«Έκθεση δράσης EOEA Βάλτου» (7)
Εναντίον του ΕΛΑΣ
Επιχείρησις εις Τρίκλινον Βάλτου παρά τον Αχελώον την νύκταν της 8 Ιανουαρίου 1943, απολήξασα εις τον αφοπλισμόν του κυριωτέρου τότε του ΕΛΑΣ το οποίον εισέβαλε βιαίως εις τον Βάλτον προς διάλυσιν της Εθνικής Οργανώσεως και των ανταρτικών μας ομάδων.
Η απόπειρα αυτή του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ως προκύπτει εκ της μελέτης της όλης δράσεώς του αποτελεί την πρώτην εν Ελλάδι εκδήλωσιν της προσπαθείας του Κ.Κ.Ε όπως διαλύση τα αντιτιθέμενα προς τους σκοπούς του Εθνικά Ανταρτικά Τμήματα και εξασφαλίση ούτω πως “το μονοπώλιον του ενόπλου αγώνος της Εθνικής Αντιστάσεως”.
Επιχείρησις από 18 έως 24 Μαρτίου 1943 εις θέσεις Τατάρναν και Μαλεσιάδα Βάλτου, απολήξασαι εις ανατροπήν νέας προσπαθείας των υπό τον Άρην Βελουχιώτην ανταρτικών δυνάμεων εναντίον των Εθνικών ανταρτικών ομάδων.
Αδιάλειπτος αγών εναντίον του ΕΛΑΣ με αλλεπαλλήλους μάχας και συγκρούσεις από 12 Οκτωβρίου 1943 μέχρι 4 Φεβρουαρίου 1944 ότε επεμβάσει των Συμμάχων συνήφθη ανακωχή και εν συνεχεία το σύμφωνον Πλάκας την 27ην Φεβρουαρίου 1944.
Δέον να τονισθή ότι αι επιχειρήσεις της περιόδου αυτής εν Ηπείρω και Βάλτω ενέχουσι ιδιάζουσαν ιστορικήν σημασίαν.
Διά την 28ην Νοεμβρίου 1943 είχεν ορισθεί η πρώτη διάσκεψις των τριών μεγάλων (Ρούσβελτ – Στάλιν – Τσώρτσιλ) εις Τεχεράνην. Κατ’ αυτήν εκτός του κυρίου θέματος της δημιουργίας δευτέρου εν Ευρώπη Μετώπου δι’ αποβατικών επιχειρήσεων εις τας Γαλλικάς ακτάς της Νορμανδίας (Επιχείρησις Οβερλόρντ) θα συνεζητείτο και το θέμα του Συμμαχικού Αγώνος εις τα Βαλκάνια και κυρίως την Γιουγκοσλαυΐαν και την Ελλάδα, ως και της θέσεως των εις τας δύο αυτάς χώρας δρώντων ανταρτικών κινημάτων. Βάσει των εκθέσεων των εις τας δυο αυτάς χώρας υπαρχόντων ανταρτικών σωμάτων, όσον αφορά την δράσιν των εναντίον των Γερμανών, θα απεφασίζετο ποία εξ αυτών θα ανεγνωρίζοντο ως Σύμμαχα και θα ενισχύοντο και ποία θα απεκηρύσσοντο.
Συμφώνως με την διακήρυξιν του Τσώρτσιλ της 21ης Ιουνίου 1941 και των βάσει αυτής συμφωνιών των Δυτικών Συμμάχων μετά της Σοβιετικής Ρωσσίας, διάκρισις πολιτικής και ιδεολογικής φύσεως μεταξύ των κινημάτων αντιστάσεως δεν επετρέπετο. Ως μόνον κριτήριον θα ελαμβάνετο η δράσις των εναντίον του κοινού εχθρού των Γερμανών. Διότι αυτό και μόνον ενδιέφερε τους Συμμάχους και δη τους Δυτικούς. Η κομμουνιστική ηγεσία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είχε εγκαίρως κατατοπισθή εκ Μόσχας επί των δεδομένων αυτών. Συνεπώς έπρεπε, μέχρι της 28ης Νοεμβρίου 1943, άπασαι αι επισήμως ανεγνωρισμέναι – όσαι είχον παρ’ αυταίς Συμμαχικάς Στρατιωτικάς Αποστολάς – Εθνικαί Ανταρτικαί Ομάδες να έχουν εξοντωθή, οπότε ο ΕΛΑΣ θ’ απέμενε αναγκαστικώς και διά τους τρείς Συμμάχους ως “η μόνη ένοπλος σύμμαχός των δύναμις” εις τον Ελληνικόν χώρον.
Με την προοπτικήν αυτήν εξαπελύθη από της 9 Οκτωβρίου 1943 γενική επίθεσις του ΕΛΑΣ εναντίον όλων των κατά περιοχάς συγκεκροτημένων και επισήμως γνωστών Εθνικών Ανταρτικών Ομάδων της Ελλάδος, πλην της υπό τον Σχη Δημ.Ψαρρόν τοιαύτης διότι ούτος από της 19 Σεπτεμβρίου είχε συνθηκολογήσει με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Εντός τριών ημερών όλαι αι κατά τόπους Εθνικαί Ανταρτικαί Ομάδες Ανατολικής και Δυτικής Στερεάς Ελλάδος – αι των άλλων περιοχών είχον προ πολλού διαλυθεί – δι’ αιφνιδιαστικών επιθέσεων διελύθησαν. Από της 12ης Οκτωβρίου αι κύριαι δυνάμεις του ΕΛΑΣ υπό την άμεσον εποπτείαν του τότε Αρχηγού του ΚΚΕ Γ. Σιάντου συνέκλιναν από ορεινής Θεσσαλίας, Ευρυτανίας, Τριχωνίδος και Ξηρομέρου προς Αχελώον. Ταυτοχρόνως ισχυραί Γερμανικαί δυνάμεις εκ δυσμών κινούνται εναντίον των Εθνικών Ομάδων Ηπείρου και Βάλτου.
Ο αγών των Εθνικών Ομάδων αρχικώς εις Βάλτον και εν συνεχεία εις Τζουμέρκα όπου η έδρα του Στρατηγού Ζέρβα εσυνεχίσθη αδιάλειπτος μέχρι Οκτωβρίου, ότε αι Ομάδες αύται προς στιγμήν εκάμφθησαν. Την 1ην Νοεμβρίου ο Στρατηγός Ζέρβας απέμεινε με 80 περίπου αξιωματικούς και άνδρας, εγώ δε με ελαχίστους. Η σημασία του εμφυλίου αυτού πολέμου δεν είχε κατανοηθεί επαρκώς και η διαρροή των τμημάτων μας πλήρως. Παρ’ εμοί έλαβε χώραν την νύκτα της 5ης Νοεμβρίου απροκάλυπτος στάσις του κυρίου υπ’ εμέ τμήματος. Ούτω προς στιγμήν εφάνη ότι ο ΕΛΑΣ επικρατεί και εις τας υπολειφθείσας ως ανωτέρω δυο αυτάς περιοχάς.
Εντός ελαχίστων όμως ημερών αι Εθνικαί Ομάδες Ηπείρου και Βάλτου ανασυνεκροτήθησαν πλήρως. Από της 13 Νοεμβρίου αι υπ’ εμέ Ομάδες ανέλαβον πρωτοβουλίαν επιθέσεως και αι εν Βάλτω δυνάμεις του ΕΛΑΣ υφίστανται αλλεπαλλήλους ήττας. Μέχρι της 24ης Νοεμβρίου ολόκληρος η περιοχή Βάλτου μέχρι Αχελώου ανακατελήφθη παρ’ ημών. Όλα τα εκεί ευρισκόμενα τμήματα του ΕΛΑΣ, μόνιμα και εφεδρικά αποσυνετέθησαν.
Νέα τμήματα του ΕΛΑΣ εισβάλλουν εξ Ευρυτανίας και Τριχωνίδος την 1ην Δεκεμβρίου. Ταύτα ενεκλωβίσθησαν εις Γιαννοπούλους Βάλτου όπου και κατεστράφησαν σχεδόν ολοκληρωτικώς. Έκτοτε και μέχρι της 4ης Ιανουαρίου 1944 ο αγών εσυνεχίσθη αποκλειστικώς και μόνο εις την περιοχήν Βάλτου προς την οποίαν και συνεχώς το Αρχηγείον του ΕΛΑΣ κατηύθυνε και νέας δυνάμεις εξ άλλων περιοχών. Αγών αδιάλειπτος και σκληρός.
Σχετικώς με τας επιχειρήσεις αυτάς εν Βάλτω ο Στρατηγός Ν. Ζέρβας είχεν εκδόσει και το κάτωθι ανακοινωθέν:
ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗ ΕΛΛΑΣ | ΕΘΝΙΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ | ΓΕΝΙΚΟΝ ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ
ΓΡΑΦΕΙΟΝ ΙΙΙον | ΑΡ.ΠΡΩΤ.15.093
Α Ν Α Κ Ο Ι Ν Ω Θ Ε Ν υπ’ αριθ.49
-
- Ημέτερον τμήμα ανήκον εις το αρχηγείο Βάλτου επιτεθέν, περί τας αρχάς Δεκεμβρίου κατά Εαμικών τμημάτων άτινα εστάθμευον εις Δούνισταν και Εμπεσόν και Ιερακίαν, επέτυχον την πλήρη διάλυσιν και εξόντωσίν των.
- Έτερον τμήμα του ιδίου αρχηγείου διέλυσε και αφώπλισε τας εφεδρικάς ομάδας ΕΑΜ της περιοχής Σαρδίνινα – Κεχρινιά – Λεπενού – Μπαμπαλιό.
- Ισχυρόν Εαμικόν τμήμα εξ 630 ανδρών δρων εις περιοχήν Βάλτου υποστάς επίθεσιν υπό τμημάτων Αρχηγείου Βάλτου αποσυνετέθη και εξεμηδενίσθη εξ ολοκλήρου.
Εις χείρας των ημετέρων, περιήλθον αιχμάλωτοι, φορτηγά κτήνη πλήρη υλικών και αξιόλογον πολεμικόν υλικόν.
Σ.Δ.Γενικού Αρχηγείου 20.12.43 ώρα 16.30
Γενικός Αρχηγός
Ν.ΖΕΡΒΑΣ
Παραλήπται: Άπασαι αι μονάδες – Κοινοποίησις: Σχης Ολύμπιος, Άγγλος Συνδ.Ανχης ΤΟΜ
Επιτρ.Ε.Α.ΑΡΤΗΣ – ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ | Γραφείον Τύπου.
Ο Στρατηγός Ν.Ζέρβας μέχρι της 4 Ιανουαρίου παρέμεινεν εις την περιοχήν Ξηροβουνίου – Ηπείρου όπου και ανασυνεκρότησε και ανέπτυξε τας ομάδας του εις σοβαράν και πάλιν δύναμιν. Από της ημέρας αυτής εξαπέλυσε μέσω Αράχθου την νέαν επίθεσίν του εις ευρείαν κλίμακα ενώ από της προτεραίας αι υπ’ εμέ δυνάμεις βοηθούμεναι από τις τοπικές ομάδες Κλειδίου – Καλεντίνης υπό τους οπλαρχηγούς Σπ. Καλονίκην και Κ.Βοΐδαρον διεξήγαγον σκληράν μάχην εις περιοχήν Κλειδίου εναντίον των κυρίων δυνάμεων του ΕΛΑΣ αίτινες είχον συγκεντρωθή εκεί.
Κατά την μάχην αυτήν ο ΕΛΑΣ υπέστη και αύθις συντριπτικήν ήτταν και κατεδιώχθη παρ’ ημών προς Τζουμέρκα.
Ιδού το σχετικόν ανακοινωθέν του Στρατηγού Ζέρβα.
ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗ ΕΛΛΑΣ | ΕΘΝΙΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ | ΓΕΝΙΚΟΝ ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ (Γραφείον ΙΙΙον)
ΑΡ.ΠΡΩΤ.592 | Α Ν Α Κ Ο Ι Ν Ω Θ Ε Ν υπ’ αριθ.52
Τομεύς Άρτης
Ισχυραί Εαμικαί δυνάμεις υπερβαίνουσαι τους 600 και ενισχυμέναι διά βαρέων όλμων και πολυβόλων υπό τους Κόζιακαν, Σπαθήν, Γεωργιάδη, Μπελήν και Ντίνον επετέθησαν μετά σφοδρότητος από της πρωΐας 4ης Ιανουαρίου κατά των Εθνικών μας ομάδων εις περιοχήν Κλειδίου – Σκουλικαριάς.
Αι σκληραί αύται μάχαι εσυνεχίσθησαν μετά του ιδίου πείσματος και άνευ διακοπής, μέχρι της νυκτός της 11ης προς την 12ην Ιανουαρίου, ότε ο εχθρός συντριβείς εξ ολοκλήρου και εν πλήρει αποσυνθέσει και πανικόβλητος, διέρρευσε κατά το διάστημα της νυκτός διά του ορεινού όγκου Γαβρόβου προς Αυλάκι, διαπεραιωθείς πέραν του Αχελώου κατευθυνόμενος προς Ευρυτανίαν.
Ο εχθρός καταδιώκεται κατά πόδας παρά των ημετέρων τμημάτων.
Κατά τας πολυημέρους ταύτας μάχας ο εχθρός έσχεν περί τους 180 νεκρούς και 80 τραυματίας (αριθμοί ληφθέντες εκ κατασχεθέντων επισήμων εγγράφων τμημάτων του Ε.Α.Μ.).
Μέγας αριθμός εκ των τραυματιών περισυνελέγη βραδύτερον παρά των ημετέρων τμημάτων εις Μεγαλόχαρην.
Απώλειαι ημετέρων εντελώς ασήμαντος ή μάλλον ανύπαρκτος
Σ.Δ.Γενικού Αρχηγείου 14.1.44
Ο Γενικός Αρχηγός
Ν.ΖΕΡΒΑΣ
Παραλήπται: Άπασαι αι ομάδες | 1ον, 2ον, 3ον, 4ον, 5ον Συγκροτήματα | Κοινοποίησις: Γραφείον Τύπου, Ε.Ε.Αγώνος Ιωαννίνων – Άρτης, Πρεβέζης, Αγρινίου, Πατρών, Τρικάλων
Τα ανακοινωθέντα αυτά ευρέως κοινοποιηθέντα ανεπτέρωσαν το ηθικόν του Λαού και εις την υπόλοιπον Ελλάδα όπου προς στιγμήν είχε πιστευθή ότι αι Εθν.Αντ.Ομάδες είχον εκκλείψει.
Έκτοτε ο αγών διεξήχθη κυρίως εις την περιοχήν Τζουμέρκων. Τας επιχειρήσεις διευθύνει πλέον προσωπικώς ο Στρ. Ζέρβας με γενικόν επιτελάρχην του τον Σχη Πέτρο Νικολόπουλον.
Ο αγών αυτός εσυνεχίσθη μέχρι της 4ης Φεβρουαρίου 1944 ότε επεμβάσει των συμμάχων συνήφθη ανακωχή και την 27ην Φεβρουαρίου το Σύμφωνον Πλάκας βάσει των αποφάσεων της Διασκέψεως της Τεχεράνης.
Κατά την διάσκεψιν εκείνην όσον αφορά την Γιουγκοσλαυΐαν αι υπό του Ιωσήφ Μπρος Τίτο ανταρτικαί ομάδες ανεγνωρίσθησαν ως “η μόνη σύμμαχός των δύναμις” και αι υπό τον Μιχαήλοβιτς τοιαύται απεκηρύχθησαν ως μη εξυπηρετούσαι τον συμμαχικόν αγώνα.
Όσον αφορά την Ελλάδα απεφασίσθη όπως θεωρηθούν ως σύμμαχοι των τριών συμμάχων τόσον αι δυνάμεις του ΕΛΑΣ όσον και των εθνικών ομάδων ανετέθη δε εις το Συμμ. Στρ. Μ.Ανατολής όπως επιβάλη τον προαναφερθέντα συμβιβασμόν μεταξύ των δύο αντιμαχομένων παρατάξεων.
Ούτω χάρις εις τον αγώνα των εθνικών ομάδων Ηπείρου και Βάλτου οι σκοποί του Κ.Κ.Ε. απέτυχον.
Βάσει του συμφώνου της Πλάκας συνήφθησαν βραδύτερον τα σύμφωνα Λιβάνου και Καζέρτας τα οποία και επέτρεψαν την Βρεττανικήν παρέμβασιν κατά το κίνημα του Δεκεμβρίου 1944 κατά το οποίον και διά μιαν ακόμη φοράν αι εθνικαί ομάδες προσέφεραν ουσιώδη υπηρεσίαν προς το έθνος. Διότι κατά περίοδον εκείνην σοβαραί δυνάμεις του ΕΛΑΣ (4 Μεραρχίαι και 1 Ταξιαρχία) απεσχολήθησαν εις Ήπειρον μέχρι της 29 Δεκεμβρίου 1944.
Από της υπογραφής του Συμφώνου Πλάκας και βάσει αυτού αι Εθν.Αντ.Ομάδες Βάλτου παρέμειναν εις Ήπειρον ως τμήματα του υπ’ εμέ Αρχηγείου Βάλτου υπαγομένου όμως έκτοτε διοικητικώς και οικονομικώς υπό τον Στρατηγόν Ν.Ζέρβαν.
Τελευταία μάχη την οποίαν έδωσαν τα υπ’ εμέ τμήματα εναντίον του ΕΛΑΣ υπήρξε η από 21 έως 23 Δεκεμβρίου 1944 εν Άρτη. Μάχη εκτάκτως σκληρά με εκατέρωθεν σοβαράς απωλείας. Ημέτεραι τοιαύται 68 νεκροί και τραυματίες του ΕΛΑΣ εξηκριβωμένως άνω των 200.
Αντισυνταγματάρχου
ΖΙΩΓΑ Κων/νου
Αθήναι 23-8-1956
Πηγή
Φωτογραφία: Άρης Βελουχιώτης και Ναπολέων Ζέρβας
AgrinioStories
