Ο Αλέξανδρος Καραµανλάκης, ο «αεροπόρος
με την απολλώνια μορφή και τη χρυσή καρδιά»
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη
στις 18 Ιανουαρίου 1888.
Έρευνα-Κείμενα Επιμέλεια:Γιώτα Χρ. Αθανασούλη
Το πρωί της 29ης Αυγούστου 1912, λίγο μετά τις 7:30, οι χωρικοί που εργάζονταν στις ακτές του Στομίου και της Λυγιάς Κορινθίας άκουσαν από ανατολικά το βόμβο ενός αεροπλάνου που με μεγάλη ταχύτητα – για την εποχή του – έσχιζε τον πρωινό ουρανό πάνω από τον Κορινθιακό. Με δεδομένο ότι το νέο μέσο μεταφοράς, το αεροπλάνο είχε μόλις 9 χρόνια που είχε πετάξει στους αιθέρες από τους αδελφούς Ράιτ και μόνον 6 μήνες που είχε πραγματοποιήσει την πρώτη του πτήση επί ελληνικού εδάφους, οι χωρικοί εντυπωσιασμένοι άφησαν τις εργασίες τους για να παρακολουθήσουν το μοναδικό φαινόμενο.
Ύψωσαν ενθουσιασμένοι τα χέρια τους και χαιρέτησαν με ζητωκραυγές τον τολμηρό πιλότο, κουνώντας τα καπέλα τους. Τον ενθουσιασμό τους όμως δεν άργησε να διαδεχθεί η έκπληξη και ο φόβος καθώς είδαν το αεροπλάνο να ταλαντεύεται απότομα και να στρέφεται προς την ξηρά. Πριν καλά – καλά καταλάβουν τι ακριβώς συνέβη και πριν το αεροπλάνο προλάβει να προσεγγίσει τη στεριά, «εθεάθη κατερχόμενον ταχέως και πίπτον εις την θάλασσαν».
Μια αληθινή τραγωδία άρχισε να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια των ανήμπορων να αντιδράσουν Κορίνθιων χωρικών, που είδαν τον πιλότο να προσπαθεί να βγει από το κόκπιτ να προσπαθεί να απεμπλακεί από τα σύρματα, τα καλώδια και την επένδυση του σκάφους για να βρει σωτηρία στα αφρισμένα κύματα του Κορινθιακού, πριν προλάβει το κουφάρι του σκάφους να τον παρασύρει στο βυθό!
Κάποιοι από τους ντόπιους, αντιδρώντας, έπεσαν στη θάλασσα προσπαθώντας να σώσουν τον άτυχο νέο άνδρα, ωστόσο η απόσταση του αεροπλάνου από την ακτή ήταν μεγάλη και η θαλασσοταραχή που υπήρχε τους εμπόδισε να προσεγγίσουν. Έτσι απέμειναν άπραγοι, οι αποσβολωμένοι χωρικοί της Λυγιάς και του Στομίου, τραγικοί θεατές του αγωνιώδους θανάτου, του ενός εκ των δύο πρωτοπόρων της ελληνικής αεροπορίας, του Αλέξανδρου Καραμανλάκη.
Ποιος ήταν ο Αλέξανδρος Καραμανλάκης
Ο Αλέξανδρος Καραµανλάκης, ο «αεροπόρος με την απολλώνια μορφή και τη χρυσή καρδιά» γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 18 Ιανουαρίου 1888. Πρωτότοκος γιος του εµπόρου Θεµιστοκλή Καραµανλάκη και της Ευρυδίκης Καραµανλάκη, σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Το 1908 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, µετά το κίνηµα των Νεοτούρκων. Ο Καραµανλάκης ασχολήθηκε από µικρός µε τη δηµοσιογραφία και στις 7 Ιανουαρίου 1911 εξέδωσε την εβδοµαδιαία εφηµερίδα Ανεξάρτητος Αθηνών µε τον υπότιτλο «Πολιτική, κοινωνιολογική και φιλολογική εβδοµαδιαία επιθεώρησις». Η εφηµερίδα κυκλοφόρησε 43 φύλλα και ανέστειλε την έκδοσή της στις 28 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς.
Στις 8 Αυγούστου 1911 ο Καραµανλάκης αναχώρησε για τη Γερµανία και Γαλλία «προς µελέτην ειδικήν των µεγάλων εκδόσεων και της εν γένει δηµοσιογραφικής κινήσεως εν Ευρώπη», όπως έγραψε η εφηµερίδα του. Αφού έµεινε για λίγο στη Γερµανία, πήγε στη Γαλλία και γράφτηκε στην αεροπορική σχολή του διάσηµου αεροπόρου και µηχανικού Λουί Μπλεριό (1872-1936). Τέσσερις ηµέρες µετά την ιστορική, πρώτη εν Ελλάδι, πτήση του Εµµανουήλ Αργυρόπουλου, στις 12 Φεβρουαρίου 1912, ο Καραµανλάκης έφτασε στην Πάτρα, µε ένα αεροπλάνο Μπλεριό 11 (Bleriot XI) στις αποσκευές του. Στις 26 Μαρτίου 1912 επιχείρησε να πετάξει από το Ρίο στην Αθήνα, ένα εγχείρηµα επικών διαστάσεων για εκείνη την εποχή, δεδοµένης και της πτητικής απειρίας του. Το αεροπλάνο του σηκώθηκε και έπεσε σχεδόν αµέσως. Οι ζηµιές δεν ήταν µεγάλες και ο ίδιος δεν τραυματίστηκε.
Ακολούθησε µία ακόµη αποτυχηµένη απογείωση στις 9 Απριλίου, αλλά στις 23 του ίδιου µήνα απογειώθηκε κανονικά από το Ρίο και πέταξε για λίγο πάνω από την Πάτρα. Λίγες µέρες αργότερα, στις 30 Απριλίου, προσπάθησε να απογειωθεί από την Εγλυκάδα της Πάτρας, έπεσε και θα τραυματίστηκε, προκαλώντας σοβαρές ζηµιές στο αεροπλάνο του. Ο Έλληνας Ίκαρος, στις 16 Αυγούστου 1912, µε ένα δικό του αεροπλάνο τύπου Bleriot XXI, έκανε παγκόσµιο ρεκόρ ύψους 3.050 µέτρα καταρρίπτοντας το προηγούµενο, δικό του, ρεκόρ των 2.140 µέτρων που είχε επιτύχει στις 17 Ιουλίου 1912. Κατά την ανάβαση χρειάστηκε κάτι λιγότερο από µία ώρα. Η διαδικασία καθόδου διήρκησε 11 λεπτά, ανέφερε το βρετανικό περιοδικό Flight.
Μετά από αυτή την επιτυχία ήταν έτοιμος να πραγματοποιήσει το μεγάλο του όνειρο: Την πτήση από Αθήνα στην Πάτρα.
Το μεγάλο του παράπονο
Ο Κίμων Ι. Θεοδωρόπουλος, δημοσιογράφος και φίλος του Καραμανλάκη, διασώζει σε δημοσίευμά του, μετά το θάνατο του πρωτοπόρου αεροπόρου, τις προετοιμασίες του το τελευταίο βράδυ πριν τη μοιραία πτήση. Ο Καραμανλάκης ήταν απογοητευμένος, όπως μεταφέρει ο Θεοδωρόπουλος, από την έλλειψη υποστήριξης προς την αεροπορία. «Τρεις άνθρωποι εβάλαμε το κεφάλι μας, στον ντορβά, που λέει ο λόγος και όλοι νομίζουν ότι το μόνον που πρέπει να μας κάνουμε είναι να γυρίζουν προς τον ουρανό τα κεφάλια τους, για να μας βλέπουν, σαν πετάμε», έλεγε με μεγάλο παράπονο και συνέχιζε: «Κάμετε, χριστιανοί μου, μια σχολή, επίσημον, ημιεπίσημον, ανεπίσημον όπως σας γουστάρει. Κάμετέ την όμως! Φτιάξτε ένα αεροδρόμιο!».
Ο Θεοδωρόπουλος γράφει ότι οι σκέψεις του Έλληνα Ίκαρου ήταν προσανατολισμένες στην εγκατάλειψη των πτήσεων τουλάχιστον εν Ελλάδι. Σκόπευε, όπως γράφει, είτε να φύγει για το Παρίσι και να συνεχίσει να εξασκείται στις πτήσεις ή να μείνει στην Ελλάδα εγκαταλείποντας για πάντα τα αεροπλάνα και εκδίδοντας εκ νέου την εφημερίδα «Ανεξάρτητος». Τις έφερε όμως βαρέως και τις δύο λύσεις: θεωρούσε προδοσία να εγκαταλείψει την πατρίδα του και δειλία να σταματήσει να πετά. […]
Το γούρι και η τελευταία βραδιά
Οι δύο φίλοι Θεοδωρόπουλος και Καραμανλάκης κάθισαν σύμφωνα πάντα με τις περιγραφές του πρώτου, να πιουν τον καφέ τους στο Φάληρο, όταν την παρέα τους συμπλήρωσε ο Γάλλος μηχανικός Ντουσέ. Ο Καραμανλάκης του ανακοίνωσε την απόφασή του να πετάξει την επαύριον για Πάτρα και ο Γάλλος αναστατώθηκε: «Θεέ μου! Αυτή η Πάτρα! Μα επιτέλους δύο φορές εδοκιμάσατε, κύριε Αλέκο, και είδατε ότι δεν πάει γούρι! Τι θέλετε τώρα πάλι εκεί;», φέρεται να είπε ο Ντουσέ. Ο Καραμανλάκης όμως επέμενε: «Θέλω κίνηση εγώ! Θέλω ζωή! Η νέκρα με πεθαίνει, με κάνει άλλον άνθρωπο!».
Ο Έλληνας αεροπόρος άφησε τους δύο φίλους του και συνέχισε τη νυχτερινή περιπλάνησή του στο «Πανελλήνιον» όπου ξενύχτησε με παρέα ηθοποιών και δημοσιογράφων. «Αύριο θα κάμω το σάλτο μορτάλε», φέρεται να τους είπε. Κάπως έτσι στις 3:00 τα ξημερώματα της 29ης Αυγούστου 1912 ο Αλέξανδρος Καραμανλάκης πήγε στο δωμάτιο του Γάλλου μηχανικού του, Ντουσέ, τον ξύπνησε και μαζί με μια ολόκληρη στρατιά φίλων επιβιβάστηκαν σε 2-3 αυτοκίνητα και κατέβηκαν στο Φάληρο όπου ετοίμασαν το αεροπλάνο.
Εκεί εμφανίστηκε η γνωστή ηθοποιός της εποχής, ανήκουσα στο θίασο της Κοτοπούλη, η Παρασκευοπούλου, η οποία ήταν και η μοναδική Ελληνίδα αεροπόρος. Ο Καραμανλάκης της πρότεινε να την πάρει μαζί του, στο ταξίδι στην Πάτρα. Η νεαρή ηθοποιός αρνήθηκε γιατί δεν είχε ενημερώσει την Μαρίκα Κοτοπούλη ότι θα λείπει. «Δεν πειράζει», της πρότεινε ο ευσταλής αεροπόρος «περνάμε πάνω από το σπίτι της και της πετάμε ένα γράμμα»!
Κάπως έτσι με γέλια και αστεϊσμούς, γύρω στις 6:00 το πρωί ο Καραμανλάκης επιβιβάστηκε στο αεροπλάνο του και ξεκίνησε για το τελευταίο ταξίδι του…
Το τέλος
Όπως είπαμε και στην αρχή του άρθρου περίπου μιάμιση ώρα μετά την απογείωσή του κι ενώ βρισκόταν στην ακτογραμμή της δυτικής Κορινθίας, ο Καραμανλάκης επιχείρησε αναγκαστική προσθαλάσσωση, λόγω µηχανικής βλάβης. Δυστυχώς, όμως µπλεγµένος στα σχοινιά του αεροπλάνου, βυθίστηκε μαζί με το αεροπλάνο του. «Ο κατασυντριβείς αεροπόρος ήτο ωραίος και εύσωμος ως ο Φοίβος Απόλλων και με την πλούσιαν κόμην του ωμοίαζε όταν ίπτατο με το αεροπλάνον του προς τον αιπύν ουρανόν διφρηλατούντα Θεόν του φωτός», έγραφαν οι εφημερίδες για τον πρώτο µάρτυρα της ελληνικής αεροπορίας.
Το νέο έφτασε στην Αθήνα λίγες ώρες αργότερα και πάγωσε την πρωτεύουσα καθώς οι Αθηναίοι «των οποίων και οι γάτες ακόμη είχαν ακούσει και ήξευραν» τον αεροπόρο, τον συμπαθούσαν εξαιρετικά. Αρχικά κυκλοφόρησε έκτακτο παράρτημα εφημερίδων που ανήγγειλε τον μοιραίο θάνατο ενώ στη συνέχεια το τηλεγράφημα του αστυνομικού σταθμάρχη Δερβενίου κ. Κουρεμένου προς το Υπουργεία Ναυτικών και Εσωτερικών επιβεβαίωσε την είδηση:
«Σήμερον την 8ην πρωινήν ώραν άγνωστος αεροπόρος έπεσεν εν τη θαλάσση εις απόστασιν 200 μέτρων από ακτής εν χωρίω Λυγιά παθόντος βλάβην αεροπλάνου. Αεροπόρος αποχωρισθείς τούτου παρεσύρθη υπό ρευμάτων πνέοντος σφοδρού ανέμου και εβυθίσθη μη δυνάμενος κολυμβάν, διότι φαίνεται είχε πληγωθή κατά την πτώσιν ή πάθησιν αεροπλάνου. Πρό πτώσεως προσεπάθησε να προσγειωθή, αλλ’ εστάθη αδύνατον. Μεταβαίνουμεν επί τόπου.
Αστυν. Σταθμάρχης Ευρωστίνης
Π. ΚΟΥΡΕΜΕΝΟΣ».
Η αναγγελία της τραγικής είδησης στη μητέρα του Αλέξανδρου ήταν το πιο δύσκολο φορτίο για φίλους και συγγενείς. Η δύστυχη μάνα προσπάθησε δύο φορές να αυτοκτονήσει ακούγοντας τα φοβερά νέα, ενώ η Γερμανίδα γυναίκα του, Φρίντα που το έμαθε πολύ αργότερα καταρρακώθηκε.
Η κηδεία και η σημαντική ανακοίνωση Βενιζέλου
Τη σωρό του που είχε εν τω μεταξύ ξεβρασθεί στις ακτές του Στομίου, μετέφερε στην Αθήνα ο ιατρός και φίλος του αποθανόντος κ. Τσάκωνας με το τρένο. Λαϊκό προσκύνημα τον περίμενε σε όλους τους σιδηροδρομικούς σταθμούς μέχρι την Αθήνα, όπου στο Σταθμό Πελοποννήσου μια θλιμμένη λαοθάλασσα περίμενε τον νεκρό. Το ίδιο και στις οδούς Αγίου Κωνσταντίνου και Σταδίου μέχρι την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Καρύτση όπου και τελέστηκε η νεκρώσιμος ακολουθία. Μια ανθρωποθάλασσα συνόδευσε τον Αλέξανδρο Καραμανλάκη στην τελευταία κατοικία του μεταξύ αυτών ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, πολλοί υπουργοί και αξιωματικοί της ξηράς και της θαλάσσης, όπως γράφτηκε χαρακτηριστικά.
Ο Βενιζέλος εκφράζοντας τη θλίψη του για τον αδόκητο χαμό του Αλέξανδρου τόνισε την ανάγκη να συνεχιστούν οι προσπάθειες των πτήσεων με νέα ορμή, ανακοινώνοντας μάλιστα ότι 30 αξιωματικοί έχουν ήδη καταθέσει αιτήσεις για να γίνουν αεροπόροι.
Ο τρίτος κλάδος των Εθνικών Ενόπλων Δυνάμεων της Ελλάδας, η Ελληνική Αεροπορία, η οποία θα έπαιζε καίριο ρόλο στους επερχόμενους Βαλκανικούς Πολέμους, είχε μόλις γεννηθεί, την ώρα που σύσσωμος ο ελληνικός λαός αποχαιρετούσε τον «ωραίο ως Απόλλωνα» πρωτοπόρο αεροπόρο Αλέξανδρο Καραμανλάκη.
Πηγές: Αρχείο Εφημερίδων Ελληνικής βουλής – Αρχείο Εφημερίδων Εθνικής Βιβλιοθήκης – https://gnomipoliton.com/2020/08/29/29-αυγούστου-1912-η-θρυλική-πτήση-του-αλέξα/ – Ιωάννης Μ. Μιχαλακόπουλος, Ένας σύγχρονος Ίκαρος και «Ιωνάθαν»… Αλέξανδρος Καραμανλάκης – Κάρολος Μωραϊτης, «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΑΚΗΣ: Το πρώτο Θύμα της Ελληνικής Αεροπορίας»
Πηγή
Διαβάστε περισσότερα στην ενότητα Της ημέρας με click πάνω στην κάρτα που ακολουθεί ή στο Posted in Της Ημέρας
