...
Alberto Korda|
Ο Φωτογράφος της Επανάστασης και του Ονείρου|
Από τη μόδα και τα γρήγορα αυτοκίνητα στην ιστορία της Κούβας
Το πορτρέτο ενός ανθρώπου που αιχμαλώτισε τη στιγμή και την έκανε σύμβολο|
Ο Alberto Díaz Gutiérrez, γνωστός παγκοσμίως ως Korda, δεν ήταν απλώς ένας φωτογράφος. Ήταν ο μάρτυρας μιας εποχής, ένας χρονογράφος που έγραψε με τα κλικ της μηχανής του την ορμή της ιστορίας αν και η καλλιτεχνική του πορεία του ξεκίνησε κάπως αλλιώς.
Γεννημένος το 1929 στην Αβάνα, γιος εργαζόμενου στους σιδηρόδρομους, ο νεαρός Αλμπέρτο υιοθέτησε το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο “Κόρντα”, εμπνευσμένος από τους Ούγγρους κινηματογραφιστές Ζόλντα και Αλεξάντερ Κόρντα. Λάτρης της πολυτέλειας, των αυτοκινήτων (Porsche, MG) και της γοητείας των γυναικών, ξεκίνησε την καριέρα του στον κόσμο της μόδας και της διαφήμισης. Στην Αβάνα των πλουσίων, διατηρούσε στούντιο δίπλα σε ξενοδοχείο πέντε αστέρων.
Όλα όμως άλλαξαν το 1959. Με την επικράτηση της Κουβανικής Επανάστασης και την ανατροπή του δικτάτορα Μπατίστα, ο Κόρντα εγκαταλείπει την εμπορική φωτογραφία. Συγκινημένος από το πάθος και την αφοσίωση των νεαρών επαναστατών –που δεν ήταν παρά «ένα τσούρμο από εικοσάχρονα παιδιά», γεμίζει τον φακό του με τα είδωλα των προσώπων και των στιγμών της κουβανικής επανάστασης. Γίνεται ο προσωπικός φωτογράφος του Φιντέλ Κάστρο και σύντομα ο ανεπίσημος χρονικογράφος της νέας εποχής.
Η κορύφωση της καριέρας του –και της παγκόσμιας αναγνώρισης– ήρθε το 1960, στη διάρκεια της κηδείας των θυμάτων της έκρηξης στο πλοίο La Coubre. Εκεί, ο φακός του βρέθηκε απέναντι από το βλέμμα του Τσε Γκεβάρα: «Με το που τον είδα στο κάδρο της κάμερας, με εκείνη την έκφραση, ξαφνιάστηκα, σα να με είχε χτυπήσει κεραυνός. Ανοιγόκλεισα το διάφραγμα μόνο από ένστικτο».
Αυτή η φωτογραφία, που έμελλε να γίνει το πιο αναγνωρίσιμο πορτρέτο του 20ού αιώνα, δε δημοσιεύτηκε τότε. Ο Κόρντα όμως τη φύλαξε. Την κρέμασε στο σαλόνι του σπιτιού του. Επτά χρόνια αργότερα, όταν ο Τσε δολοφονείται, η εικόνα αυτή, γίνεται σύμβολο μιας παγκόσμιας νεολαίας που αναζητά δικαιοσύνη, ελευθερία και ιδανικά. Ποτέ ξανά μια φωτογραφία δεν μίλησε τόσο δυνατά χωρίς λόγια.
Ο Korda αποθανάτισε το βλέμμα του Ernesto Che Guevara
όταν ατένιζε τη νεκρική πομπή των θυμάτων της La Coubre,
μετά από το σαμποτάζ (ανατίναξη του ατμόπλοιου με εντολές ΗΠΑ & CIA)
Η έκφραση του προσώπου του Τσε, το βλέμμα του επαναστάτη που βλέπει πέρα από τούτο τον κόσμο και κουβαλάει ταυτόχρονα την οργή του, για όσα συμβαίνουν γύρω του, ένα βλέμμα γεμάτο περηφάνεια, δύναμη και μελαγχολία ταυτόχρονα, ήταν ό,τι αναζητούσε και αναζητάει για να ταυτιστεί κάθε νέος από τη δεκαετία του ’60 μέχρι και σήμερα. Ο θάνατος του Τσε κι η ανάδειξή του σε κατ’ εξοχήν σύμβολο του αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, μετέτρεψε τη φωτογραφία του Κόρντα σε εικόνισμα του Ασυμβίβαστου της διαρκούς Επανάστασης.
Η φωτογραφία αυτή, που θεωρείται η διασημότερη από εφευρέσεως της κάμερας, δεν χάρισε ποτέ πλούτο στο δημιουργό της. Ο Κόρντα αρνήθηκε να πληρωθεί ή να λάβει δικαιώματα απ’ αυτή. Μόνο όταν γνωστή βότκα χρησιμοποίησε στη διαφημιστική της καμπάνια την φωτογραφία του Τσε, μόνο τότε ο Κόρντα δε δίστασε να τους μηνύσει, ζητώντας να σταματήσει η εμπορική χρήση του δικού του πνευματικού προϊόντος, τονίζοντας ότι δεν πρόκειται να ζητήσει ποτέ χρήματα γι’ αυτή τη φωτογραφία απ’ όσους αγωνίζονται για κοινωνική δικαιοσύνη. Η διαμάχη κατέληξε συμβιβασμό, εισπράττοντάς 50.000 δολάρια από την εταιρεία πριν εκδικαστεί η αγωγή του, τα οποία δώρισε αμέσως στο κουβανικό ΕΣΥ.
Κι όμως, ο Κόρντα δεν ήταν μόνο ο «φωτογράφος του Τσε». Το έργο του «πηγαίνει» πολύ πέρα από αυτό το κλικ. Απαθανάτισε τον Φιντέλ Κάστρο σε στιγμές απρόσμενες –να ψαρεύει με τον Τσε, να παίζει γκολφ, να υποκλίνεται στον Τζορτζ Ουάσινγκτον στις ΗΠΑ. Φωτογράφισε τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ, την νυχτερινή ζωή της Αβάνας, τη θηλυκή ομορφιά, ακόμα και την υποβρύχια ζωή στις θάλασσες της Καραϊβικής. Η τελευταία του δημόσια εμφάνιση έγινε λίγο πριν το θάνατό του στο Παρίσι, στις 25 Μαΐου 2001, όπου βρισκόταν για μία έκθεση έργων του.
Η ιστορία δεν τον ξέχασε. Το 2022, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Ολλανδίας τίμησε τον Korda με την πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση: «Korda: Cuba, Che, Glamour» απ’ όπου και οι φωτογραφίες που ακολουθούν.
Όπως ανέφερε η επιμελήτρια της έκθεσης, Cristina Vives η έκθεση «παρουσιάζει έναν εξαιρετικά ευέλικτο καλλιτέχνη και όχι απλώς τον εικονογράφο μιας συγκεκριμένης στιγμής της πολιτικής ιστορίας, ανεξάρτητα από το πόσο ενδιαφέρουσα ή αξιόλογη ήταν αυτή η περίοδος. Τα έργα του εκτείνονται από την εμπορική διαφήμιση μέχρι την πολιτική, από την απεικόνιση διασημοτήτων έως την απεικόνιση των ανταρτών, από τη νυχτερινή ζωή της πόλης έως τις στρατιωτικές πορείες ή τις λαϊκές συγκεντρώσεις, από τον αισθησιασμό των γυναικείων γυμνών μέχρι την επιστημονική παρατήρηση των θαλασσών της Κούβας. Και τα έκανε όλα αυτά χωρίς να μειώσει ούτε τα είδη ούτε τα θέματα, κινούμενος φυσικά και αυθεντικά μεταξύ της ομορφιάς και της επανάστασης. Η έκθεση, που περιλαμβάνει περίπου 150 φωτογραφίες, βίντεο και πρωτότυπα ντοκουμέντα, στοχεύει να αποκαλύψει έναν πολύπλοκο και δημιουργικό καλλιτέχνη και να εκπαιδεύσει το κοινό σχετικά με την ποικιλία του έργου του για να το προσεγγίσει.»
«Κόντευα τα 30, και ζούσα επιπόλαια όταν ένα εξαιρετικό γεγονός άλλαξε τη ζωή μου.
Η Κουβανική Επανάσταση. Τότε τράβηξα εκείνη τη φωτογραφία του μικρού κοριτσιού
που έσφιγγε ένα κομμάτι ξύλο σαν να ήταν κούκλα.
Κατάλαβα ότι άξιζε να αφιερώσω τη δουλειά μου σε μια επανάσταση
που είχε στόχο να εξαλείψει αυτές τις ανισότητες». Αλμπέρτο Κόρδα
Ο Κόρντα δεν ήταν ποτέ απλώς ένας φωτογράφος. Ήταν το μάτι μιας εποχής. Ένας καλλιτέχνης που κατέγραψε την Ιστορία όχι με ψυχρή αποστασιοποίηση, αλλά με πάθος, ταύτιση και πίστη. Στο βλέμμα του Τσε φωτογράφισε την ελπίδα, την οργή, την υπερηφάνεια και την ανάγκη για έναν καλύτερο κόσμο. Η παρακαταθήκη του προς τους νέους φωτογράφους συνοψίζεται στη φράση «Ξέχνα τη μηχανή, ξέχνα τους φακούς, ξέχνα τα όλα. Με τη φτηνότερη μηχανή μπορείς να τραβήξεις την καλύτερη φωτογραφία».
——–————————————————
Επιμέλεια: Lef.T
