασκευής στην Άνω Χώρα, ο οποίος είναι και πολιούχος του χωριού και γιορτάζει στις 26 Ιουλίου.
Το Μονοπάτι του Κάκαβου: Περπατήστε στο μονοπάτι και απολαύστε μια υπέροχη διαδρομή 45 λεπτών με σπάνια φυτά και εντυπωσιακά τρεχούμενα νερά στο φαράγγι Κάκαβου. Στο παρελθόν αποτέλεσε βασικό άξονα επικοινωνίας της Άνω Χώρας με τον χωριό της Αμπελακιώτισσας.
Η Λίμνη Ευήνου: Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το χωριό απ’ όπου μπορεί κανείς να περάσει στο νομό Ευρυτανίας αλλά και το αντίστροφο.
Ιερά Μονή Παναγίας Αμπελακιώτισσας – Αγίου Πολυκάρπου: Βρίσκεται στο κοντινό χωριό Αμπελακιώτισσα. Το Μοναστήρι οφείλει το όνομά του στην εικόνα της Παναγίας από τα Αμπελάκια της Θεσσαλίας. Οι Τούρκοι πέταξαν την εικόνα στον Πηνειό. Η εικόνα παρασύρθηκε από το ρεύμα για να βρεθεί στις 15 Αυγούστου 1455, κρεμασμένη στα κλαδιά της βελανιδιάς που βρίσκεται πίσω από το ιερό του ναού. Μετά από αυτό χτίστηκε το Μοναστήρι σε αυτό το σημείο. Το 1475 το Μοναστήρι απόχτησε και το δεξί χέρι του Αγίου Πολυκάρπου, Επισκόπου Σμύρνης.
Γύρω Περιοχές
- Η Κάτω Χώρα Ναυπακτίας απέχει 5 χλμ από την Άνω Χώρα και είναι χτισμένη σε υψόμετρο 880 μέτρων. Από την Κάτω Χώρα ξεκινούν πολλά όμορφα μονοπάτια για πεζοπορία.
Μόλις 10 χλμ από την Άνω Χώρα Ναυπακτίας βρίσκεται το χωριό Αμπελακιώτισσα. Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Κοζίτσα και έλαβε το σημερινό της όνομα από το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Αμπελακιώτισσας. Το χωριό περιβάλλει από την μια ο ορεινός όγκος του Τσεκούρα και από την άλλη ο καταπράσινος Αϊ Λιάς. Είναι από τα μεγαλύτερα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας και η ιστορία του χάνεται στα βάθη των αιώνων. Είναι ένας ήρεμος τόπος με παρθένα φύση που την περιβάλλει η πλούσια πανίδα και χλωρίδα. Η πλούσια και πυκνή βλάστηση θα σας χαρίζουν μοναδικές εικόνες. Στο χωριό μπορείτε να επισκεφθείτε το μοναστήρι της Παναγίας Αμπελακιώτισσας με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας και το χέρι του Αγίου Πολύκαρπου. Η μονή διαθέτει πλούσιους και σπάνιους εκκλησιαστικούς θησαυρούς. Στην περιοχή μπορείτε να επισκεφθείτε και τη Μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου καθώς και το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου.
Τα Κρυονέρια βρίσκονται στις ψηλότερες πλαγιές του Φτερόπυργου συνέχεια του όρους Τσεκούρι. Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Κουτολίστια. Μαζί με τον οικισμό της Λάλκας οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής είναι 122 κάτοικοι. Είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας και ξεχωρίζει για το παρθένο φυσικό περιβάλλον. Στο χωριό μπορείτε να επισκεφθείτε πολλές εκκλησίες όπως του Αγίου Γεωργίου και της Παναγίας, το λαογραφικό μουσείο και άλλα πολλά αξιοθέατα. Το δάσος της περιοχής συνθέτουν κέδροι, πλατάνια, έλατα, καστανιές και κάποια σπάνια είδη φυτών. Πλούσια είναι και η πανίδα στα Κρυονέρια.
Η Τερψιθέα είναι χτισμένη στους πρόποδες του όρους Τριτσόβα ή Κερασοβούνι. Στο χωριό μπορείτε να επισκεφθείτε το λαογραφικό μουσείο. Η θέα που διαθέτει το χωριό και το φυσικό περιβάλλον θα σας ανταμείψουν για την επίσκεψή σας.
Η Ελατού πήρε το όνομά της από τα πυκνά ελατοδάση που την περιβάλλουν. Μέχρι το 1928 είχε το Σλάβικο όνομα Ελετσού ή Ελετζού. Το χωριό είναι αμφιθεατρικά χτισμένο σε μια ορεινή και δύσβατη περιοχή του όρους Κερασοβούνι (Ομάλια).
Δραστηριότητες Άνω Χώρα Ναυπακτίας
Η ορεινή Ναυπακτία προσφέρεται για τους λάτρεις του εναλλακτικού τουρισμού. Ένα μοναδικό φυσικό τοπίο με πολλές εναλλακτικές δραστηριότητες.
Πεζοπορία
Πανέμορφες διαδρομές που περνούν μέσα από δάση με έλατα, καστανιές και πλατάνια θα σας εντυπωσιάσουν με την πλούσιο βλάστηση, τα γεφύρια και τα πολλά αξιοθέατα. Μερικές από τις πιο όμορφες διαδρομές για πεζοπορία είναι:
- Άνω Χώρα – Φαράγγι Κάκαβου: Υπέροχο μονοπάτι. Διάρκεια διαδρομής 30 λεπτά.
Άνω Χώρα – Κάτω Χώρα: Διάρκεια διαδρομής 30 λεπτά.
Άνω Χώρα – Αμπελακιώτισσα: Πανέμορφη διαδρομή με πολλά αξιοθέατα όπως η Μονή Αμπελακιώτισσας. Διάρκεια διαδρομής 2 ώρες και 30 λεπτά.
Αγ. Γεώργιος – Καταράκτης Τσούρνα: Διάρκεια διαδρομής 20 λεπτά.
Επάνω Ρέμα – Αϊ Λιας: Διάρκεια διαδρομής 2 ώρες.
* Όλα τα μονοπάτια ξεκινούν από τον κεντρικό δρόμο του χωριού της Άνω Χώρας Ναυπακτίας.
4Χ4
Η Άνω Χώρα Ναυπακτίας και όλη η Ορεινή Ναυπακτία είναι ιδανική για διαδρομές με τζιπ μέσα από μοναδικά πυκνόφυτα δάση, ποτάμια και μικρά χωριουδάκια.
Ορειβασία
Πολλά είναι τα ορειβατικά μονοπάτια για τους λάτρεις της φύσης και της ορειβασίας. Μερικά από αυτά είναι:
- Τσακαλάκι: Ένα από τα πιο όμορφα βουνά της περιοχής με δυο κορυφές 1.710 και 1.697μ. Η ανάβαση γίνεται είτε από την Αγία Κυριακή ή από το χωριό Κεντρική.
Ομάλια: Μια εύκολη κορυφή για ανάβαση ύψους .1655μ. και διαρκεί λιγότερο από μια ώρα. Η ανάβαση αρχίζει από την θέση Χαρατσί.
Τσεκούρα: Είναι ένα δύσκολο βουνό με κορυφή ύψους 1732μ. και η ανάβαση διαρκεί περίπου 3 ώρες. Η ανάβαση αρχίζει από την θέση Κοζίτσας ή από την μέση του δρόμου Αμπελακιώτισσας-Περδικόβρυσης.
Αρδίνης: Ο Αρδίνης είναι αδελφό βουνό με την Τσεκούρα και η κορυφή του είναι σε ύψος 1698μ. Η ανάβαση αρχίζει από την θέση Χάνι του Λιόλιου.
Rafting – kayak
Για τους πιο περιπετειώδης προτείνεται το ράφτινγκ και το καγιάκ στον Εύηνο ποταμό. Η κατάβαση του ποταμού γίνεται με έμπειρους οδηγούς – εκπαιδευτές που θα σας παρέχουν και τον απαραίτητο εξοπλισμό.
