13 Σεπτεμβρίου 1944
Οι συναντήσεις σε Αβόρανη και Αγρίνιο
την παραμονή της απελευθέρωσης
- του Λευτέρη Τηλιγάδα
Στις 13ης Σεπτεμβρίου 1944 ο εφεδρικός Λόχος Αγρινίου του ΕΛΑΣ πήρε εντολή να μπει στο συνοικισμό του Αγίου Κωνσταντίνου, με διαταγή να καταλάβει ή να παρακάμψει το πολυβολείο που ήταν στο σπίτι του Λιάσκα, να προωθηθεί και να κυριαρχήσει στο χώρο γύρω από την πλατεία Μπέλλου και να συνδεθεί με τα υπόλοιπα τμήματα που θα έμπαιναν στην πόλη, το βράδυ της ίδιας μέρας. Πριν ξημερώσει όμως η 14η Σεπτεμβρίου, η διαταγή ανεστάλη, αφού ήδη είχαν αρχίσει οι συζητήσεις για την αναίμακτη παράδοση της πόλης.
Το μεσημέρι της 13ης του Σεπτέμβρη, ο Θόδωρος Καλλίνος και ο Θανάσης Χατζής φτάσανε στο σταθμό της διοίκησης του 1/42 Τάγματος, στη Βελάουστα, όπου πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στην οποία συνεκτιμήθηκαν τα δεδομένα και εξετάστηκαν όλες οι πιθανές ενέργειες για την κατάληψη της πόλης. Σ΄ αυτή αποφασίστηκε, να ζητηθεί από τη Μεραρχία να στείλει ένα από τα πλησιέστερα τμήματα πάντσερ, για να οργανωθεί μαζική αιφνιδιαστική επίθεση και ένα αντιαρματικό ορειβατικό πυροβόλο, για να εξουδετερωθούν άμεσα οι αντιστάσεις του Τάγματος Ασφαλείας.
Με το τέλος της σύσκεψης στο σταθμό της Διοίκησης έφθασαν οι σύνδεσμοι Θανάσης Σταυρόπουλος ή Φασαρίας και Βασίλης Δρόσος και ενημέρωσαν, όσους βρίσκονταν σ’ αυτή, ότι από την πόλη του Αγρινίου βγήκε μια επιτροπή με ένα αυτοκίνητο, πάνω στο οποίο υπήρχε απλωμένο ένα άσπρο σεντόνι και κατευθύνεται προς την Αβώρανη. Ο Καλλίνος, ο Χατζής, ο Γρηγοριάδης και ο Βασιλειάδης αποφάσισαν να πάνε στην Αβώρανη και να συναντήσουν την επιτροπή στο σπίτι του Κώστα Χριστογιάννη. Την επιτροπή αυτή αποτελούσαν οι: Απόστολος Φαφούτης, Νίκος Ξυνόπουλος, Γιώργος Τσακανίκας, Λάμπρος Παπαβασιλείου, Κων/νος Ροκόφυλλος, Νίκος Πολυμερίδης, Γιάννης Παπαθανασίου, Γιάννης Ροντήρης, Αριστείδης Παρθένης, Μιχάλης Φαφούτης και Κώστας Παπαϊωάννου.
Στο ξεκίνημα της συζήτησης το λόγο πήρε ο Καλλίνος και είπε: «Έχουμε διαταγή να απελευθερώσουμε την πόλη για να αποδεσμευτούν τα τμήματά μας και να χτυπήσουν τους Γερμανούς που υποχωρούν. Σύμφωνα με τη διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, εάν το τάγμα του Τολιόπουλου παραδοθεί, θα αφοπλιστεί, θα παραδώσει ανέπαφο όλον τον οπλισμό, το πολεμικό υλικό, τον εφοδιασμό και τα τρόφιμα. Θα πάρουμε όλα τα αναγκαία μέτρα για να αποφευχθούν αυθόρμητες αντεκδικήσεις από τις οικογένειες και τους συγγενείς των θυμάτων. Εάν δεν παραδοθεί, θα ενεργήσουμε επίθεση θα απελευθερώσουμε με μάχη την πόλη. Δεν δίνουμε καμιά εγγύηση για ό,τι κι αν συμβεί.
Δεν μπορούμε να εγγυηθούμε τη ζωή κανενός, γιατί στη μάχη ο λαός του Αγρινίου θα εκδικηθεί για τα τόσα θύματα που έδωσε και τα βάσανα που δοκίμασε από τους γερμανοτσολιάδες και τους συνεργάτες των κατακτητών. Είναι αρκετά αυτά. Δεν πρέπει να θρηνήσουμε κι άλλα. Δεν πρέπει να γίνουν κι άλλες καταστροφές στην πόλη. Για ό,τι συμβεί εσείς θα φέρετε σοβαρή ευθύνη». Η επιτροπή ξαναγύρισε στην πόλη για να ενημερώσει τον Τολιόπουλο για τους όρους και μετά από μισή ώρα ξαναγύρισε, έχοντας μαζί της και τον απόστρατο στρατηγό Πέτρο Κλάδη, ο οποίος λίγο επιτακτικά είπε:
«Προτείνουμε να κρατήσει το Τάγμα την πόλη, που είναι ο φυσικός απελευθερωτής της κι εσείς να κρατήσετε την περιοχή έξω από την πόλη, μέχρις ότου έρθει εκπρόσωπος της κυβέρνησης της χώρας. Εάν δεν συμφωνήσετε το Τάγμα θα υπερασπιστεί την πόλη με τα όπλα».
«Αφήστε τα αυτά στρατηγέ», του είπε ο Αμάρμπεης. «Ο ΕΛΑΣ είναι τμήμα του συμμαχικού στρατηγείου κι εκτελεί διαταγές του. Τα όπλα που κρατάει δεν του τα έδωσε η πατρίδα. Τα έδωσαν οι γερμανοί κατακτητές για να κρατήσουν υπόδουλη την πατρίδα μας και να εξασφαλίσουν χωρίς απώλειες την αποχώρησή τους από την Ελλάδα, για να πολεμήσουν και με αυτές τις δυνάμεις τους συμμάχους στο Ανατολικό και Δυτικό μέτωπο. Γι’ αυτό θα παραδοθούν στον πραγματικά αγωνιζόμενο για την απελευθέρωση της πατρίδας Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ)».
Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο Παπαποστόλης Φαφούτης και είπε: «Ο διοικητής του Τάγματος ζητάει να διαπραγματευτεί για την παράδοση προσωπικά με μόνιμο αξιωματικό». ΟΙ ΕΛΑΣίτες τραβήχτηκαν πιο πέρα για να συζητήσουν. Αποφασίστηκε, να πάνε να συναντήσουν τον Τολιόπουλο, ο Καλλίνος μαζί με το Χατζή.
Η συνάντηση έγινε στο σπίτι του Σκαλίγκου που στεγαζόταν από τις 10 του Σεπτέμβρη, ο Τολιόπουλος με το επιτελείο του. Εκεί τους περίμενε η αντιπροσωπεία της πόλης που είχαν συναντήσει στη Αβώρανη και φυσικά ο Τολιόπουλος μαζί με τους υψηλόβαθμους αξιωματικούς του Τάγματος. Σ’ αυτή, ο Καλλίνος αναφέρθηκε στους όρους της παράδοσης, τους οποίους ο Τολιόπουλος αποδέχθηκε και δρομολογήθηκαν οι ενέργειες για την είσοδο του ΕΛΑΣ στην πόλη την επόμενη ημέρα Πέμπτη 14 Σεπτεμβρίου. Ο Αμάρμπεης ενημέρωσε το Γρηγοριάδη με τον Παρθένη για την παράδοση του Τάγματος Ασφαλείας Αγρινίου και του έδωσε οδηγίες για την είσοδο των τμημάτων του ΕΛΑΣ στην πόλη.
Από τις διαπραγματεύσεις αυτές προέκυψαν δύο πρωτόκολλα παράδοσης, τα οποία για το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ υπόγραψαν οι: 1) Θανάσης Χατζής, εκπρόσωπος της Π.Ε.Ε.Α., 2) Λοχαγός Θεόδωρος Καλλίνος (Αμάρμπεης), αντιπρόσωπος του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, 3) Φοίβος Γρηγοριάδης (Βερμαίος), Διοικητής του 42ου Συντάγματος, 4) Γεώργιος Γεωργίου, Λοχαγός, εκπρόσωπος της Εθνικής Πολιτοφυλακής Στερεάς Ελλάδος και 5) Κων/νος Καζατζής, Εθνοσύμβουλος Αγρινίου.
Την πόλη του Αγρινίου εκπροσώπησαν οι: Ο Δήμαρχος Νίκος Καρμανίδης, ο Στρατηγός Πέτρος Κλάδης, 2) ο Αρχιμανδρίτης Απόστολος Φαφούτης, 3) ο Νίκος Ξυνόπουλος, 4) ο Γεώργιος Τσακανίκας, 5) οι δικηγόροι Λάμπρος Παπαβασιλείου, και 6) Κων/νος Ροκόφυλλος, 7) ο Νίκος Πολυμερίδης, Ειρηνοδίκης, 8) ο Ιωάννης Παπαθανασίου, Συνταγματάρχης ε. ά., 9) ο Ιωάννης Ροντήρης, καπνέμπορος, 10) ο Αριστείδης Παρθένης, επιχειρηματίας, 11) ο Μιχάλης Φαφούτης, ιδιώτης και 12) ο Κων/νος Παπαϊωάννου, έμπορος.
Τους ταγματασφαλίτες και τη χωροφυλακή εκπροσώπησαν αντίστοιχα ο Διοικητές τους Γιώργος Τολιόπουλος και Γιώργιος Τζωρτζάκης. Αμέσως μετά το πέρας της συνάντησης ο Θανάσης Χατζής με έναν αξιωματικό ταγματασφαλίτη πήγαν στις φυλακές των αποθηκών Παναγοπούλου και ελευθέρωσαν όλους τους κρατούμενους. Κατόπιν οι ταγματασφαλίτες οδήγησαν τους δύο εκπροσώπους του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στο ξενοδοχείο ΙΛΙΟΝ, όπου και πέρασαν το βράδυ τους σε ένα μεσαίο δωμάτιο του δευτέρου ορόφου με μπαλκόνι προς την πλατεία.
Διαβάστε τα δύο πρωτόκολλα στο link που ακολουθεί:
Η απελευθέρωση του Αγρινίου – Τα πρωτόκολλα
Διαβάστε στο link που ακολουθεί όλες τις αναρτήσεις:
Η απελευθέρωση του Αγρινίου
Φωτογραφία: Καλλίνος και Χατζής
AgrinioStories
