Ο Άγιος Παντελεήμονας
είναι ο κοντινότερος ανατολικός όρμος
στον κόλπο του Αστακού
Το απάνεμο αυτό άνοιγμα χρησιμοποιούταν ως ασφαλές αγκυροβόλιο μικρών πλοίων και κατά τον 19ο μ.Χ. αιώνα είχαν χτιστεί εκεί αποθήκες και βυρσοδεψεία ως αποτέλεσμα των εμπορικών δραστηριοτήτων που σχετίζονταν με το βελανίδι.
Πολλοί Αστακιώτες, επιφανείς επαγγελματίες αλλά και οικονομικά εύρωστοι, κατείχαν μεγάλες εκτάσεις της συγκεκριμένης περιοχής από την δεκαετία του 1950 και μετά οι δε επαγγελματίες (όπως π.χ το περίφημο τυροκομείο του Σαλαγιάννη) δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά σε συνθήκες με τα σημερινά δεδομένα και την εξέλιξη της τεχνολογίας, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σχεδόν πρωτόγνωρες. Παρόλα αυτά όμως τα προϊόντα τους (κυρίως το τυρί) ήταν εξαιρετικής ποιότητας και με την ακριβή έννοια της λέξης ΑΓΝΑ. Παράλληλα πολλοί επιφανείς Αστακιώτες κατείχαν εκτάσεις, τις οποίες με την πάροδο του χρόνου είτε τις μεταβίβασαν σε συγγενείς τους, είτε προέβησαν σε αγοραπωλησίες.
Κατά μία άποψη, ο γραφικός ορμίσκος του Αγίου Παντελεήμονα, στην Αιτωλοακαρνανία, αποτελούσε ασφαλές λιμάνι της αρχαίας πόλης του Αστακού. Κατά άλλους, η οχυρωμένη Ακρόπολη στην κορυφή του λόφου, πολύ κοντά στον όρμο, σχετιζόταν με την αρχαία πόλη Μάραθο ή λειτουργούσε ως καταφύγιο για τις πειρατικές επιδρομές.
Ο καθηγητής της αρχαιολογίας και Διευθυντής του Προγράμματος Ανασκαφής και Αναστήλωσης της αρχαίας Μεσσήνης Πέτρος Θέμελης, περιγράφει γιατί τα τείχη είχαν αυτή την μορφή και αναφέρει,χαρακτηριστικά: «Το φούσκωμα της πέτρας της δίνει μια ζωντάνια. Είναι σα να πιέζεται και φουσκώνει ο μυς της. Δηλαδή βάζει δύναμη για σηκώσει το βάρος! Είναι μια αισθητική η οποία είναι σκόπιμη. Δεν είναι τίποτα τυχαίο! Θα μπορούσαν να τον είχαν λείο τον τοίχο και όμως, τον έκαναν έτσι για να φουσκώνουν οι πέτρες για να δείχνουν αυτή την αντοχή και την δύναμη που εκπέμπουν. Μπορεί από μέσα να μην ξέρεις τι είναι, αλλά όταν βλέπεις από έξω λες τι δυνατό τείχος ειναι. Αυτή την εντύπωση πέτυχαν οι αρχαιοι».
Ο όρμος του Αγίου Παντελεήμονα απασχόλησε τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, τα οποία έδωσαν ομόφωνα το «πράσινο φως» στην κήρυξη της περιοχής ως αρχαιολογικού χώρου στις 1ο.12.2013, σύμφωνα με δημοσίευμα του Πρώτου θέματος. Οι λόγοι ήταν σαφείς: Πρώτα απ’ όλα, ο κυκλικός οχυρωμένος περίβολος, μήκους περίπου 365 μ., που χρονολογείται στο β΄ μισό του 3ου αι. π. Χ., σώζεται σε εξαιρετικά καλή κατάσταση. Χτισμένος με το ψευδοϊσόδομο τραπεζιόσχημο σύστημα δόμησης, που απαντάται συχνά στην Αιτωλοακαρνανία, ο περίβολος, που κατά διαστήματα διατηρείται σχεδόν στο αρχικό του ύψος (περίπου 2,20 μ.), έχει ενισχυθεί με τουλάχιστον έξι πύργους.
Επιπλέον, εκτός από μια φυσική πηγή νερού, έχουν εντοπιστεί κατάλοιπα οικίας του 5ου αι. π. Χ. στα βορειοδυτικά του λόφου, όπου πιθανότατα εκτεινόταν η αρχαία πόλη μέχρι και τη θάλασσα. Εξάλλου, στη θέση του αρχαίου λιμένα, ορατά είναι τα ίχνη από τις ρωμαϊκές θέρμες, καθώς και ό,τι έχει απομείνει από προβλήτα της νεότερης εποχής, ενώ την ιδιαίτερη εικόνα του τοπίου συμπληρώνουν οι αποθήκες βελανιδιού που χτίστηκαν τον 19ο αιώνα, όταν οι εμπορικές δραστηριότητες σχετίζονταν με τον συγκεκριμένο καρπό (βυρσοδεψεία). Τέλος, στον νέο αρχαιολογικό χώρο ενσωματώνεται τμήμα του ενάλιου όρμου για την προστασία αρχαιοτήτων που πιθανόν βρίσκονται μέσα στο νερό.
Τα μνημεία της περιοχής, αρχαία και νεότερα, βρίσκονται μέσα σε ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο, αρκετά αλώβητο, παρά τη γειτνίασή του με το Πλατυγιάλι, που μετατράπηκε σε Ναυτιλιακή Βιομηχανική Περιοχή.
Η πρόσβαση στην περιοχή αυτή πραγματοποιούνταν αποκλειστικά με πλοία (καΐκια) από τον Αστακό. Στην πορεία των χρόνων με την διάνοιξη του δρόμου για το Πλατυγιάλι, κατασκευάστηκε στην αρχή ένας μικρός δρόμος χωρίς ασφαλτόστρωση , στην συνέχεια δε, υπήρξαν παρεμβάσεις τόσο από τις εκάστοτε Δημοτικές Αρχές όσο και από ιδιώτες και ο δρόμος επιδιορθώθηκε με άσφαλτο
Η ιστορική ιστορική αξία την περιοχής δεν έχει αναδειχθεί ώστε να προσελκύσει επισκέπτες.Ο μοναδικός λόγος που την επισκέπτοναι οι ντόπιοι είναι ο εορτασμός του Αγίου Παντελεήμονα ο οποίος χρονολογείται από το 1876 σύμφωνα με μαρμάρινη επιγραφή επάνω απο την είσοδο: «Δόξη Θεού 20 Απριλίου 1876».
Δείτε περισσότερες φωτογραφίες στο link που ακολουθεί:
Ο όρμος Άγιου Παντελεήμονα – Αρχαία Μάραθος
